Gwalia

HEDDWCH YN Y PENRHYN. O'r diwedd (ebai y "Cambrian News") y mae hyd yn nod y mwyaf dialgar a rhagfarn- llyd o wrthwynebwyr Arglwydd Penrhyn yn cytuno fod yr anghydfod yn ei chwarel ar ben. Yr ydym ni yn dadlu ei fod drcsodd ers mwy na dwy flynedcl a haner. Y mae pen- derfyniiad doeth mwyafrif y dynion yn eu cyf- arfod wythnosol diweddaf yn Methesda, sef i gyhoeddi fod y streic wedi terfynu, yn setlo y mater, gan nad beth wna'r chwarelwyr a weithiant yn y Deheudir a manau eraill. Y mae arweinwyr y dynicn wedi aJctio yn ystyf. nig ac aarnoeth hyd y funud olaf; ac mae y dynion eu hunain, o'r diwedd, wedi gorfod, oymeryd eu tynged yn eu dwylaw eu hunain a gweithredu mewn gwrthwynebiad amlwg i bolisi cychwynwyr yr anghydfod. Dadl fawr wreiddicl Arglwydd Penrhyn, a dadl y mae wedi ei dal i fyny'n llwyddianus, yw fod gan- dd'o hawl i lywodraethu ei fusnes ei hun yn ei ffordd ei hun heb ymyrit(I oddiwrth neb pwy bynag. O'r diwedd mae yr hawl yma wedi ei ild.;o a'i gydnabod. Ni fu efe erioed yn k-rbyn Undebiaeth Grefftwrol, ac y mae wedi gwneud hyny yn e-lur dro ar ol tro. Me ays 8. y clywedasdm ar amryw achlysuron blaenorol, yr oadd y dynion at eu rhyddid bob amser i ymuno a,'r Undeb neu beidio; ond pan ddechreuodd yr Undeb, y Sosialistiaid a'r Blaid Lafur Annibynol ymyryd a'r rheolaeth, bu i'w arZI-Wyddiaethi wrthsefyll, a pharhau i wrthsefyll, costierl a, -istco, yn ddisigl hyd y diwedd. Erioed yn hanes ang- hydwelediadau llafurol yn y Deyrnas Gyfunol Kwyrach y bu i unrhyw feistr gwaith gael ei faectdu, ei i barclduo a'i gamidetlunio, a hynv yn Imrhaus, gymaint ag Arglwydd Penrhyn. Nid ydym vn beio'r dynion am hyn. Nid yw Gor- uchwyljaeth y chwarel yn eu beio chwaith. Caniataodd y dynion i'w rhaefarn yn erbyn v gwedth^r anandebol fael y goreu arnynt, a chan hyny defnyddiwyd hw-- i'w niwed eu I hunain gan allanolion, y rhai feddent arbrawf llafur mawr i'w dreio—arbrawf sydd wedi methu yn llwyr a thruenus, a bu raid i'r dyn- ion sefyll y gost a'r golled chwerw. Yr ydym yn dal yn awr ar derfyn yr ymdrechfa, fel yr ydym wedi dal o'r dechreu, nad oes gan Ar- glwydd Penrhyn nafr Oruahwyliaeth un cweryl g¡yda.'r dynion, ac nid oes yr un rheswm, os gallant hwy eu hunain gytuno i weithio gyda'u gilydd, paham na ddylai yr hen lwyddiant a'r hen gySUl; a hapusrwydd gael ei adsefydlu yn fuan. Ni ddylad fod dim chwerwder parhaol. Nid yw gorthrechiad yn ddim ynddo'i hunan. Yohydig iawn o bwysigrwydd ydym yn ei gys- ylitu a gorthrechiad neu fuddugolcaeth yn- ddynt eu hunain. Yr hyn ddymunem ei weled yn awr ydyw y dosbarth goreu o ddyn- ion yn ol yn y chwarel a chael teimlo fod yr hen fesur o lwyddiant, nid yn unig wedi ei gyrhaedd, ond yn debyg o fyned tuhwnt, iddo yn fuan. Gorphwysai cryn lawer ar ddwy- iaw'r dynion sy'n awr yn gweithio pa un a fydd i'r chwarel yn y dyfodol gyflenwi gwacth i b.awb ddymunant fyned yno. Hwy a aJlant helpu eu hunain. Nid gorchwyl hawdd ydyw rheoleiddio gwaith lie mae miloedd d ddynion yn y fath fedd ag i allu osgoi rhai achosion unigol o galedi, rhai engreifftiau oi gamddeaJI- twriaeth, rhai achlysuron yn gofyn I amynedd, goddefgarwch, ac ewyllys da. Ni fynem ddweyd oymainta gair i lesteirio y teimlad da sydd yn bodoli ac yn myned ar gynydd byth er pan ail-agorwyd y chwarel; a phe byddai'n bosibl i ni wneud neu ddweyd un- rhyw beth i hwyluso yr ystad yna ax bethao, neu i ddileu teimladau dolurus, buasem yn gwneud hyny yn ewyllysgar. Mae yn awr agosi i ddwy fil o ddynion yn gweithio. Rwynt-hwy ydynt y bobl all ei gwneud yn bosibl a hawdd i'r oil sydd, allan gael gwaith eto. A fydd iddynt wneud yr hyn a allant yn y cyfeiriad hwn? Yr ydym yn meddwl y gallwn gymeryd yn ganiaitaol na fuasai Ar- glwydd Penrhyn yn gwrthwynebu wneud dfdblygiadau yn y chwarel, dim ond i'r dyn- ion wneud llywodraethiad y chwarel yn beth hawdd trwy fod yn gyfeillolar a'u gilydd ac osgoi cynen al chythrwfl. Mae ar eu Ilavvi hwy wneud llywodraethiad yn hawdd neu anhawdd. Na fydded rhagor o siiarad yn nghylch "bradwrs," yn nghylch "gormes," nac yn nghylch "anghyfiawnder." Mae y frwydr wedi ei cholli a'i henill. Annoeth yn awr fyddai ail-agor clim ar hen ddoluriau. Gadawer i'r hyn basiodd fod wedi pasio. Bu Arglwydd Penrhyn yn anarferol gr-f. Yr oedd arno angen cryfder, os oedd y ddiwydfa i'wi chadw'n fyw. Mae efe yn gwybod beth gostiodd yr ymrafael i'r dynion, i'w teuluoedd, ac i bawb ddygai gysylltiad a hi yn uniongyrchol neu anuniongyrchol. Ure4wn nad oedd yr un cwrs airall yn agoredi iddo ond yr un al gymer- odd. Pe gwelsem ni unrhyw ffordd arall allan o'r annawsder buasem wedi dweyd hyny. Ffaith gywrain a nodedig yw na ddarfu i ar- weinwyr y dynion, byth er pan gauwyd y chwarel dair blynedd yn ol, "ymaint ag un- waith ddwyn dim rhesymau dros yr anghyd- fod oddieithr fod Arglwydd Penrhyn yn gwrthod cydnabod hawl neb—dynion, neu Undeb, neu Senedd', na Sosialist,iaid-i ymyr- yd gyda'r llywodraethiad. Pa un ydyw ei lywodraethiad yn iawn neu beidio, nHTeffeith- ia hyny ddim ar y prif gwestiwn. Mae gan ddyn berffaith hawl i lywodraethu ei fusnes yn ddrwg os dewisa, cyhyd a? na byddo yn tori y gyfraith, ac nid yw'n iawn i neb ymyryd ag ef. Nid ydym ni yn credu, ac ni ddarfu i ni erioed gredu, dim o'r aithrodau a'r camgy- huddiadau grewyd ac a ledaenwyd am Ar- glwydd Penrhyn. Y mae wedi rrorfyw yr oil I o honynt: mae efe wedi profi eu bod oil yn ddisail. Fe all y dynion ddychwelant i'r chwarel yn awr roddi ymddiried llawn, ynddo, ac nid ydym yn meddwl y gwrthodcr unrhyw drefniant rhesymol er cysur dynion. Yr hyn ddylid ei gofio yn wastaldol ydyw, mai yr r unig reswm dros gario unrhyw waith neu fasnach yn mlaeTh ydyw gwneuthur elw (proffit). Rhaid i fusnes colledus fethu, yn y diwedd, a dwyn trychineb i laweroedd. Yr hyn sydd gan chwarelwyr y Penrhyn ae.thant yn ol i'w wneud ydyw gwneuthur i'r busnes dalu, a chcifio mai yr un yw eu buddianau hwy ag eiddo Arglwydd Penrhyn. Gyda golwg air y chwareL: cydweithredol nid oes genym ddim i'w ddweyd. Bydd iddynt hwy weithio allan eu tynghedfen eu hunain. Ein cynghor ni i'r dynion yw claddu y fwyall, nid yn unig gyda golwg ar Arglwydd Penrhyn a'r Oruchwyliaeth, ond o berthynas iddynt eu hunain. Bydded i heddwch deyrnasu yn eu plith. Mae y rhwymynau sydd gyffredin idd- ynt oil yn lluosocach a llawer cryfach na'u gwahaniaethan. Y mae Arglwydd Penrhyn yn ddigon cryf, act y mae wedi rhoddi digon o brawf a' hyny, i fyned heibio i gryn lawer; ao o^ rhoddir terfyn ar ddifrio ac os penderfynir svchu ymaith y gorphenol chwerw, bydd y rhan fwyaf o'r hen ddwylaiw yn fuan wrth eu gwaith eto, a bydd i hyd yn nod y rhai gymer- asant ran amlwg yn y cweryl diweddar ffein- dio posibileddau newyddion ac. annisylid- wy. Mae y gallu i ddwyn pethau i'w lie yn benaf yn nwylaw y dynion a'u harweinwyr. Mae y dynion yn niwedd yr ymgiprys wedi profi eu hunain yn g,allach na'u harweinwyr.

