Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
23 articles on this Page
Y GWASANAETH Yy ROSB COITAGE…
Y GWASANAETH Yy ROSB COITAGE CYN CYCH- WYN TUA'R GLADDFA. DarMenwyd cyfran o air Daw gan y Parch. Basset Thomas, Caerdydd. Anerchwyd gor- sedd gras gan y Parch. Thomas Jones, Carmel, Aberdar, a siaradwyd ychydig eiriaa oddiar drothwy drws Rose Cottage, gan y Parch. W. Morris, Treorci; ac wedi i'r Parch. William Harris roddi allan emyn o fawl, yr hwn a gan- wyd gan gor detholedig dan arweiniad Mr. Theophilus Jenkins, arweinydd Cor Calfaria, dechreaodd y dorf enfawr araf-ymdeithio tna'r capel.
TREFN YR ORYMDAITH.
TREFN YR ORYMDAITH. 1. Gweitddogion o bob enwadau 2. Cym- deithasau Cyfeillgar; 3. Aelodau Gwahanol Fyrddau. 4. Masnachwyr. 5. Y Cyhoedd. 6. Cynrychiolwyr gwahanol gapeli y Bed- ydlwyr, ac acolygwyr YsgoUon Sabbothol. 7. Aelodaa, cynull udfa, ac Ysgol Sabbothol capel Calfaria. 8. Y cor. 9 Yr arch. (Dygiedwyr —Diaconiaid Capel Calfaria.) 10. Y Galarwyr. Cerbydaa :—Eiddo y Galarwyr Dr. Evan Jones; D. A. Thomas, Ysw., Aelod Seneddol newydd etholedig Bwrdeisdref Merthyr ac Aberdar.
CAPEL CARMEL—(Y Bedyddwyr…
CAPEL CARMEL—(Y Bedyddwyr Seisnig.) Trefnwr, y Parch. T. Jones, Gwetnidog. An- erchwyd gorsedd gras gan y Parch J. R. Jones, Llwynpla, a ilefarwyd geiriau par bwrpasol i'r amgylchiad gan y Parch W. Edwards, B.A., Llywydd Athrofa Pontypool, yn Saesneg, a'r Parch J. Rowlands, D.D., Llanelly, yn Gym- raeg. Yr oedd Dr. Todd, Lkmdaln Evan Thomas, Newport, a Nathaniel Thomas, Oaerdydd, yn gydfyfyrwyr a'r diweddar Ddr. Price. Anfon- odd llaaws o weinidogiou lythyron yn datgan ea gofid eu bod yn anallaog i fod yn bresenol yo yr angladd, a'a cydymdeiialad dyfnaf a'r teula yn ea trailed a'll tcistwyh. Derbyniwyd hefyd Jythyron o'r un natar oddiwrth nifer mawr o leygwyr o wahanoi raabarthaa o'r wlad.
Y GALARWYR.
Y GALARWYR. Y galarwyr parthynol i deula y diweddar Ddr. oeddynt y rhai a gaalyn :-Miss Emily Price, ei ferch Miss Sarah Price, el chwaer Miss Kate Prothero, ei nith Mr a Mrs Price, Troedyrhiw Mrs John, Cwmbach Miss Rich- ards, Cwmbach Mrs J W Jones, Trecynon Mr T Morgan, Trecyoon Mr. John Morgan, Cwmbach Miss Catherine Williams, &c. Yr Undertaker oedd Mr. John Morgan, Ad- eiladydd, Aberdar, yr hwn a gariodd allan y gwaith gorpbwysedig arno ef i'w cyflawni mewn modd hynod o foddhaol. Gwnaethpwyd yr arch o goed derw, yr hon a orchuddiwyd a brethyn du, ar yr hon yr oedd llafn arian-liw yn cynwys y cerf-ysgrif syml gaalynol:— DR. THOMAS PRICE, 67 mlwydd oed. Y r oedd y personaa presenol yn yr angladd bron yn ddirifedi, ac yn ea plith 130 o weinidogfon •o bob enwad, pell ac agos nifer o efrvdwyr o wahanol golegau y Bedyddwyr nirer mawr o Ryddfaswuiaid, aelodau o gyfrlnfaoedd undebaa c-yfeill^ar, yn nghyd a nifer mawr o foneddigion a masnachwyr. Yn ea plith yroedd Mr Alfred Thomas, A.S., Mr D Davies, Uehel Grwcstabl, Aberdar; Mr R H Rhys, J.P., Plasoewydd Dr Daviea a Dr Lewis, Aberdar; Mr Edwards, Surveyor Mr D P Davies, J.P., Ynyglwyd Mr Griffiths, Sur- veyor, Aberdar; Mr Kenshole, Cyfreithiwr, Aberdar Mr T Williams, J.P., Gwaelodygarth, Merthyr Mr Raes Evans, Aberdar, yn nghyd a rhyw gant va ychwaneg.
DAnGYSYLLTIAD.
DAnGYSYLLTIAD. Nos Lun, Mawrth 5ed, cynaliwyd cyfarfod yn Ysgoldy y Beehgyn, pryd y traddodwyd araeth ar y testyn uchod gan y Parch. John Mathews, Abertawe. Llywyddwyd gan y Parch. T. E. Edwards, Cwmafon. Cynygiwyd y penderfyniad gan y Parch. R. E. Williams, ac eiliwyd gan Mrl. H. Evans a Ll. Griffiths. Yna siaratiodd Mr Mathews yn rhagorol. Os oedd rhai heb eu argyhoeddi ar bwnc y Dad- gysylltiad o'r blaen, yr wyf yn berffaith sicr eu bod wedi eu dwyn i'r goleuni nos Lun. Ond nid oes angen. arnom i ymofyn profion o'r tu- allan fod yn rhaid cael Dadgysylltiad, y mae digon i'w cael yn yr ardal. Dydd Llun di- weddaf eto, gwelsom receipt am gladdedJgaeth yn y lie hwn, pan yr oedd swyddog plwyfol yn cymeryd tddo ei hunan 2p. 2s. heb son am y draul i agor y bedd, a thalu swyddog arall am wnead hyny, yr hyn oedd yn cyrhaedd yn agos i 2p. 2s. arall. Pwy na ddywed Brysio wnelo y dydd pan y ceirterfyn ar drais yr eglwysydd- iaeth.
Y LOCK-OUT.
Y LOCK-OUT. Y mae y* orchwyl blin genym gofnodi fod yr ellylies hon wedi dangos el gwyneb unwaith eto yn ein hardal Rhoddodd ryw ddwsin o'r gwetthwyr yn y gwaith alcan rybydd ea bod am gael yr un bris a gweithfeydd ereill am ryw waith neilldaol, a'r canlyniad o hyny oedd clot allan yr oil o'r gweithwyr. Felly, digon cym- ylog ydyw yr awyrgylch yn bresenol. Hyderwn y gwasgerir y tywyllwch yn fuan, ac y ceir y gwaith yn myned yn mlaen mor rheolaidd atj arferol.
EIN HYSGOLION DYDDIOL.
EIN HYSGOLION DYDDIOL. Y mae angen dadgysylltiad arnom yn y cyf- eiriad hwn hefyd yn yr ardal hon. Eglwyswyr selog a Thoslald rhonc ydyw managers ein hys- golion. Ychydig wythnosau yn ol, budirprwy- aeth oddiwrth Ymneillduwyr yr ardal, yn gofyn am gael rhan yn llywodraethiad yr ysgollon, ond cawsant eu hanwybyddu yn hollol. Y mae hwn yn fater bwysig i Ymneillduaeth. Os na edrychwn pa fodd y mae ein plant yn cael eu trin a'u haddysga, ac a ydyw yr addysg a gyf- renir yn unol a'n credo, byddant yn sicr o lygru eu meddyllau, dlsodll Ymneillduaeth, a ninau yn cysga. Gofalant fod pob ysgolfeistr ac ys- golfelstre8 a gyflogir yma yn Eglwyswyr trwy- adi, fel 08 bydd rhywbeth yn neilldaol yn cael el ddwyn yn mlaen gan yr Eglwyswyr, y mae yn rhaid atal yr yagol ddyddiol er iddynt hwy gael He a mantais i ddwyn eu gweithrediadau yn mlaen ond^-os bydd rhywbeth gan Ym- neillduaeth yn yr ardal, cospir y plant osabsen- olant ea hanain o'r ysgol am brydnawn.
RHYDDFRYDIAETH.
RHYDDFRYDIAETH. Y mae y Gymdeithas Ryddfrydol yn golygu ad-drefnu ei hunan, er ceisio cael digon o nerth i wyneba y materion pwysig sydd yn dyfod i'w chyfarfod. Bydd pwyllgor yn cyfarfod yn Festri Penaei nos Wener, Mawrth 16,1888, am 7.30, pryd y gobeithlr y ceir gweled Iluaws yn ughyd. Y mae y Parch. T. E. Edwards wedi ei ethol 1 fod yn llywydd y dosbarth, a gwyr pawb am dano, nad gwr i. adael gwalth ar ei haner ydyw ef, ond Rhyddfrydwr o'r radd flaenaf a rhyngddo ef a llu o weithwyr ewyll- ysgar ereill, yr ydym yn sicr y dyglr y gwaith yn mlaen yn dda. Cofied pawb am y cyfarfod. Cwmafon. CLUST YR ARDAL.
Advertising
V GROES WEN. CYNELIR EISTEDDFOD FAWREDDOG yn y He nchod dydd Gwencr y Groglith, 1888. Cadeirydd,—Alfred Thomas, Ysw A.S. Beirniad cerddcrol,—Mr D Bowen, Aber cam. Beirtiaid llenyddoJt-Mr Thomas, Ty'nywern, y Parch C. Tawplfryn Thomas, a Gwilym Elian. Prif ddBln,-I gor, heb fod dan 60 a nifer, a gano ya oreu Bendigedig fyddo Arglwydd Dduw Israel,' J. Thomas, gwobr £12, a £1 i'r arweinydd. Llinellau Coffadwriaethol, &c., gwobr XI Is. 1 Hanes nentydd ac aberoedd Plwyf Eglwys- ilian,' gwobr XI Is. Am y manylion a'r amodau, gwel y program, pris lo., trwy y post, I-alc,, i'w gael gan yr ysgrifenydd,—Mr W. Davies, Tyfry Farm, Groes Wen, Pontypridd.
AT ETHOLWYR. MERTHYR TYDFIL,…
AT ETHOLWYR. MERTHYR TYDFIL, ABERDAR, V AYNOR, A MOUNTAIN ASH. FONEDDMION,— Mewn atebiad i'r gwahoddiad unfrydol yr wyf wedi ei dderbyn oddiwrth Gymdeith- as Ryddfrydol Merthyr ac Aberdar, yr ydwyf yn galonog gynyg fy hun fel ym- geisyd'd am gynrychiolaeth y Fwrdeisdref yn y Senedd, yr hon a' waghawyd trwy ymddiswyddiad Mr. Charles H. James. Y mae fy opiniynau ar brif bynciau politicaidd y dydd yn hysbys eisoes i lawer o honoch, ac yn gyfryw, fel y mae geayf le i obeithio, sydd mewn cydgordiad a syniadau etholwyr y Fwrdeisdref. Parhad Eglwys Sefydledig yn Nghymru ydyw achos un o'r annealldwriaethau mwyaf gofidus sydd yn aros byd yr amser presenol heb ei ddiwygio. Yr ydwyf yn dal mai cydraddoldeb crefyddol perffaith ydyw yr egwyddor a ddylai lywodraethu y ddeddf- wriaeth ddyfodol mewn cysylltiad a phob rhaa o'r Deyrnas Gfyfunol; ond fod sefyllfa neiUduol y Dywysogaeth yn gyfryw ag sydd yn cynawn alw am i'r egwyddor gael ei rhoddi mewn gweithrediad yn ddioedi. Fel Sefydliad, y mae Eglwys Loegr yn Nghymru wedi cyfaddef esgeulusdod o'i hymddiriedaeth yn y gorphenol; y was wedi colli, a hyny heb obaith ei adferu, gydymdeimlad pobl Cymru, ac wedi profi ei hun yn hollol annigonol i wieinyddu i angen- rheidiau crefyddol y Dywysogaeth. Y mae cadw a defnyddio eiddo cenedlaethol gan Eglwys lleiafrif bychan, i'm tyb i, yn an- nghyfiawnder dybryd, ac yn un na ddylid ei oddef. Byddai i mi ddefnyddio y medd- ianau a ddeillient oddiwrth Ddadwaddoliad at achosion addysg. Yr ydwyf wedi fy argyhoeddi nad ellir dwyn oddiamgylch derfyniad boddhaol a pharbaol y pwnc Gwyddelig ond trwy fabwysiadu cynllun llywodraethol haelfrydig a chyfeillgar, a hyny ar yr egwyddor o wDeud i ereill fel y dymunem i ereill ei wneud i ni." Y mae yn rhaid i fesurau gorthrymol y llywodraeth bresenol derfynu mewn gwarth a methiant, fel y mae eiddo llywodraethau blaenorol wedi gwneud. Y mae yn iawn ac addas fod i bynciau hollol Wyddelig gael eu llywodraethu gan awdur- dod hollol Wyddelig, tra nad oes yuwyf y petrusder lleiaf mewn dweyd, pan y daw yr amser cyfaddas, y bydd yr arweinwyr Rhyddfrydol, yn unol a'r aelodau Gwydd- elig, yn abl i ddwyn allan fesur o huuan- lywodraethiad i'r Iwerddon ag a foddlona amodau hanfodol y pwnc, sef yw hyny, mesur yn sicrhau perffeithrwydd yr Ymer- odraeth, tra yn cyfarfod yn llawn a dymun- iadau gofyuol y genedl Wyddelig. Yr ydwyf yn wrthwynebol i wystlo an- rhydedd yr Y meroiraeth i'r dyben o roddi sicrwydd i berchenogion tirawl Gwyddelig. Yr ydwyf yn bleidiol i gadw yn y Senedd gynrychiolaeth lawn o aelodau Gwyddelig am y presenol, eto yn cydnabod yr anhaws- dra o ddyfeisio gynllun ymarferol o gynrychiolaeth ddyblyg