DAILY MAIL." Mae streic Chwarel y Penrhyn, yr hon bar- haodd am dros dair blynedd, vn ymarferol drosodd yn awr heb i Arglwydd Penrhyn ildio cymaint ag un o ofynion y streiewyr. Cvch- wynwyd y streic mewn dull nodedig. Ymosod- wyd ar almryw swyddogion a chontractwyr oddimewn i'r chwarel gan rai a weithient danynt, ac yn fuan wedyn gwnaethant hawl- iau neillduol, y rhjfi a wrthodwyd gan Ar- glwydd Penrhyn.

"MANCHESTER GUARDIAN." Y mae Arglwydd Penrhyn wedi herfeiddio dylanwadau unedig Undebiaeth Grefftwrol, y Senedd, a'r fam gyhoeddus, ac wedi amddiffyn yn llwyddianus ei hawl Ii lywodraethu ei chwarel yn ei ffordd ei hun. Ac nid yw ei arglwyddiaetli yn bwriadu, y tro yma, myned drwy y rhithwaith o dderbyn yr holl streicwyr yn ol gyda'u gilydd yr un fath p yn 1897.

Y "DAHLY NEWS." Y male streic Bethesda drosodd. Drwy 192 o bleidleisiau yn erbyn 161 mae streicwyr y Penrhyn yn Methesda wedi penderfynu rhoddi i mewn. Mae pleidleisiau y dynion sydd eto yn Neheudir Cymru i'w polio, ond gellir ei gymeryd fod penderfyniad cyfarfod nos Sad- wrn yn arddajigos diwedd yr olygwedd hon o'r c anghydfod yn erbyn Arglwydd Penrhyn. Nis trail unrhyw un sydd wedi dilyn y cweryl yn fanwl synu am hyn.

Y "GLOBE." Mewn cydgyfarfod o streicwyr y Penrhyn a gynhaÜwyd yn' --Nl(-thesdal,Tios,Sadwrn yr Oedd mwyafrif sylweddol o blaid myned i ail- weithio yn y chwarel. Mae hyn yn dod i addefiad fod yr ymo-Fl i orfodi Arglwydd Penrhyn' ac i rwystro iddo reoleiddio ei waith ei hun yn ei ffordd ei hun wedi ei orthrechu. Mae Arglwydd Penrhyn bob amser wedi arddangos yr ystyriaeth fwyaf i'r dynion cyson eu gwrthwynebiald i ormes na allasai unrhyw feistr gyda. hunanbaroh ei oddef yn amyneddgar; ond mae panddo c fod yn -vf- iawn yn ogystal at bod yri hael, ac y mae gan- ddo i ystyried hawlfreintiau gweithwyr eraill heblaw y rhai nt-i(iiasant i'r anghydfocl ffol a drygionus hwn. Llawer o honynt a wnaethant hyn yn erbyn en barn well eu human, allan o ymdeimlad camsyniol, o ffyddlondelf tuag at eu Hundeb Llafur, ond ni fydd i'r srydnabvdd- ia.eth lawnaf o'u halgwedd gwirioneddol eu di;o?elu rhae; canlyniadau eu camsyniadau gwreiddiol hwy eu hunain. Nid ydyw wrif oruchwyliwr Arglwydd Penrhyn wedi canfod vr un anhaiwsder i 1 anw lleoedd y rhai daflais- ajit i fyny yr hyn oedd yn ymarferol yn "rhyd(I-dda,liad" a waith, a buasai yn anghvf- iawn i'r pen draw pe byddai iddo wneud i ffwrdd ai'r dwylaw newvdd er mwyn llanw eu lleoedd hwy gan rai oeddynt wedi haeddu .'r t^wrthwyneb oddiar law eu meistr. I>le y erell- ir ei wneud heb anghyfiawnder i eraill, bydd iddo yn ddiamheu roddi gwaith i rai o'r streicwyr a gamairweiniwyd, ond ni fyddai yn feistr deallgar llaifur os na fyddai iddo fod yn ofalus i ddewis y rhai hyny sydd yn debyg & roddi y trwbl lleiaf posibl. Heblaw hyny, ni fydd ond ychydig; leoedd i'w llanw, canys un effaith y streic yw y gall ffrwyth llafur y dynion ei gadw I fyny gyda llai (j honynt nag yr oeddys yn meddwl ar y dechreu. Dyna fydd effaith y streic i'r mwyadvf oolli am byth y lleoedd goreu a mwyaf diogel yn y gwaith, ac nis gallwn ond eu gadael hwy i setlo y mater gyda'r arweinwyr cynlluniadol a'u aamarweiniasant.

"PALL MALD GAZETTE" Tra y parha "hanesiaeth" i gael ei ysgrif- enu'n ddeallus, bydd i streic Chwarel y Pen- rhyn fod yn fare terfyn. Y mae wedi parhau am dair blynedd ,ac mae'n sefyll fel yr achos mwyaif eglur ynmha un y mae meistr, yn gwrthryfela yn erbyn gofyn.:on aiighymedrol ar rain cyfuniad o'i weithwyr, wedi dal allan yn eu herbyn am yr hawl i lywodraethu ei fusnes ei hun yn ei ffordd ei hun. Yr oedd iddo bwysigrwydd cenedlaethol, gan yr ym- ddangosai y cwestiwn o gyfryngu gyda llafur air un adeg) if gael ei godi yn gyffiredinM. Y mae y gweithwyr wedi colli ar hyd y llinell; ac os ydynt o'r farn fod cyfiawnder aichos y Penrhyn yn galw am derfymad mwy boddhaol, neu fod eu sefyllfa. hwy eu hunain wedi ei niweidio drwy yr hyn gymerodd le, y mae pan- ddynt yn benaf oil hwy eu hunain i ddiolch. Cymerasant i fyny safle oedd yn anniffynadwy, ac fel y digwydda yn ami mewn materion o'r fath, canfyddasant eu hunain yn y diwedd wedi eu gadael gan rai, ar y dechreu, oeddynt eu cyngreirwyr mwyaf gweithgar. Nid' yw eto yn siicr a oes ymostyngiad llwyr i fod, gan fod y bleidlais nos Sadwrn yn ajnghyflawn ond yr oedd yr ymladdfa wedi ei cholli a'i henill ddwy flynedd yn ol, gobeithir y bydd i'r llei- afrif ystyfnig sy'n gwanychu ystyried fod y foment wedi dod i roddi i fyny safle nas pellir ei dal.