o'r natur yma. Y mae gan vjymru hawl deg i edrych at yr aelodau Gwyddelig am gefnogaeth pan y daw ei hachosion ei hunan o dan ystyriaeth y Senedd ond byddai cau allan yr selodau Gwyddelig o'r Senedd yn ei wneud yn an- mhosibl iddynt roddi unrhyw gynorthwy effaithiol, heblaw gwanhau cryfder y blaid Ryddfrydig, fel ag i oedi yn mhellach gyf- lawniad yr hawliau rhesymol a chyfiawn hyny ag y mae hi wedi aros mor hir ac mor amyneddgar am danyBt. Y mae ein cyfre;thiau tirawl yn gofyn am ddiwygiadau dirfawr, ac at y blaid Rydd- fiydig, ac at y blaid Ryddfrydig yn unig, y rhaid i ni edryoh am gael y diwygiadau angenrheidiol wedi eu dwyn oddiamgylch mewn dull trylwyr a boddhaol. Y mae cydgasglu i ychydig ddwylaw mewn eyd. mariaeth, fel y mae tuedd y gyfundrefn bresenol, yn achos o berygl i'r Wladwriaeth. Y mae diwygiadau a dueddant at ddosbarthu tir, ac ychwanegu nifer y rhai a deimlant fuddiant ynddo, yn wir angenrheidiol— diwygiadau trwy y rhai y gellir trosglwyddo tir yn hawddach ae am lai o gost nag yn bresenol, ac a symudant yn hollol ddylan- wad y llaw farw oddiar weithrediadau y perchenog byw. Dylai leaseholders hefyd gael eu galluogi i brynu y freehold ar delerau crfiawn. Dylai derbynwyr royalties a ground rents, yn fy marn i, gael eu gorfodi i ddwyn eu rhan deg o'r treuliau cyffredin. Byddai i fesur a sicrhai Addysg Ganol raddol ar seiliau hollol anenwadol, ac o dan reolaeth cyrff hollol gynrychioliadol, roddi mantais anarferol i'r Dywysogaeth. Nid yw amser yn aros am neb, ac y mae pob oediad i ym wneud a'r pwnc hwn yn dwyn gydag ef ganlyniadau anadferadwy i'r rhai hyny o'n pobl ieuainc sydd ar yr adeg mewn adran i gymeryd mautais ar y cyfryw addysg. Byddai i mi fyned dros derfynau priodol anerchiad fel hyn, pe gwnawn ond yn unig gyfeirio yn fyr at y pynciau pwysig ereill cynwysedig yn y program a gymeradwyid gan Gymdeithas Ryddfrydol gydnabyddedig y Fwrdeisdref; ond gobelthiaf, yn mhen ychydig ddyddiau, gael cyfleusdra i'w dad- leu yn helaethach. Yn y cyfamser carwn ddwoyd fy mod yn ffafriol i'r egwyddor o un bleidlais i un persou, Llywodraeth Sirol yn sylfaenedig ar bleidlais boblogaidd, llyw- odraethiad y fasnach feddwol gan y cyhoedd, difodiad blwydd-daliadau parhaal, ac un- rhyw fesur effeithiol er Ileihau y treuliau cenedlaethol. Fel cyflogydd liafur, ac un yn dal cysyllt- iad a Masnach Lofaol Deheudir Cymru, y mae fy muddianau mewn ystyr yn un a jswyddiant a ffyniant cyfangorlf mawrpobl- ogaethy dosbarth, tra y mae fy mhreswyliad hir yn y He, a'm gwybodaeth o'i anghenioB neil'duol, yn fy arwain i obeithio y gallaf ddefnyddio y wybodaeth hono yn ngwasan- aoth y Fwrdeisdref. Os gwnewch a mi yr anrhydedd o'm hethol fel eich Cynrychiolydd, bydd i mi fyned i West- minster gyda'r gofal caeth, ya mlaenaf, o wylio y pynciau hyny sydd yn perthyn yn uniongyich- ol i Gymru, a'r rhai, yn ol fy marn i, a ddylent gael ea penderfyna yn unol a buddianaa a dy- muniadau rhesymol pobl Cymru; a chyda'r amcan hwnw bydd mi ei ystyried yn ddyled- awydd arnaf, mewn undeb a'r aelodau Cymreig ereui, i fabwysladp cynnun mwy ymosodol o weithredu nag sydd hyd yn ddiweddar wedi ei ystyried yn b/iodol. Ydwyf, foneddigion, Etch ffyddlon ac ymostyngol wasanaethydd, D. A. THOMAS, Ysguborwen, Mawrth 7fed, 1888.
Advertising
AINON, YNYSHIR" GER PONTY- PRIDD. CYNELIR EISTEDDFOD FAWREDDOO yn y lie uchod y Llnngwyn nesaf, Mai 21ain, 1888. Prif ddarn corawl,—I'r cor, heb fod dan 150 mewn rhif, a gano yn oreu Great and Won- derful are all Thy Works,; Spohr's Last Judgment, gwobr £50, &c am y Qaartetto £22s. Ail ddarn,—I'r parti o wrywod, beb fed dan 30 mewn rbif, a gsno yn oreu I Wyr ^hilistia,' D. Jenkins, Mug, Cantab., gwobr £8 Ymddengys pob manylion pellach yn fuan, yn nghyd ag enw y beirniad, &c.—W. DAVIES, Ysg., 13 Danygraig Terrace, Ynyshir, near Pontypridd. LEWIS S OINTMENT. Wedi ei brofi y gorru er gwella olwyfau llosg "• tan ac ysgaldandod, &c. D.S.-Dylai pob alcanwr ac ereill sydd yn dyoddef clwyfau poenus ilcsg tan ei gael ar unwaith. 1 box am 2g., 12 am lB. 8c., i'w cael gan T. LEWIS, Cwmfelin, Llanelly. Can Newydd Genedlaethol. i Bass nen Baritone, "I Fyny a'r Genineii" ("UP WITH THE LEEK"), GAN R. S. HUGHES, R.A.M. Pris la., Sol ffa a'r Hen Nodiant ar yr un copi. Pob arohebiou i'w hanfon i D. Jeckius, Mus. Bao, Aberystwyth. GOHIRIAD THE ST. FAGAN'S (TRECYNON) DOUBLE Art Union Prize Drawing, Ar daer gymbeliiad amryw o gyfrinfaoedd, yn nghyd a ilawer o gyfeiilion D. Evans a'r teulu, y rhai a garact wneud ihywbeth yn sylweddol trag atynt, gobirir y Drawing uchod hyd Sadwrn, Ebrill 7fed, 1888. Ymddengys y Winning Numbers yn Tarian y Gweithiwr, Y Gweithiwr Cymreig, a'r Cardiff Times, Ebrill 14- Dros v pwyl gor, GEORGE WILlflAMS, Ysg. O.Y.