"FINAiNOEKR." Hyd yn ncd mewn manau lie mae chwarel- wyr Bethesda wedi eu hanog gryfaf i bairhau 11 yr ymdrechfa hirfaith yn erbyn Arglwydd Penrhyn mae'n awr yn cael ei addef fod y "gaane" ar ben ac fod rhaid i'r dynion ym- ostwrig. Mae'r achwyniadau diderfyn aim Ar- glwydd Penrhyn fel meistr o'r fath mwyaf anhosturiol yn cael eu dilyn gan ddatganiadau parod am haelfrydigrwydd ei Arglwydd.iaeth. Tebygol y byddi i'r datganiadau hyn brofi i fod yn gwbl warantedig, gan fod calon-dynerwh Airglwydd Penrhyn yn dra gwybyddus. Pa fodd bynag, tipyn o wyneb-galedwch yw disgwyl fed y teimlad dahwn i ddibynu arno yn awr, ar ol ymosodiadau enllibus hirfaith.

Y "STAiNDAJRD." Derbyniwyd y newydd am derfyniad y streio yn Chwarel y Penrhyn, er nad yn amnisgwyl- iadwy, gyda boddhad mawr yn Mangor a Bethesda; dad le oedd wedi dioddefl vn erwin o'i hachos. Y mae gan fasnachwyr Bethesda bob rheswm i I&wenhaid am y newydd, end ofnir fod masnacih y pentref wedi ei niweidio fel nad oes modd ei wella,gan y ffaith fod cyfran fawr o'r boblogaeth (y rhai a aethant yn cl i'r chwarel) wedi myned yn ystod y streic i bentref Tregarth i drigo, oherwydd y driniaeth oeddynt yn aigored iddo gan streicwyr. Yr oedd ugeiniau o deuluoedd wedi cymeryd tai yn Mangor.

"LEEDS DAILY NEWS." Ar ol parhau am dair blynedd mae y streic yn Chwarel y Penrhyn wedi: terfynu. Canlyn- iad hyni yw ymostyngiad y dynion, a buddug- oliaeth i Arglwydd Penrhyn. Derbyniwyd y newydd, fel yr hysbysir ni, gyda llaweuydd yn y cylchdeithiau ewiiipasol, lie mae masnach wedi diuddefl yn fawr, ac yr ydym. yn meddwl fod y lleiafrif bleidleisiasant dros batrhau yr ymdrech yn teimlo yn esmwythach fod y di- wedd wedi dod. Am arosermalith bu i'r ang- hydfod greu dyddordeb neillduol, a gwnaed ymdrechion anuniongyrchol gan bersonau mewn awdurdod uchel er cyflafareddu rhwng y partion anghydfodol, ond yn aflwyddianus. Ckxlwyd y mate i fyny yn Nby y Cyffredin, a gwnaed ef bron yn gwestiwn partiul. Yn ddiweddaraoh, modd bynag, yr oedd y dydd. ordeb cyffredinol wedi chwalu ymaith. Yr oedd yn parhau ychydig yn ystod misoedd yr haf drwy ymweliadau corau o Bethesda, end. er eu1 bod yrt cael cefnogaeth fawr pan y dad- ganasant yn y cylchdeithiau diwydcanol, yr oedd rhagoroldeb eu canu yn fwy a.tebol i hyn nag i'r ystwr yn eu "hachos." Felly jfrjd yw diwedd y streic wedi dod, gyda syndod. Me yr anghydfod wedi ei gario yn mlaen dros un cwestiwn: penderfynolrwydd Arglwydd Pen- rhyn i ddelio a'i weithwyr yn uniongyrchol, a,c nid drwy gyfuniad pwyllgor o chwarelwyr. Datganwyd pwyntiau eraill yn ystod y streio, ond materion oedd y cyfryw a ddo'nt" yn gyff- redin i'r ajnlwg pan bydd personan yn pen- droni; a'r cwestiwn pwysig ydoedd bcdolaeth pwyllgor y chwarelwyr ai peidio? Mae'n neill- duol debygol gan eu bod yn awr wedi eu gorch- fygu, na fydd i'r streicwyr ail-dderbynir i'r chwarel deimlo colled an ol y pwyllgor hwnw. Ar wahan i'w agwedd ar hawl ei weithwyr c gychino, nid ydym yn meddwl y cyhudda un- rhyw un Arglwydd Penrhyn o fod yn ddyn sarug.

"THE -AMY, GRAPHIC." Ymddengys yr anghydfod hirfaith dros a)mod- au gwaith yn Ohwarel y Penrhyn yn awr bron ar ben. Mae y streic yn un resynol drwyddi. Ond cytunir a hyn, fodd bynag, gan holl dystion) anmhleidiol, mor bell ag! a wnelo a chyflog ac oriau gwaith a-c amod- au cyffredinol llafur, nad oedd gan y dynion ddim i'w gwyno o'i herwydd. Cyfododd y dy-ryswch ffol drwy fod yr undebwyr llafur yn hawlio llais yn llywodraethiad y chwarel. Yr oedd gan Arglwydd Penrhyn berffaith hawl i'w wrthod. Nid oes, fodd bynag, unrhyw reswm paham nas gall gweithwyr wneud argymhellion i'w meistr, a gwahodda y meistr doeth argym- hellion o'r fath. Ond rhaid i'r nenderfyniad eithaf orwedd gydalr dyn sy'n gofalu am y cyf- alaf i gario y gwaith yn mlaen, ac ar hwnw y syrthia y golled os na lwydda y busnes. Lie bynag y metha undebwyr llafur gydnabod y ffaith hon, matent yn cymysgu mewn cweryl na all fod iddi ond un terfyiuiatL Y dyn sy'n talu i'r chwareuwr, yn hwyr neu hwyrach,a eilw am y diwn.

"M.AJNOHrFJSTER EATCNING NEWS." Daeth anghydfod na chymerodd ei gyffelyb le y dydd'iau hyn rhwng cyfalaf a llafur, gwas- anaethv/yr a gwasanaethvddion, i ben ddydd Sadwrn drwy ymostyngiad y dynion, y rhai am dair blynedd oeddynt wedi ymladd yn erbyn argyhoeddiadau Arglwydd Penrhyn. Diwedd y cwbl yw fod Arglwydd Penrhyn yn gorchfygu. Mae wedi bod yn adamant yn ei benderfyniadau, ac ni chaniaftaodd ddim. Mae'n sefyll wrth y safle gymerodd dair blyn- edd yn ol, a chydag ymostyngiad yr ochr wrth- wynebol, gall ddal y safle hond yn fwy cadarn nag o'r blaen. Nis gallent ddal allan yn hwy, ac maent yn myned yn ol at eu gwaith ar delerau Arglwydd Penrhyn telerau aLt yd. ynt yr un yn hollol, ac yn ddigyfnewid, ag a gynygiwyd iddynt dair blynedd yn vI, ond yn uni4 i'w gwrthod. Mae, y dyn sarug, balch, a diymd'roi hwn, heb amheuaeth, yn cydwybodol gredu ei fod yn iawn o'r dechreu, ac nad ydyw ond wed'i gwneud ed ddyledswydd, wedi r^ri ar lafur un o'r chwyldroadau mwyaf a dder- byniiasai er pan'ddaeth dyga.srwydd yn ddiffodd- edig. Mae wedi dangps fod cyfalaf yn fwy na chyfartal i gyfuniad o weithwyr. Dang- osai Arglwydd Penrhyn ei fod yn anhydl"a,dd ymosodiadau y rhai a'i barnasant, ac i apel- iadau ffryndiau; yr oedd am gario ei faterion yn ei ffordd ei hun, ac fel yr ymddengys y can- lyniad, gwyddai pa fodd i enill. "NEWCASTLE CHRONICLE" Hysbysir fod y dynion, y rhai sy'n bartion yn streic y Penrhyn, mewn cyfarfod a gynhal- iwyd nos Sadwrn, wedi penderfynu rhoddi i fyny y cweryl. Gan fod y penderfyniad hwn wedi ei gyrhaedd drwy fwyafnif maWr, bvdd iddo yn ol pob tebysr gael ei gario allan. Mae'r hyn ellir ei ddesgrifio fel yr olvTwedd olaf o'r anghydfod rhwng Arglwydd Penrhyn a'i weith- wyr wedi parhau a.m dair blynedd; ond mae'r anghydTod. yn ei amryfail raddau, wedi parhau am amser Ilawer hwy. Crewyd ef drwy wrth- wynebiad ar ran y rhai oedd yn gweithio yn y chwarel i gyfnewidiadatl neillduol yn y drefn o weithio. Gwrthwynebai A dynion i wneud i ffwrdd a.g arferion,y rhai,'roeddis( yn dal allan, oeddynt yn rhwystro i'r oruchwyliaeth fod yn effeithiol. Yr oedd Arglwydd Penrhyn yn hawlio y fraint i lywodraethu ei chwarel yn ei ffordd ei hun, tra y daliai y gweithwyr fod ei ddadl yn ymosodiad ar hawlfraint y dynion i gyduno. Yn ganlynol mae ATglwydd Penrhyn wedi enill heb roddi i mewn ar un pwynt.

"WESTERN MERCURY" (PLYMOUTH). Mae y cweryl hir-barhaol yn Ohwarel y Pen- rhyn drosodd, a gorwedd y fuddugoliaeth gydag Arglwydd Penrhyn. Dynai yr unig ganlyniad eUir ei dynu allan o'r adroddiad am y cyfarfod a gynhaliwyd gan yr ychydig ddynion. yn cynrychioli corph y dynion aethant ar streic, neu a glowyd allan, dair blynedd yn ol. Am beth almser yn ol mae niferoedd bychain o'r dynion wedi dychwelyd i'w gwaith yn chwar- el, a gweithiant oohr yn ochr a'r "rhydd-lafur- wyr." a gymerwyd i mewn gan berchenog y chwarel; ao yn y man mae mwyafrif v streic- wyr wedi penderfynu cydnabod y rhesymeg anwadadwy o ffeithiau: cyfalddefant orchfyg- iad yn yr ymdrech fawr, a. dychwelant i weith. io ar delerau Arglwydd Penrhyn. Mae'r ostyngiad, yn ol "doethineb," yn cael ei ohirio gan y pwyllgor ar y ddadl o ymgynghori a'r streicwyr sydd wedi cael gwaith mewn Ileoedd eraill, ond nis gallai unrhyw beth fod yn fwy eglur na bod y diwedd wedi dod. Mae y streicwyr wedi cyrhaedd eu Vereeniging, ond nid oes yr un Cynhadledd Pretoria eddynt, ac nid oes na Kitohener na Milner yn awyddus i wneud y telerau mor ysgafn ac mor ddi- chwerw i'r eneidiau dewr fel ag y gaillesid yn ol pob tebyg eu gwneud. Mae Arglwydd Pen- rhyn wedi enill, ale yn ddifbettrus mae yn meddiu yr hawl i ffrwytht ei fudduaoliaeth.

"MANCHESTER DESPATCH." Mae'r adroddiad fod yr anghydfod yn Chwar- el y Penrhyn ar ben, a'r hwn sydd wedi achosi sylw neillduol dros yr holl wlad, wedi ei dder- byn gyda pthob calondid yn Maingor, pa le sydd wedi dioddef yn fawr o'r herwydd. Mae pan fasnachwyr Bethesda bob achos hefyd i lawen- hau am y newydd. Mae'r streic wedi effeithio ar fasnach a masnabhdai y lie fel y maent wedi eu cwbl niweidio1 drwy fod rhan helaeth or boblogaeth wedi symud i gyffiniau Tregarth i drigo, oherwydd y driniaeth a dderbyniasant oddia.r law y streicwyr.

"GLASGOW EVENING TIMES." Rhaid fod cyfeillion goreu y dynion yn teim- lo yn falch drwy y newydd foo. gobeithion clir i streic daiir blwydd oed y Penrhyn ddod i der- fyn. Mae cyfran fawr o'r gweithwyr yn y gym- ydogaeth wedi pleidlecsio dros fyned yn ol at eu gwaith, ond ymddengys fod eu cyfeillion sydd wedi derbyn gwaith mewn lleoedd eraill i wneud ape! atynt am eu golygiadau cyn pen- derfynu ar hyn yn dertynol. Gan fod y dynion sydd gartref yn myned yn ol i'r chwarel yn barod fodd bynaig, ymddengys fod y streic ar ben eisoes. Mae'n amlwg fod. Ilawer o r> gefn- ogaetb arianol a gwirfoddol, ar ba rai mae y streicwyr wedi. gallu cario y cweryL yn mlaen, wedci dod o Lundain.

"BURTON MAIL." Ar ol tair blynedd o drutni a, dioddefiiint, mae streio Bethesda wadd terfymi, trwy i'r dynion roaidii i mewn yn ddiamodol. Y weidkl fwyaf trallod-us' yn y mater yd'yw yr a:wydd eHyllaidd sydd yn rbaa per- Horiau unigol i wneud clofnym o d'riienusrwydid y dynion a'u teuluoedd i gyrhtwacH amcanion poUtio aiid. Pe buasai y gwflieidyddwyr hyn yn caiel «u dylanwadu gan dSosfcuri neu gariad at gyfiawiwler aa^leisid! maddeu iddynt eu gweithredoedd eitfor nid oedd dim ond amcan partiol tsalwael yn g<>r«^dd wrth wraidd eu harddiangosradiau gwhtbog o gyd- ymdiaimlad. Cynghor a smiit^ y mewn ymdrechfa anobeithaoi, a thrwy hyny gon- demnio eu hunain a'u teuluoodd l hun^r^bewynu, gan y credent y buasai yr ymdlrechfa yn ddtefnyddaoi i'w pwrpas poliiticaodd hwy. Gwrthodasant esrtyn v dyiwrtliw-v arianol fuasai yn eu gallluogi i harhau yw ymdrechfa heb ddioddef cyfvngdler. AnwiredduB ydcKidd y mvnegiadau. Pe buasai y pethau hyn yn ddiffuaiit ac yn muddiiant y gweith- wyr a. chyfiawnder yn un:g, buasem ,wt2di clywfd hefyd am bobh condeiiiniad ar y gwieidyddwy-r RiadicalaMd1 blaenLliaw a'r cyn-Weimdog hwnw fu yn achos o hyd nodi thwerwach ianghydi-o-d chwurelyddol yn y Oogkoidj ac ni dtdiarfu i'r Radicaliaid hyny gsisiasaiiit godi cri plaid oddiwrth anghydfod Bethesda erioed yngan enw y cyidymaith (confrere) o'r eiddynt ag oeaa atebol am yr anghydfod godwyd yn y cbwiarel ara.Il, a'r hwn na Avustraffodd air o gydymdamiladi ai "victims." Oymhellion cydymdeimliadi Badical- aidid jgyda llafur ydyw cyfleusdra politicaiidd, nid yr hyn sydd deg a chyfiawn, lie bynag yr arddangosir ef.