—Y mae liftfcu ar law, a chwi sydd am wneud vchy<S|| (jvmortb, anfonweh am danynt at yr y^grifenyad,—Gear^e Williams, 12, Meirion Street, Trecynon, ^bf-rdare. PENTRE, RHONDDA. "DYDD EISTEDDFOD FLYNYDDOL y lie uobod i'w chynal yo mis Gorpi en&f tesaf. pryd y bydd gwobrwyon arddeichcg yu cael eu rhoddi. Pob manylion yn barod yu mben pytbefnos, yn nghyd a'r procrani sm y pris arfeiol. Ysgrifenydd, Evan Llewellyn, Board Offices. Ifi-Ysgrifenydd, John Davies. G^s Offices. ALBERT HALL, ABERTAWE. CYNELIR EISTEDDFOD FAWREDDOG yn v lie uchod dydd Llun y Paso, Ebrill 2il, 1888. I'r cor, heb fod dan 150 o nifer, a gano yn oreu, 'Worthy is the Lamb.'Handel Novello's Edition,tgwobr X40 a Medal Aur. Beiruiaid :—M: J. Norbb, arweinydd Cor RuddetEfield; Mr R C. Jenkins arweinydd Cor Undebol Llanelli; a Mr T. Price, Merthyr Tydfil. Arweinydd,—Parch J: Lewis, Belle Vue, Abertawe. Programs am y pris arforol i'w cael gan yr ysgrifenydd,- W. T. Samuel, 26, Henrietta Street, Swa»s?a. EOS WENALLT, The successful Tenor ic cur National Eistedd- fods at Wrexham, Merthyr, Cardiff, and Lobdcn, Begs to announce that he receives engage- ments to sins in Oratorios and Miscellaneous Concerts, and to adjudicate in Eistaddfodan, &c. Note the address,-19 Fiorence St., Neath. CADAIR MORGANWG. XJYDDED hysbys i Gymru benbaladr y cy- nelir Eisteddfod yu Nghastell Caerffilidydd Llnngwyn, Mai 21ain, 1888, pryd y gwobrwyir ymgelswyr Ilwyddianas mewn barddoniaeth, caniadaeth, celfyddydwalth, &c. Prif destyn barddonol-Am yr Awdl oreu, ddlm dan 200 o linellau, i'r enwog deithiwr, H. M. Stanley, gwobr j65 a Chadair Morganwg. Prif destyn cerddorol—I'r cor, ddim dan 60 I) nifer, a gano yn oreu We never will bow down,' JadiM Maccabreas (Handel) gwobr £30. I'r parti o feibion, heb fod dau 25 mewn rhif, a gano yn oreu The Little Church,' Becker, gwobr je5. I'r c6r o blant. heb fod dan 25 mewn rhif, a gano yn oreu I There is Light in the Valley,' Sankey and Moody. Caniateir 8 mewn oed i gynorthwyo, Gwobr B5 1'r hwn a adroddo yn oreu y 49 llinell cyntaf 1 Yr Enaid,' Islwyn, gwobr 7s. Programs yn awr yn barod am y pris arferol. DAVID WILLIAMS, Yso. ABERFAN, MERTHYR VALE. pYNELIR EISTEDDFOD yn y lie uchod dydd Gwener y Groglith, Mawrth 30ain, 1888. Beirniad y gerddoriaeth.—3dr D. W, Lewis, F.T.S.C., Brynaman. Y farddoniaeth, &c ,—Parch E Rees(Dyfed), Caerdydd. Adroddiadau, y Map, a'r Haw yagrifau,— Mr E. Thomas, B S., Merthyr Vale. Y gelfyddydwaith,—Mr Jas. Golaswortby, Merthyr Vale. I'r parti o feibion, heb fod dan 30 mewn rhif, a gano yn oreu i Nyui vw'r Meibion Cerddgar,' gan G. Gwent, gwobr 8p. a chadair hardd i'r arweinydd buddngol. Programs yn barod, i'w cael oddiwrth yr ysgrifenyddion.—Mr J. Roberts, 12, Victoria Street, a Mr Wiliiam Jones, Pleasant View, Merthyr Vale, am gelniog yr nn. ElSTEDDFOD TREORCI. CXNELIR EISTEDDFOD FAWREDDOG TREORCI, LLUN Y PASG, ISBS. 1. I'r cor heb fod dan 150 o rif a gano yn oreu Great and Wonderful are Thy works, 0 Lord,' o Last Judgement Gwobr £ 60. 2. I'r Brass Band, ddim dan 20, a chwareuo yn oreu The Heavens are Telling,' trefniant R. De Lacy, gwobr, £8. Beirniad y cann,-W. H. Cummings, Ysw., Llundain. Beirniad yr adrodd,-Parch Wm. Morris (Rhosynog'. Programs i'w cael am y pris arfercl gan yr Ysgrifenydd,- D. DAVIES Printer, Treorci.
ANGLADD Y DIWEDDAR BARCH.…
ANGLADD Y DIWEDDAR BARCH. DDOCTOR PRICE, ABERDAR. Y mae diwrnodaa ein bywyd yn amrywio yn fawr o ran ea hynodrwydd a'a hanigoldeb rhai ar gyfrif ea pradd-der ac ereill ar gyfrif ea llonder, rhai ar gyfrif en henili, as ereill ar gyfrif ea colled. Dydd nodedig yn hanes Aberdar oedd diwrnod angladd y Diweddar Barch. Ddr. Price, Calfaria, Aberdar, yr hwn a gymerodd le prydnawn dydd Ma.wrth, Mawrth y 6ed, yn Mynwent y Capel lie y ba yn gweiuidogaethu am dros 42 o flynyddau.
Y TYWYDB.'
Y TYWYDB. Yn ffodns i'r niferi mawrion o bersonau oedd- ynt wedi dyfod yn nghyd o wahanoi gyrau o'r wlad, yr oedd yr hin yn gymharol ddymanol.
Y GWASANAETH YN Y CAPELI.
Y GWASANAETH YN Y CAPELI. Yn nghapel Calfari.—Trefnwr y Parch. W. Harris, Heolyfelin. Darllenwyd rhan o Air Daw, gan y Parch. P. Williams (Pedr Hir), Tredegar. Gweddiwyd gan y Parch. W. Wil- liams, Mountain Ash, a ohanwyd amryw o emyuan gan y rov yn ystod y gwasanaeth. Dar- llenodd y Parch Richard Ellis Williams, ar ran eglwys Penuei, Cwmafon, lythyro gydymdelm- lad a'r teula, ac a'r eglwys yn ngw/neb ea galar a'a colled. Cafwyd anerchiadaa byrion, yn llawn teimlad a chyfelriadaa parchas at y diweddar Dr. Price gan y gweinidoglon canlynol :-J. Roberts, Rhydyfelia; Nathaniel Thomas, Caerdydd; Evan Thomas, Newport; W. James (VtC.), Bathania. Aberdar; John Davies (A.), Aberdar a Dr. Todd yn Saesneg, ac wedi canu emyn o fawl a gweddi fer gan y Parch W. Jones, Philadelphia, Abertawe, aethpwyd i lau y bedd, ac wedi i'r hyn oedd farwol o'r enwog Dr. Price gael ei osod yn nhy ei hir gartref, cafwyd ychydig eirlau gan y Parch. John Lewis, Abertawe. ac offrymwyd gweddi gan y Parch. J. P. Williams, Ll.D., Peutlottyn wedi canu ton y Parch. William Harris, Heolyfelin, sef 'Dolycoed,' ar eiriau cyfacRlas i'r amgyichiad galaras, ymwasgarodd y dorf enfawr o wyddfoddolion i wahanol gyf- • eirladaa..