BRISTOL TIMES j Mba y bleidlais a gyimerwyd yn nghyfarfod mawr chwarelwyr Bethesda ddydd Sadwrn (7fed cyfisot) vn fwy dyddorol nag ydyw o bvvys ym^ferol M^ >-n didlyddorol o aclios fod d}-muni^ll92 o ddymoni fyned' yn ol at eu gwaith, tra nad oedd ond 161 yn ^irparhwi i sefyU J* orolilygiad. Ond cyfyngir p»Tsigr»T<id y j mae'n amlwg, i'r ffaath y bydd ir rhai ddaaoddJ yn ffvdkllawn i'r undeb a'r pwyllgor yn awr deimlo yn oryfredithlawn ap^lio am' waith ond, yn anffodus i ajnryw o honynt, m fydd gwaith iddVut fyned yn ot ato. Cyn y streic yr oedd 2800 o ddynion yn gwaithio yn y chwarel. Y cyfaimser—pan mae y istroic wed-i parhau artT diiir blyiiedu y mae Arglwydd Penrhyn wedi canfod trwy. brofktd' y gellir gweithio y chwarel yn fwy effeithiol gydla. llai o ddwvlaw nag a wiuttothid -,yn y streic. Y mw iiife-i- 0 dclwylaw niewydd wedi eu cymeryd i foxv-n, ac ni throir y rhai hyn allan er gvvneiithur lie i streicwyr edifeiriol; ac y mae y nifer digonol bron wedti eu cymlryd i fewn. Erbyn Ebrill diwedjaiaf vr o,dd 1000* o ddynion yn gweithio vn y ehwaivl. in ddiwteddar miao y dynion yn apeiio wrth yr ugein- ia.u. Yn mis diweddaf y chwaroi aeth 101 o ddynion yn ol ait eu gwaith, a. 41 yn ystod wyth dlwrnoai cyntaf mis presenol y chwarel. Felly, mae ofrn y bydd i'r streicwyr ddiod'def oddiwrth ryw^ b ith mwy na gorchfygiad nnoesol, ac y bydd rhaad, idldynt dynu allan hyny o gysur allant, wrtft feio eu ffolineb hwy eu hunain a'u harweinwyr. Y mae Arelwydld Penrhyn wedi bod) yn agored1 i nnmbarch anghyfiawn, ac hsfyd bygythiad o ddad-bercbMOg- indi. Y m.aa holl nerthoedd Ritdicaliaeth ac Unaoa- iaeth wedi ymfyddino yn ei erbyn, ac yn ymar-ferol mae yr holl BMd Rydldifrydol ar Wasg Rvdd- frydol w,edi ymuno i arddajngos fel trais gwrthun i-lid 11 a ci"bs.ndeTfyniad! syml i gadw lly,vodra>?t,h, ar en eiddo ei huin. Y mae i'w longyfarch ar ei benderfyniad cadarn, hyd vn nod yn fwy ng a,r ci lwyddiant; ac y mae i'w obeithio y bydd i'r anghydfod drygionus hwn: o wneutnur rhywbsth i rodd'i atolfa, ar y titaddiadi cynyddo! i ymyraeth cydlrhwng gweithwyr a'r miaietr. Yr ydym wedi cael prawfaon .^yffrous —yn enwedig yn"y bleidfeis o gerydd' y Scnedd-dymihor diwedciaf—o barodrwvdd yr v\ rth- bfaid i ymosod ar Weir.yddia.etl- yn n: h i aid cg^vydd- orion ag y gwyddant fuasai yn groes i :ywodTat-t,h r: olaidd. Wrth gwrs, gwyddai y Rhydd frydwyr, y rhai fu'n ceisio yn diiier am gvnorthwy lldl'irawl, y oorchfyigid hwvnt yri y bleidlais o gerydd, ^ac ;ia ftKiseni mewn dim p?,rygl orfod cymhiwyso v Sosral- wcmh dros ba un v darfu iddynt. siarad a. phleidlcirio. Nid yw hynyna yn ddim oled iddynt, nac yn esgus am eu hymgais i drosglwyddo eiddo j\vgl\vycd Penrhyn" tan lywodhraeth dlilyffethair Undeb y Gweithwyr- Nid oes yr un gwyn gwirioneddol wedi ,pj awneud yn erbyn Arglwydd Penrhyn. Mae telerau llaifur bod'bob amser mor dcig, a'r cyflo^au mor dda, os nad gwell, ag unrhyw chwarel arall yn Ngog'fdd Ovmru. Ni newldicdd efe ei-S>ed mo r saifle a pyimerodd yn y flwyddyn 1896: "Nid wyf yn gwrthwynebu, nac yn amcanu gwrthwynribu, i rrvfuniimJJ (combination) cyfreithlon; ond v dull o gyfuniad a wrthwynebat ydyw yr hyn sydd yn atal y gweithiwr i ufuddhau i orehymyn y meistr neu y swyddogion, yr hyn sydd yn gwfahardd i diystioliaieth eael ,ed rodldii ThU i egTurhad gael ei roddi, i'r Ornchwyliaietih ga'n y dynion. odilieithr fod! y cyfryw •dtystioloeth neu eglurhad wedi ei gyflwyno -,rii gynto.f i Bwyllisjor y Cliwarel. Nid yn erbyn rhyw niwed! neu bervgl dychmygol y mas ef wedi ymladd', ac v mnJo, wf'di gwlbeutbur gwasartaeth rliagorol i boll ddtiwydfeydd v wlad, trwy wrthod hawl pwyllgor i ymyryd rhwng y meistr a'r gweithwyr. Yr ydym rn" c'ywcd am ganhTnadh/U) trychinebus ohifTwydd amddiifyniad diwydfeydd, ond nid yw d.d,:m i'r niwed wneir trwy yr' amdldiffyniad an- nyledluis i lafur, ac y ma.e i'w obeithio fod^v dbs- barfhi^ckiu .gweithiol, v rltai sydd yn deffro i fynv i werth fa, wrogud iwygiad cylTidtol, yn dyfod i IOOi i ba derfyniad' trychineb,us y rhaid i dlrefnyddTicveth afresymol llafur arwain.

GAJU-ADRODDI-ADAU AC YMDDIHEURAD. A ganlyn a ymddalngosodd yn y "Newmarket Journal" dydd Sadwrn cyn y diweddaf: — [At y Golygydd.] gyr,-Mae sylw Arglwydd Penrhyn wedi ei alw at adroddiadau neillduol wnaed gan Mr A. Challis yn ystod araeth draddodwyd rranddo mewn cyngherdd ai roddwyd gan Gor Merched y Penrhyn ddydd Sadwrn. y lOfed cynfisol, ;,c y rhoddwycl adroddiad gle,nyeb; chwi o hono yn y "Newmarket Journal" ar y 17eg cynfisol. Mae'r adroddiadau y cyfeirir a.tynt fel y can- lyn 1. Y dynion hyn (h.y., chwarelwyr v Penrhyn) weithiant ar "piece-work." Ni chyfartaileddai eu cyflog ond o 27s i 30s yr wythncs yn eu horiau gwaith, ac os byddai iddynt enill dros 27s yr wythnos rhaid oedd rhanu y gweddill gydag Arglwydd Penrhyn. 2. Tra yr oeddynt yn (Tweithio rhaid oedd iddynt fyned am chwech wythnos cyn y derbyntent unrhyw dal am eu llafur. Erfynir arnaf ar ran Arglwydd Penrhyn ddweyd mewn atebiad i adroddiad Rhif 1 ei fod yn hollol anghywir dweyd fod yn ofynol ar chwarelwyr y Penrhyn, dan unrhyw am- gylchiadau, ranu unrhyw gyfra.n o'u henillion gydag Arglwydd Penrhyn, ac fod y fath eidr.a annaturiol yn bodcli yn unig yn nychmygion Mr A. Challis. Ac yn mhellaoh, erfynir arnaf ddweyd fod cyfartaledd enillion y chwarelwyr yn ystod y deuddeng mis diweddaf, drwy y chwarel, dros 6s y dydd, a chyn y streic, yr oedd yri 5s 6c y dydd-amryw chwarelwyr un. igol yn enill dros 2p yr wythnos. Gyda golwg ar adroddiad Rhif 2, mae'n ang- hywir dweyd, fel y dywed Mr A. Challis, fod y dynion, tra y gweithient, yn gorfod gwneud hyny am dhwech wythmos cyn y derbynient unrhyw dal am eu llafur. Mae'r drefn o dalu y cyflog yn Chwarel y Penrhyn bob pedwer- ydd Sadwrn yn union yr un ag sydd mewn grym yn mhrif chwarelau Gogledd Cymru, h.y., drwy cl ahl am fargeinion, ar ol diwedd mis y chwarel o bedair wythnos. Nid oes dim yn eithriadol yn y drefn hon o dalu chwarelwyr y Penrhyn, sydd yn ciael ei maibwysiadu am, y Theswm syml fod y pythefnos cyntaf yn cael ei gymeryd er parotoi y graig, a'r ail bythefnos yn n^wcv.thiad allan y llechi, fel y mae felly \n anmhosibl hyd nes mae'r llechi wedi eu tros- glwyddo drcsqdd. ar ddiwedd y mis. Byddaf ddiolchgar or byddweh chwi mor saredig a gadael i'r llythyr hwn ymddangos yn eich rhifyn nesaf, gyd'a golwg ar y cyhoeddiad ojenych chwi o'r gau-airocldiaafa-m wnaed <rtn Mr A. Challis, y rhai wnant anghyfiawnder difrifol i, ac a. dueddant i niweidio Arglwydd Penrhyn, fel meistr ilafut; a thybiaf y bydd i Mr A. Challis yn ol pob tebyg erfyn, yn n r"w vneb yr'hyn a ysgrifenar.s,am ofod i ddatgan i ryw fesur ei. ofid ao ymddiheurad am ei ym- osodiad anheg ar Arglwydd Penrhyn. Ydwyf, syr, Yr eiddoch yn gywir, E. A. YOUNG. Porth Penrhyn, Bangor, Gogledd Qymrn, Hydref 29ain, 1903.

YMDDIHEURAD. [Ail; y Golygydd.] Syr,-Yn canfod y gatu-adroddiadau a wnes i yn y Neuadd Drefol ar Hydref 10fed, ac a nOOá yn llythyr Mr Young i fod yn gamar- weiniol, erfyniaf yn ostyngedig wneud ymdii- heurad. Yr eiddoch yn ffyddlawn, Doris Street, AL OBCAiLLIS. Newmarket.

Cyhuddiad Difrifol yn erbyn Dyn Ieuanc o Fangor. Yn llys Ynadol Bangor ddydd Mawrth, gjerbron y Mri Thomas Lewis (cadeirydd), W. Pughe, J. E. Roberts, 'Henry Lewis, John Hughes, Robert H'ughe&, a Hugh Owen, cyhuddwyd dyn ieuainc o'r enw Robert Hughes, }-n byw gyda'i farn 301 Wicklow House, High-street, Bangor, o-ymosodiad di- frifol ar Annie Roberts, yn bymtheng mlwydd aa wythi mis oed, o 2, Stanley Build- ings, Penmaenmawr. Erlynwyd gan Mr W. Thornton Jones, ac amddiffynwyd gan Mr S. R. Dew. Yr oedd y llys yn llawn pan wranda wyd yr achos hwn. Apeliodd Mr Thornton Jones air i'r Fainc gajiiata-u gwys am bresenoldeb mam y diffyn- ydd a d'wy o forwynion y ty. Caniatawyd y diweddaf ond o berthynas i'r fam, rhoddwyd tys-tiolaeth. gan Dr. Richard Jones ei bod yn wael ac yn analluog i fod: yn bresenol yn y llysi Wrth agor yr achos dros yr erlyniad dywed- odd Mr Thornton Jones fod y cyhruddiad yn un liar ddifnifol. Ganwyd yr etrlynes ar y 18fed o Ionawr, 1888, yn Mhenmaenmawr, yn mha le yr oeddi ei thad, Davidi Roberts, yn weithiwr parchus. Yr oedd ei mham wedi marw, ond yr oedd gjanddi lys-fam. Aeth yr erlynos i wasanaeth yn Wicklow Bouse ar y 26ain o Hlydref diweddaf. EConid ei bod can gynted ac a,EI,h yno yn ddarostyngedig i anmharch gian y diffynydd, yr hwn, fe hom.id,wnaeth y trosdd a.r y 30alin o Hyd-ref, ar ba un y cyhuddid ef yn awr. Rhoddwyd tystiolaeth gan yr erlynes yn cadanihau y cyhuddiad yn erbyn y diffynydd. Tystiolaethwyd yn mhellach o blaid y cy huddiad gan Dr. B. O. Price, meddyg hrdd- geidwaid y dosbarth; David Roberts, tad yr erlynes 1 lys-fam yr erlynes a chain Miriam Roberts, morwyn yn Wicklow House. Plediodd y diffynydd yn dd'ieuog, gan gadw ei amddiffyniad. ApeLiodd Mr Thornton Jones yn mhellach ax fod. y diffynydd yn cael ei brofi d,an y Crimi- nal Law Amendment Act, Ajierchwyd y Ifadnc mewn araeth faith gan Mr Dew dros yr amddiffyniad. Traddcdwyd y diffynydd i'r Frawdlys. Cain- iatawyd meichiafon—y diffynydd yn y swm o 30p, a d'au arall yn y swm o 15p yr un.

Mrs George Cornwallis West. PRIODAiS ^lAMANTUS. Yn gynar ddechreu y saith degau aetTi Ar- glwydd Randolph Churchill, y pryd hwnw yn ddyn ieuanc pedair ar-hugain oed, drosodd i Paris; ac mewn luncheon gorwych cyfarfu Mr Leonard Jerome, o New York, a'i ferchl bryd ferth;, Miss Jennie Jerome. Megys yn ddiar- wybod y naill i'r Haill, syrthwdd y ddau me vn cariad a'u gilydd ar unwaith; ac y mae wedi ei adrodd i Arglwydd Churchill, gyda bod y luncheon drosodd, ddweyd wrth un o'r gwa- hoddedigion: "Dyna y ddynes ddis-aleiriaf a gyfarfyddais erioed oaiff fod yn wraiig i mi." vymerodd y bniodas le, a buan y daeth Ai- glwyddes Randolph yn un o'r merched pertiaf yn Llundain. Yn nechreu y saith degau yr oeddym dan ddylanwad hud-ddenol y briod- ferch Americanaidd swynol, gyda'i gwallt yur- aidd a'i llygaid duon hardd, yr hon a gymer- odd Llundain "by storm," fel y dvwedir. Yr oedd hefyd yn alluog tuhwnt—yn arlunydd, yn gerddor, ac yn berffaith yn ei gwisg. Daesh ei thy yn Connaught Place yn ganolfatn rvm deithas; ni fyddai ei chiniawau byth yn rbj- fawr neu yn rhy faith, a threfnid y danteithion ar raddfa dywysogaidd. Addurnid y bwrdd a llestri arian disglaier, aic yi' oedd y ty yn un o'r rhai cyntaf yn Llundain i gael ei oleuo gyrla ■roleuni trydanol. Ychydig, o emau berchenog- id gan Arglwyddesj Randolph y dyddiau hyny Un" "diamond star" fawr vdoedd ei hanig addurn, yr hon a adgofiai y rhai ddarPfuasant "Lothair" o'r unig "star of brilliants' a gyn. rychiolad yr un trinket fecldleuid wrnig Disraeli, yr hon alwai efe yn "Divine Tlieo- dora," Bu i Arglwyddes Randolph dd vi fab, Mr Winston OhUTChill-sydd fyd< 'iwr>_r erbyn hyn-a. Mr "Jack" Ohurchdl, yr hwn r.li dly- 1 fod rhyw ddiwrnod yn allu yn y bya masnacn- ol. ICbllodd ein harwres ei piiriod yn 1895, ac arhosodd yn weddw am dros bum mlynedd. Yn; Ngorphenaf, 1900, priododd ay da Mr G -o. lOornwallis West, unig fab y Milwriad a Mrs. Cornwallis West, aic y mae ganddi yn ehwior- ydd-yn-nghyfraith yn awr y Dduges « minster a.'r Dywysoges Henry o Pies.* Y mae Mrs George W-est--oblegid hi a d (iiiiy osodd synwyr ac ysbryd wrth roddi ymaith ei theitl ar ei hail-briodas-yn foneddiges ddyio, edig ac o gyrhaeddiadau uchel. Mae ei bri fel perdonegydd yn sefyll yn uchel ac yn ei gosod ar dir cyfartal i'r chwareuwyr proffes* wrol goreu. Y mae wedi chwareu mewn tri- awdaiu pwysig, a, hysbysebwyd hi i fod yn chwa r- eu yn nghwmni-Hollmann, y violoncellist mawr, mewn parti yn Stafford House. Mae Mrs West wedi bod ei holl fywyd yn cymeryd dydd ordeb craff mewn gwlecdyddiaeth, ac y mae iddi lawer o gyfeillion yn mhlith gwleidyddwyr o bob lliw politicaidd. Mae hi yn aiwr yn iz- lywyddes y "Ladies' Grand Council of the Prim- rose League." Mae yn perchen talent ddiam- heuol at lenyddiaeth, ysgrifena. yn dda a dar- llenad'wy, a bu yn olygyddes yr "Anglo-Saxon J Review." Mite Mrs West yn meddu pen clir yn nghydai llawer o allu fel trefniedydd. Aeth allan i Dde Affnig mewn gofal o'r hospital ship "Maine," ao wedi cyrhaedd' yno gwnaeth lawer o waith da yn mhlith y milwyr clwyfedig. Er cydnabod y gwasanaethi hwn, daxfq i'r Brenin Edward ei hurddo gyda'r "Order of the Royal Red Cross" yn 1902. Mae hi hefyd yn Cy of Grace of St. John of Jerusalem." Parna Mrs West yn un o'r "society women" mwyaf poblogaidd yn Llundain.