CAREDIGRWYDD YR EGLWYS.
CAREDIGRWYDD YR EGLWYS. Danparodd eglwys barchas Calfaria ddigonedd o ymborth cyfaddas ar gyfer y rhai a ddaethant o bell ag agos i angladd ei diweddar weinidog ainabyddus ac enwog, taled yr Arglwydd idd- yrit yn helaeth am bob careiig;rwydd a ddangos- aaant taag ato yn fyw ac yn farw—yn el fywyd ac yn ei fedd,
GWEINIDOGION Y CYLCH A'R TREFNIADAU…
GWEINIDOGION Y CYLCH A'R TREFNIADAU ANGLADDOL. Ymddiriedwyd y darpariaethau angenrheidiol yn nghyswllt a chladdedigaeth y Dr. i'r Parch- edigion canlynol, sef W Harris, Heolyfelin B. Evans, Gadlys; J. Mills, Abernant; R. E. Williams (Twrfab); T. Jones, Carmel; T. Humphreys, Cwmaman T. Davies, Gwawr; W. Thomas, Cwmdar, a D. Thomas, Cwmbach. Bu Mri. Theophilas Jenkins, Thomas Hughes, Ysgrifenydd, a Roes Rees, Trysorydd, yn nghyd ag ereill yn gynorthwywyr ffyddion yn nghariad allan y trefniadau angiaddol. Nid oedd Dr. Price yn berffaith mwy na neb dynion. Parion fyddai i ni gofio mai perffeith- rwydd cymharolyw eiddo y goreu o ddynion, ac nad yw y dynion goreu ond dynion ar y goreu. Yr oedd angladd Dr. Price yn anarferol fawr fel y gallesid dysgwyl iddi fod, dangosal mas- nachwyr a phreswylwyr Aberdar eu parch try- lwyr i'w goffadwriaeth trwy rhoddi cauadan ar ffenestrl eu maelfaoedd, athyno y lleni dros ffenestri eu preswylfeydd a gallasem feddwl fod yna hollol ataliad ar brynu a gwerthu am rai oriau os nad bron trwy gydol y dydd, ahyny yn unig oblegid fod un a adwaenid mor dda ganddynt, ac un a weithiodd drwy ei oes yn yu.ea mysg gyda'r fath ddyfal-barhad, yn cael ei osod yn nhy el hir gartref. Gweddus a mawrfrydig, wedi I un farw ydyw claddn ei holl waeleddan mewn bedd, uwch yr hwn ni swnir udgorn adgyfodiad yn dragywydd ac o'r ochr aral1, y mae yr un mor weddus i barhaus gofio gwasanaeth, gweithgarwch; a rhagoriaethau un fyddo wedi croesi calfor angeu i'r ochr draw. Mewn cysylltiad a'r enwog Ddr. Price, y mae yna lawer i'w gofio gydag edmygedd diolchus a gwerthfawrogol. Hedawch i'w lwch i dawel lechn hyd nes y byddo cuul glychau angladdol y byd yn dystewl am byth yn hyfryd sain udgorn holl nerthol yr adgyfodiad. TWRFAB. 0. Y.—Rymunwn gywiro dau beth a ym- ddangosodd yn y rhifyn diweddaf o'r DARIAN, parth marwolaeth y diweddar Barch. Ddr Price, Aberdar 1. Nid cywir y cofnodiad ei fod wedi bod yn gweiniaogaothu yn Peoycae, Ebbw Vale. Caf- odd alwad daer a chynes, ond nis derbyniodd 2. Derbyniodd y teitlau M.A., Ph.D., yn y flwyddyn i863, ac nid yn 1869, fel yr hysbys- asom.—T.
CYMDEITHAS YR IAITH GYMRAEG.
CYMDEITHAS YR IAITH GYMRAEG. 'YN NEALL—GWYBOD,' Dytnunwyf hysbysu Cymru benbaladr y cyn- elir cyfarfodydd pwysig yn nglyn a'r GyaRleith- as nchod yn Mangor- fawr yn Arfon, dydd Gwener, y 69d o Fibrill nesaf. Y rhai hyn fyddant gyfarfodydd cyntaf y Gymdeithas yn Ngogledd Cymra a dysgwylir y bydd i drigol- iou Gwynedd roddi eu cynorthwy mwyaf oal- ocog i'r cyfryw, fel ac i'w gwneuthur yn ddangoseg eglar o'r dyddordeb a deimlir yn Addysg ein gwlad-yn nefoyddioldeb ag yn nghadwraeth ein mamiaith rymusber. Am un o'r gloch, yn Neuadd y Maenseirl, ymgyferfydd aelodaa y Pwyilgor; ac am haner awr wedi dau, yn yr an He, cyuelir cyfarfod o Aelodau y Gymdeithas, pryd y llywyddlr gan Mr. W. J. Parry, Coedmor, Bethesda. Am haner "awr wedi pedwar, bydd i'r Maer (Mr. John Prichard) a'r Gorphoraetb, ar ran y dinasyddion, roddl derbyai&d cyhoeddoa i'r Gymdeithas i Fangor. Yn yr hwyr, am saith o'r gloch, yn neaadd y Penrhyn, cynelir cyf- farfod cyhoeddus. Cymerir y gadair gan Ar- glwydd Esgob Bangor. Traddodir anerchiadaa gan amryw oreugwyr y genedi. Hydertr y bydd I bob Cymro ieithgarol roddi ei bresenoldeb. Deued gwyr y Dehendir yno yn gryno. Yn arbenig, dymunem wahawdd Athrawon Gogledd Cymiq i'r cyfarfodydd uchod mewn gair, bawb ag sydd yn teimlo dyddordeb yn Addysg y Genedl-yn nefnydd- y iad (yn hytrach nae yn nlrmygiad) yr laith Gymraeg i'r perwyl hwnw. Ceir gair ar hyn eto. Ya y cyfamser, am bob manylion pellach, ymoheber ag ysgrifenydd y Gymdeithas.—Mr. Beriah Gwynfe Evans, 66, Heol Miskin, Caerdydd, nea a'ch gostyngedig wasanaethydd, Minafon, Bethesda, IWAN JENKYN, 5
MANTEISION A BERTHYN I'R SCALE,
MANTEISION A BERTHYN I'R SCALE, c'u cydmarn a'r hen gynlluniau o beriderfyna g wrthddadleuon liafur. ac i reoleiddio y cyflog- aa, geilir, a dweyd y lleiaf, ranu y manteision o g<\el y cyflogau wedi eu rheoleiddio gan y Scale i ddan benawd-(l) Rhydd sefydlawgrwydd i f'tsnach, ac (2) sefydlawgrwydd i gyflogau. Hhydd sefydlawgrwydd i fasnach yn y galla sydd ynddl i wrthweithio ac atal sefyll allan a chloadau allan, y rhai sydd bob amser yn tueddu i achosi ansefydlawgrwydd mewn masnach. Y mae yn hawdd cofio y gwrthdarawiad a'r etalfa dderbyniodd ein masnach lo yn herwydd Strike fawr 1875, a'r ysbryd a fodolai cyn hyny. Ac y mae mor hawdded a hyny I goiio hefyd gyda'r fath gyflymder anarferol y cynyddodd yr ua fasnach wedi sefydliad y Scale fel peiraian- waith i reoleiddio y cyflogaa. Y sefydlawgrwydd hwn mewa masnach yw hanfod sefydlawgrwydd cyflogaa. Y mae cyflogaeth sefydlog yn golygu cyflogau nad ydynt yn amrywio ond ychydig o wythnos i wythnos. A phan edrycher ar y glo- wr, nid yn unigol, ond fel pen teula, fel cynal- iwr nea ategwr y rhai hyny ya nghwrs amser a ddaw yn gynyrchwyr ea hunain, daw yr angen- rheidrwydd am sefydlawgrwydd mewn cyflogau yn fwy amlwg. Elfen arall sydd yn achosi y sefydlawgrwydd hwnyw fod y Scale yn gosod o'r neilldn I raddan pell yr hen athrawiaeth iod cyflogau yn cael el hollol reoleiddio gan y