Gwerthu" Gwraig am Ddau Swllt. BAHHGEN GAiLONGAILED GWR A'R HYN DDAETH 0 HONI. Yn Llys Marlborough-street, Llundain, v dydd o'r blaen, adroddwyd ystori front am "werthiant gwraig" am ddeuswllt. Daeth y ffeithiau yn nglyn a'r achos allan drwy ymchwiliadau wnaed i helynt un Amy Howe, 39ain mlwydd oed, "laundress," yr hon a safai yn y doc ar gyhuddiad o geisio cymeryd ymaith ei bywyd. Serpentine, yn un o barciau Llundain. Mr Nelson, cenald y llys, a ddywedodd fod y ddynes wedi byw gyda'i "phrynwr" am bum' mis, ac yn31 yr oedd wedi penderfynu cymeryd ymaitr ei bywyd. 11 n John Robert Howe, ei gwr, a roddodd dyst- (iolaeth wedyn, a dywedodd fod ffeithiau yr achos fel a ganlyn:-Ei fod un diwrnod wedi canfod fod ei wraig, wedi camymddwyn. Dy- wedodd wrthi, "Dyma chwi wedi eich dal yn deg yn awr, onide? Pe buasai genyf ddigon o arian i fyned at eich mam neu eich brawd i Battersea, buasai i mi ddweyd wrthynt ar un- waith. Dywedodd y dyn, 'Pa faint sydd arnoch ei eisieu?' Dywedais inau, 'Digon i dalu fy nghludiad gyda'r 'bus i Battersea. Dywedodd y dyn, 'A wnaiff deuswllli y tro? a dywedais inau, 'Gwnaiff y mae hyny yn ddig- on d fyned i Battersea.' At hyny, dywedodd y Tyst ei fod wedi myned i Battersea, ac wedi dweyd yr holl helynt wrth ei berthynasaiiL Yna efe a arhosodd i ffwrdd am dri mis, ao yn cael ei gyfarwyddo efe a aethi yn ol erf gweled- a oeddynt o hyd yn byw gyda'u gilydd. Dyna, yn fyr, grynhodeb or aohos. ii Mr 'Nelson (wrth y tyst): Dywedwch y gwir, ddyn. (Wrth yil Ynad): Y mae yn wybyddus o'r ffeithiau, syr. Mr Denman: Nid wyf yn meddwl fod yn orfodol myned i'r holl bethau hyn. Y mae yn warthus o beth siaTad am gymeryd arian gan ddyn o dan y fath amgylchiadau. Daeth brawd y gyhuddedlg yn mlaen ac adj. awodd gymeryd ei chwaier ymaith rhag tem- tasiwn bellach, a, rhwymwyd ef yn y swm o 5p i ddod a hi i fyny i'w dedfrydu pan y gelwid arno.

Genedigaethau, Priod. sau a Marwolaethaa, GENEDIGAETHAU. —•Taehwc'dld 9, yn 112, High-stireet, iBlaeaau Ffestiniog, priod Mr Lewis Jones, ar fab. Thomas.—'Tachwiedd 5, yn Clarence House, Rhyl, priod' Dr. W. Thomas, ar fab. PRIODASAU. Wii'liams—Morris.—Tachw«dd 13, \-n nghapel Twr- «wyn, Upper Bangor, gan y Parch Pdwaird Thomas, Ptnygroes, Tregarth, yn mhresmlOldüb Mr L. Morris, cofrestrydd, Mr John. Williams, Bryn Cocyn, a Miss Katie. ElLen Morris, Hen- durnpike—y d'dau o Dregarth. MARWOLAETHAU. Jones. —frachwedld 9, ar ol byr gj-s-tudd, John Jones, Roya.1 Madoc Arms Hotel, Tremadog, yn 49 mlw^d ll Oed, yr hwn a fu am lawer o flynydia- ocdidi yn "foreman" yn y County urt Rry Office, Poithmaidiog, 4Lc a, fawr berchid gan ei holl «ydna,bod fel .bonteddwr syml. caixdig «, darodres a chyfaill tawel a diwyd. Bydd yn cluvith Borthmadog ar ei ol. Griffitli 13, wedi byr sa.wch. yn bum mlwydd oed, George, unig faeligien William a Catherine Griffith, Dublin-street, Tremadtoc. IN MEMORIAM. In loviiig memory of my beloved husband, William Sa-t ("Jerry Bach"), who passed away on the 17th of November, 1902, at 7, York-terrace, Llanbtiis, joining in the song ot the redeemed "In the Holy City." Wihatt if in lenely griof I sigh For him, belovtd, no longer nigh, Submissive would I still reply: "Thv will b.' done."

CARNARVON. Arrivals.Christilana (s.s.), Griffiths, Liverpool; Eliza Anne, Evans, Cardigan; Maibel (s.s.), Wil- liams, Swansea Cordelia, Williams, Portdinorwic Unity, Hughes, Cardiff; Solway Prince (s.s.), Bent- ley, Liverpool; Midsummer, Jones, Rhosneigr Virtue, Huxley, Llanaelhaiani; County of Angkiseu, Edwards, Portinllaen. Suiling,s.-Clirist:i,i,na (a.s.), Griffiths, Liverpool; TranSIt, Marshall, Penmaenmawr; Cordelia, Wil- liams, Harburg; John and Elizabeth, Jones, Baai- gor; Ann, Lloydl, Portinlkien; Mary Sinclair, Griffiths, Aberdeen; Protection, Hayte, Peoimaen- nui,vi7; Maude,Huighes, Belfaist,; Conorium, Hughes, Conway; Solway Prince (s.s.), Bentley, 'Penmaen- mawr; Eliza, Amine, Evans, Portdinorwic.