CYFLENWAD A'R GALWAD
CYFLENWAD A'R GALWAD o lafarwyr, Nid yw y Sliding Scale wedi ei sefydla ar yr egwyddor fod cyflogaa i'w tala allan o gyfalaf, nac ychwaith fod nifer y dynion a gyflogir, o'i cydmhara a swm y cyfalaf addefn- yddir, i reoleiddio y cyflogaa. Y mae yr hen elfenau hyny wedi en gosod o'r neillda i raddau pell, a pherthynas Dewydd wedi ei sefydla rhwng meistr a gweithiwr, sef fod y ddau yn cydweithiomewaymgymerlad cyffredin (common enterprise), a bod y cynyreh i'w rhann rhyng- ddynt. Felly y mae y berthynas rhwng melstr a gweithiwr, fel ei gwelir yn y S:ale, yn berth ynas dau bartner Y melstr yw y partner sydd i ddyfod a chyfalaf i'r concern, yn nghyda'r mwyaf o Iafar meddyliol, ac i ymgymeryd a pheryglon (risks) neilldnol. O'r tu arall, fe rydd y glowr ei lafur corfforol, yn nghyda'r per- ygl o golll ei fywyd, oud drwy esgeulusdod y meistr, i'r ymgymeriad. Fe renir y cynyrch ar yr egwyddor fod y glowr i gymeryd rhan sefydl- og, a'r meistor i gymeryd y gweddill, o, ba an y mae efe idalu yr oil o'r treuliau perthynol i'r gwaith ac ar ol gwneud hyny bydd y rhelyw yn eiddo fddo ef. Y m;.te sefyllfa bresenol pethaa yn eu perth- ynas a'r Scale wedi codi yn y He (1) o'r ymchwil- iad a yw y glowr yn cael ei ran ddyledas o gynyrch yr ymgymeriad ? Ac yn (2), fod y lieiafrtf o'r cynrychiolwyr wedi gorfodi y mwy- afrif i roddi rhybydd i derfynu y Scale mewn amser aughyfaddas ac anfaateisiol yn en tyb hwy, y mwyafrif, i welia y cytandeb o da y gweithwyr. Yr oedd prif elfenau yr ymclwiliad yn cyd- gyfarfod yn y tair ganlynol:— 1. A oedd safon y Scala mor isel ag y mae yn gyfiawn tddi fod ? 2. A oedd y rhaniadau o ba rai y rhoddid y codiadau a'r gostyngiadau yn ddigoa man fel ag i rwystro y medstri i gael mantiis ar y gweithwyr tra fyddai pris y glo yn dal mewn rh/wgyfrwng neUlduol? 3. A oedd y gweithwyr yn cael rhan ddigonol a dyledas mewn codiad ar y gyflog o'r oodiad ar bris y gle. Am y (1) teg ydyw dweyd nas gellir rhoddi barn bendant arno yn bresenol, a'i fod yn fater o ymchwlliad pellach. Yr (2). Ar hwn y cafwyd y gwelliant can- lynol, sef pan ddelo pris y glo i 9s. 2o., bydd y rhaniadau yn cymeryd lie ar y 2c., ac nid ar y 4c. fel yn flaenorol. Sylwer y bydd y rhaniadau yn cymeryd lie ar y 2c. bob amser, o'r top i'r gwaalod-ol a gwrthoI-ar y tro cyntaf yn unig. Hefyd fod Scale yn hyn o beth wedi ei gosod ar yr an teleran a Scales goreu y Deyrnas. Yn (3). Na, barnwn yn onest nad yw glowyr Mynwy a'r Deheudir yn cael en rhan ddyledus -rhan ddigonol o godiad ar y rhaniadau y rhenir y codiadau arnynt. Gwir fod UE jieo ddaa o bethau ail raddol ereill ag y gofynid am gyfnewidiad ynddynt, ond y rhai hyn oedd y prif bethau, ac ar y rhai hyn oil, cofier, fod y cynrychiolwyr yn unfryd-unfarn ac, yn y di- wedd, wedi dyfod yn unfryd-anfarn fod y far- gen oreu a ellid ei gwneod, o dan yr amgylch- .Y iadan, wedi ei gweeud. Hefyd, un ac oil yn barod i arwyddo y cytundeb. Yr oil, gydag un eithriad, wadi gwneud, a hwnw yn gwrthod, nid o herwydd dim ynddo ei hun, ond o her- wydd fod ei ddwylaw wedi eu cylyma drwy benderfyniad o eiddo rhan o'r dynion a gyn rychiolai.' Eto i gyd, dyma'r achos-dymalr weithred wronaiddsydd yn bygwth dadgysyllta yr holl beirianwalth, a dymchwel trefniadau tair blynedd a'r ddeg A yw yn bosibl ? Gofynwn mewn syndod a difrifoldeb i ni ein hunain, ar ol rhoddi ail ystyrlaeth ddifrifol i'r mater, A yw yn bosibl y gall glowyr synwyr- gall 1 Jeheudtr Cymra fod yn eaog o'r fath garm- synied ? Nid yw codi mynyddoedd o rwystraa drwy gvdmariaethaa pellenig, tra yn can efn Uygaid ar bethau sydd ar ein pwys, y rhai yn ddyddiol a effeithiant ar ein trefniadau a'n sefyllfa, ond prawf nad ydym eto wedl gallu amgyffred yn • briodol wir effeithiau'r eysylltiadau, neu ein bod yn defnyddfo y cyfryw resymau er mwyn amcanion is-raddol. Gwyr pawb o honom nad yw y Scale gyffredinol yr oreu yn y byd, na'r hyn y dylai fod ond gwyddom hefyd ei bod yr oreu yn Nehendir Cymru o ddigon. Y mae ei safon yn is, el rhaniadaa yn llai, a thrwyddi draw yn rhoi mwy ar y rhaniadau hyny I'r gwelthwyr na'r ddwy arall. Y mae y gweith- wyr sydd o dani yn cael 6c. y bunt awch" cyflogau na'r gwelthwyr o dan Scale yr Ocean, er's blwyddyn a haner. A phe baasai gweith- wyr 'Ferndale a Bodringallt' yn cael eu talu yn ol y Scale hono, buasent hwythau 6d. y bunt o danom er's hir amser. Ond y mae y meistii hyny wedi bod yn gyfrwysgall yn ea cenedlaeljh, ac wedl tala yn ol y Scale gyffredinol, yn lie eu Scale eu hunain Y mae yr oil o'r cynrychiolwyr sydd yn earn cyfaddef y gwir, yn gwybod mat y ffeithian hyn oedd y creigiau rhwysbrawl fuont ar y ffordd i'r Scale^gyffredinol fod heddyw yn well nac ydyw, a hwy fyddant ar y ffordd ont wneir rkywbeth gwirioneddol i gael i gweithwyr o danynt i gydweithredu â'r gweithwyr o dan y Scale gyffredinol. O'r cyfeiriad hwn y mae iachaw- dwriaeth dymhorol gweith.wyr tanddaearol i s,dd'od. Fe fetha yr undeb newydd, ac yn haeddianol felly, os nad el brif amcan fydd ein cael oil i un ucdeb, a'n cyflogau I gael eu rheoleiddio gan un Scale. Y pryd hwnw, a dim mynyd cyn hyny, y gellic gobeithio gweled datoni yn dyfod o gyfeiriad y cydmariaethau a Scales Gogledd Lloegr. Byddai yn briodol i'r rhai hyny sydd yn ein candemnio am signio y Scale am ddwy flynedd, i gofio y tair ffalth ganlynol; yn (1) Fod y rhybydd wedi ei roddi mewn amser mor an- nghymwys, fel yr oeddem fwy at dragaredd y meistri nag y dylasem fod (2) Fod y ddwy Scale fiaenorol-Scalc 1880, a'r un a wellawyd yn 1882—wedi ei signio am ddwy flynedd hefyd, acfelly yn rhoddi pie ner-thol i'r metetii dros fod hon yn cael ei signio am yr un tymor (3) Ychydig ddyddlau cyn i ni gyfarfod a'r a r y tro diwdddaf, darfu i gynrychiolwyr gweithwyr Ferndale a Bodringallt gyfarfod a'r diweddar Mr. Lewis a signio eu cytun- deb hwy, heb yr un gwelliant ynddo, am ddwy ) flynedd. Felly., yn ngwyneb y ffeithlan hyn, j a'r ffaith fawr fod cytundebau hlrion wedi dyfod I yn faniais 1 ddynion^gael gwaith, ac ar brydiau II gael pr(s ar lo hefyd, gwelir y buasai y rhai hyny ag oediynt eisoes wedi sicrhan ea cytnn- I deb, a manta.s sylweddol ar y dynion a gyn- rychiolem ni, pe y buasem ninan o dan yr am. gylchladau heb wnead yr on fath. Gyfeiilion dyna y mater ger eich bron yn union fel y teimlwn i ef, ac edrych arno yn deg o bob ta, a'm cyngor difrifol yw ar i chwi dial at y cytundeb. Os tortr j Scale i fyny, bydd yn edifar genych yn ol llaw. Yr ydys wedi cael profion digonol nas gall ymraniadau wella cyfansoddiad y Scales. Os gollyngweh hon o'ch gafael, byddweh wadi colli yr unig allu at- dyniadol canolbwyntol sydd yn eiddo i dhwi ar hyn o bryd, a chyda Haw colli yr elfen gym- odol ag sydd wedi eich codi i'r sefylla o bartner- ship a'r cyflogwyr. Am hyny, ymbwyllwch cedweh y cyfamod ymdrechwch ei wella. Ym- anweh a'ch gilydd at hyny, oblegyd drwy y cytuudeb gellwch ddal eich sefyllfa, a thrwy eich undeb hawlio yn y dyfodol y rhan ddy- ledus o ffrwyth y cydgynyrchiant.—\r eiddoch fel arfer, MABON.
PONTARDAWE.
PONTARDAWE. Y PARCH. HUGH HUGHES, LLANDUDNO. Gwelais yr wythnos o'r blaeu hysbysleni mawrion ar hyd parwydydd cymydogaeth Pont- ardawe, yn rhybaddio y trigolion fod y byd- enwog Hugh Hughes yn darlithio nos Fercher, yr 21ain o'r mis hwn, yn nghapel eang yr Allt- wen, ac yn pregethu ar hyd y dydd canlynol. Yn ddlddadl, y mae Wesleyaid Pontardawe i'w llongyfarch am sicrhau gwasanaeth y fath wr enwog a Mr. Hughes. Deallaf mai cydmarol ddyeithr yw yn y gymydogaeth hon. Un waith y bu yma o'r blaen, ac y mae rhai blyn- yddau eddiar hyny. Gwir ei fod wedi ymweled ag Ystalyfera ac Abertawe elroion o'r blaen, ac y 11 mae cyfeillion y Wesleyaid, Pontardawe, yn ddigon cyfarwydd o hono. I ereill, nid yw ea breintiau mor helaeth. Fel un a gafodd y fraint amryw weithlau o'i wrando yn darlithio a phregethu, gallaf slcrhau cyfeillion gwladgar- 01 y Bont na chlywafs i, fodd bynag, neb yn dyfod i fyny yn mhob pwynt Ag hanfodion dar- lithydd a phregethwr poblogaidd a llwyddianus, &'r Parch. Hugh Huges, Llandudno, Afraid fyddai ysgrifenu ilith canmoliaefchol a chanu yn yr adgoin, am fod ei glod eisoes yn nehel trwy Gymru benbaladr. Nid oes neb yn fyw, pwy bynag yw hwnw, yn nghylch yr un amser, wedl darlithio mor ami a mynych £ 'r gwr parchedig uchod-nid gyda ei enwad ei hun yn unig, ond gyda enwadau ereill hefyd, yr, Fethodistiaid ac Annibynwyr. Pareblir ei enw gyda. chynes- rwydd calon yn Nghymru, Lloegr, Iwerddon, ac America. Y mae gwledd yn aros y Pontar- dawiaid, ac nid hwy yn unig, canys deallaf fod nifercedd o Ystalyfera, Treforis, Clydach, a Chastellnedd, am fantelslo ar y cyfleasdra, ac yn benderfynol o'r wledd. Nid oes amheaaeth er mor eang yw capel yr Alltwen, y bydd yn rhy fychan yr adeg hono. Os calff y gwr hwn rwydd-deb a nerth, bydd yno fel llygoden yn y blawd yn mwynhau y breintiau. LLEWELLYN.
OWMAFON.
OWMAFON. Anaml yr ydym yn gweled enw y lie hwn ar dadalenau etch newyddiadur, er fod yma luawa yn awyddus am weled ei gynwysi&d bob wyth- nos. A thrwy eich caniatad, rhoddaf ychydig o ys yrifau yn awr ac yn y man, fel byddo am. gylchladau yn galw..
AT LOWYR MYNWY A'R DEHEUDIR-C…
AT LOWYR MYNWY A'R DEHEUDIR- C YFARFO") C YFFREDINOL IOL" YR A'R SLIDING SCALE GYDWEITHWYR,-Goddefwch i mi unwaith yn ychwaneg 1 alw eich sylw difrifolaf at y cwest- iwn pwysig hwn. Y mae y cylch-lythyr sydd yn gnlw cyfarfod cyffredinol o gynrychiolwyr i Aberdar ar v 19eg cyfisol bellach o'ch blaenau. Taler sylw i'w gynwya, a chelr gweled fod gwa- haniaetb pwysig yn y ffordd o ymdrln a'r gwa- hanol faterion a ddaw o bryd i bryd ger bron pwyllgor y Sliding Scale oddiwrth lofeydd nad ydynt yn tala at y trealiau yn fwriadedig. Yn y gorphenol yr oedd cryn wahaniaeth rhwog cynrychiolwyr y gweithwyr a chynrychiolwyr y meistri ar y Bwrdd yn y peth hwn. Tra na wnai yr olaf ond ymdrin a materion petthynol i'r meistri sydd yn Undeb y meistri, ac yn talu at y SJale, fe fyddai cynrychiolwyr y gweithwyr yn arier ymdrin a materion pawb gwelthwyr a weithlant yn nglofeydd y meistri undebol, pa un a dalent at dreuliau y Scale at peidio. Gwnaent hyny mewn trefn i roddi i'r dynion hyny y fan- tais o beirnianwaith y Scafe, ac i'r amcan o geisio meithrin ynddynt y teimladau gofynol er ea harwain i ddwyn en rhan ddyledas o'r tranI. iaa ond broa yn ddieithriad, heb ronyn o gyd- wybod, ac yn ymddangosladol ddlofal o'r gwarth a ddygent arnynt ea hunain, fe anghofiai y dyn- ion hyn ea dyledswyddau tuag at y Scale. Yn gweled fod yr ymdrechion hyn wedi troi yn fethiant, y mae y cynrychiolwyr yn barnu y dylid rhoddi terfyn ar y cyfryw walth, ac na ddylid talu sylw i faterion a ddaw gerbron y Sliding Scale ond a berthvnant i'r rhai hyny sydd yn dwy a y trealiaa yn anig. Bydd hwn. ynte, yn un o'r cwestiynaa y gelwir ar y cyfar- fod nesaf i'w benderfynu. Gwyneb arall ar y mater yw fod cynifer ogyf- eilllon a arferent dalu taag at y Scale, am amrywiol resvmaa, heb wneud er ya blynydd- oedd bellach. Gofynir iddynt hwythau helyd naili at I data fel arfer, nea i dderbyn y cyfrif- n al oldeb o gael eu tori ymalth oddiwrth reolelddiad hiriawJ y Scale, na chael ea sefyllfaoedd wedi ea himddlffyn gan belrniatit nad ydynt yn tala dim ttxag ato. Felly, yn gweled fod p^tbaa.yn dyfod i'r sefyllfa bwysig hon, gofynaf eich sylw manylaf at rai sylwadaa ar y sefyllfa. Fy anig amcan w1:th wnead.hyn yw gwahodd ystyriaetih bwysig i'r mater, tra y mae eto amser i'w ddwyn i der- fyntad synwyrol a boddhaoL Modd bynag, rhag i ni yn yr adran hon fod yn anog o barhan yn ddiangenrhaid yr wrth- ddadl rhyngom ag adran Merthyr ac Aberdar parthed y modd o ddewisa chynal y cynrychiol- wyr ar y Bwrdd, &c., byddwn 0'8 than nlyma yn foddlawn i'r mater mewn dadl gael ei beii, derfynu drwy GYFLAFAREDDIAD—taled y cvfeill-' ion hyny sylw i'r cynyg hwn—ac os nfaj^Hjy- hoeddiad, ac nid proffes yn unig, sydd yn cffS eu ffordd, byddant yn debyg o'i dderbyn, canys wele ffordd hawdd a boneddigaidd i bawb allan o'r dyryswch. Y mae yn onla gee of wyb9d nad yw y cyfeillion hyn yn wahaniaeth^ yn ea barn i'r corff gweithwyr ag sydd yn ffafriol i'r Scale. l'a.rth.d t'r
ADGOFION AM DONYREFAIL A'R…
lleled o ddysg ei huti, oad sioiuodd ni o'r ochr oreu. Ymdrechodd ddysgu el hun wrth geisio dysgu ereill, a llwyddodd yn fawr lawn. Yr oedd yn dysgu gramadeg trwy ohebu §.'r di- weddar wr hynaws, Mr. Rhys Lewis, argraffydd, Merthyr, ac ereill, a daeth yn an o'rgramadeg- wyr gorea yn y wlad. Fel y dywedai Mr. Peter Williams, Merthyr, am Evan Roberts yn yr hanes am e.l farwolaeth yn y Western Mail, Yr oedd yn un o'r ysgolheiglon Cymreig gorea yn Nghymra.' Ba yn Nhonyrefail am flynyddoedd. Daeth ar ei feddwl 1 ymweled 8/r Misses Hill. Cwrt-yr-Halen, un diwrnod. Yr oeddynt yn chwiorydd I Mr. Hill, perchenog gweithiau haiarn Pentrebach, Merthyr. Cy merasant ddyddordeb mawr yn Mr. Roberts am el fod ef, ei <&d, a'l frodyr yn hen weithwyr i'w brawd. Aafonasant at Mr. HUH ofyn tddo am wnead rhywbeth drosto. Yn mhen ychyd- ig amser wedi hyny, danfonodd Mr. Hill am dano. Ba am rai misoedd yn pwyso halarn ar y yard; wedi hyny, cafodd el godi i'r swyddfa I wneathar y cyfrifon. Yn y diwedd, cafodd of wnead yn furnace manager, a phan fa Mr. Hill farw, cafodd rai canoedd o banaa ar ei ol. Ba wedi hyny yn yr un swydd am flynyddoedd o dan Air. Fothergill. Gorphen- odd Mr. Roberts ei yrfa taa dwy flynedd yn ol. Yr oedd wedi cyrhaedd parch mawr gan ei gyd- drefwyr. Ni throediodd Cymru an dyn mwy cywir. Heddwch i lwch fy hen gyfaill anwyl Ba yma amryw yn cadw ysgol ar ei 01 ef cyn yr Ysgol Frytanaidd. Byddai yn rhy faith i'w holrhain. Wadi hyny, sefydlwyd Bwrdd Ysgol yma. Yr oedd Tonyrefail yn un o'r ardaloedd cyntaf I gynyg am y Bwrdd. Jawsom wrthwyneblad mawr. Daeth y Parch. R. Pritchard, perchen y lie ar y pryd, yn anig swydct i Stratford-ar- Avon, i geislo darbwyllo yr ysgrifenydd i bleid- io y National School, ac addawodd roddi swm go dda yn flynyddol taag ati. Ond nid oedd boslbl ein troi. Daeth y gwr o Faenor Misgyn allan yn ei holl nerth, ac nid oedd dim a safai o'i flaen ef Y mae yma ysgol ddyddiol enwog o dan Fwrdd Ysgol Llantrisant, ac y mae hi yn gredit i'r ardal. —.——