HOLYHEAD. Arrivals.—Esther, Ediwltwcls, Cemaes; Blue Bell (s.s.), Owens, Cawdiff; Seirak Bat (s.s.), Lapita, AJniioria,; Hiercukts (s.s.), Farrell, Liverpool; Newark Custle (s.s.), Niools, Milford; Da,.rtmaut.i (S,5.), Abbot, Milford; Emrys, Giegorv, Garston; bdith Cros^tieiKd. Jon.es Oonnah's Quay; M. A. Mandiall, Meslua..n, Liverpool; Sarah -An,ri. I".usk-ell, Payaie, Dublin; Kate, Iddon, Garston; Progress, Kearms, G;iflston: Violet, Begg, Lhjerpool; Ma-y- flower, Hiouseiev, Ijiverpool; William Fredieirick, Gr qi^orv, Garston Agnes Craig, Lloyd, Conjwih's Qiiii,y; P-,k,io-wix, Davis, Clwster Annie Crossfiddl, IcUdtxn,, Da^iclon Jetiova, Jirch, Edwards, Fishing Ground Txi-iipt AJm, Morse, Runcorn; Pacific, Price, Garston; P&umure (s.s.), Oock, Point of Ayr; Amiable, Hanritta, Dundalk; Harrier (s.s.), Jones, Bangor Emily, Bennett, Waterford; Pro- ven, Sniitce, Dtdhousie. K.iilingy. Hercules (s.s.), Foarredl, Liverpool; Newark Castle Nicols, Fishing Ground,; Dartmouth (s.s.), Abbott, Fishing Ground; Violet, Begg, Fishing Ground Mayflower, Housley, Fish- ing Ground Sirdar, Foulks, Ki)\^town Mary Orr, Parry, Jersey; Ocean Maid, Tyrrell, Glasgow; Esther. Edwards, Ccmaes Blue Bell, Owens, Co-art,; Seirak Bait (s.s.), Lapita, Glasgow; Jehova Jirch, Edwards, Fishing Ground; Paumure (s.s.), Coda, Port.reath Harrier (».s.), Jones, Cork Burnhrrue (S,5.), McFail, Glasgow; Proven, Smitce, Aber- d.

PCXRTMADOC Arrivals. James Bibbv, Hansen, Pidjiackie, Laura Griffith, Evans, Folkestone; Cambria, Roberts, Belfast; C. E. Spooner, Willkims, liver- pool; Snowdbn, Bees. Cardiff C- S. Pai-noll, Kelly, Cardiff; Rebecca (s.s.), Roberts, Liverpool; Cecil Brindley, Davies, Shoreham Alnwiek, Hughes, tiir- narvon Industry, Williams, Soutliampton. Sailings. Enid, Lewis, Neath; John aaid Margaret, Williams, Bristol Miss Pritchard, Hughes, Geestemunde; Telephone, Stephens. G-ix- ddn Catherine, Griffith, Sunderland Sarah Evans, Roberts, Belfast; Rebecca (s.s.), Roberts, Liver- pool.

"Nladolig Crist.Cantawd ydyw hon o waith y Parch Griffith Willliftms, Pentrevoekvs, ■ wadi ei pteirotoi gogyfer a'r Nado'ig. Mae yn y dJdau nodiaint vn un llyfr, pris pedair ceiniog. Rhenår y gantaiWd i ddwy ran, rhag iddi, ebai yr aiwdwr, fod) vu rhy faith, a chrccl efe v d'ctd^cUiisici' o un ran yin ddigon ar unwaith. Ynddi ceir darnau, h t'yd o waith Mr Walter Williams, Mus. Bar. (Oxon.), F.R.C.O., A.R.C.M., etc. Yr ydym wedu bwrw dToo v c^^nith t-eiml^wn fod ynddo cryn lawer o wreiddio3der, ac y caiff cornu bleser irawr yn eul dvfgu a'u -anu. Gobeithiwn y rhoddir pob wfnotir- acith i'r awdwr llafurus, ac v caiff ei gynyrchion gylchrediad helaeth.

^STUDIWCH E ICH IECHYD. N I WNA E ICH ASTUDIO CHWI. • Os ydych am ddiogelu IECHYD, rhaid i chwi gael GWAED PUR. Y mae hyn yn HANFODOL. Ob nad rw eich GWAED yn BUR, y mae eich holl Gyfan- soddiad allan o drefn, ao yn agored i glefvdan i ddyfod i eWIl a arweiniant i ganlyniadau dif- rifol. Y mae, ganlyniad, yn dibynu yn hollol ar' noch chwi 01% ewyllysiwch gadw IECHYD CRYF EGNIOL i fynu gweltx*. fod y GWAED yn cael ei gadw yn Berffaith Rydd o bob Amhuredd. Cofiwcik. y dylai eich Iechyd gael eich ystyriaeth fiaeuaL canys hebddo amddifedir bywyd o haner ei iwyu. "lerau, ao nis gellwch ymladd Brwydrau dyddiau- Dy wyd gydacr Iechyd amharus. MEDDYG-^ ANMHRIS- IADWY Y BOML. ij&SWfk IBlond mF PiU I m f GLANHANl L m*§X f Y CORPH tt BOB AM- J HUREDD. GWELLHANT BOEN PEN, DIFFYG TRAUL, BILIOUSNESS, GWYNT, AFU DRWG, CORPH RWYMEDD* SCURVY," PENDDYlSuD, CLEFYD Y, BRENIN, "ECZEMA," Y "BLAST," "ERYSI- PELAS," "NERVES" EGWAN, "FITS," GWYN- EGON (RHEUMATISM), "PILES," POEN CE!4-,i (LUMBAGO), TARDDIANT AR, A CHLEFYD- AU Y CROEN, ISELDER YSBRYD Gan Bicr- hau Gweithrediad iachusol holl ranau mewnol y Cyfansoddiad, Brashau a Chyfoethogi y Gwaed "II Elfenau, a roddant FYWYD NEWYDD, IECHYD, NERTH. PEIDIWCH A DIODDEF YN HWY. TREIWCH YN DDIOED. HUGHE'S BLOOD PILLS Y mae y "Pills hyn yn gyfaddas ac anmhris- iadwy i WYR A GWRAGEDD, MEIBION A MERCHED. u. Y maent yn Iachau ar ol i bob peth anD fethu. ■ Mae y "Trade Mark hwn, sef Llun y Galon, ar bob blwch. Heb hwn twyll ydyw- HEB OEDI ANFNWCH AM FLWCH 0 HUGHE'S BLOOD PILLS Gwerthir hwy gan yr holi Fferyllwyr a Gwerth- wyr "Patent Medicines" am Is l!c, 2s 9c, 4a 60" neu anfoner eu gwerth mewn "Stamps" neu "P.O. i'r Gwneuthurwr JACOB HUGHES, "Manufactur- ing Chemist," Penarth, Cardiff. Ar werth yn America gan R. D. WILLIAMS. "Chemist," Ply- mouth, Penn. GOMER'S BALM I ELI AT BOB CLWYF! GOMER'S BALM a iacha Glwyfau ar y Traed, ——————————— Cluniau, Pefi, Gwddf, "Ery- sipelas," Manau Llidiog a Digroenedd, Comwydoa Crawnllyd, Coesau Drwg. GOMER'S BALM a iacha Fronau a Phen Bronaa ——————————— Dolurus, Piles," Traed Chwysedig, Toriadau Allan, Crach yn Mhenau a Gwynebau Plant, Llygriadau a Llosgiadau yn mhob rhan o'r Corph. GOMER'S BALM a iacha Ddwylaw Toriadol, Llygaid ac Amrantau Doluruf, Crafu, "Scurvy," Gwynegon, Cymalau Poenum6 Chwyddiad, Tarwden, Malaethau, etc. Y mae GOMER'S BALM yn hynod effeithiol al bob math o Glefydau allanol y Corph. Rhoddw prawf arno. Ar werth gan bob "Chemist" a gwerthwyr "Patent Medicine" am Is lc y blwch, neu danfoner 40 gwerth mewn "Stamps" at y Darganfyddwr: JACOB HUGHES, MANUFACTURING CHMIS1. PENARTH, CARDIFF. 2343 Arwerthiadau Dyfodol. GWELER EIN COLOFNAU HYSBYSIADOL. November 17th.—Sale at Fron Ganol, Llannvst.— Messrs Robert and Rogers Jones. November 17th, 18th, and 19th.-8ale of Horses aifc Wrexham. -Ie-srs F. Lloyd and Sons. November 17th.—Sale of Furniture, Wave Crest, Menai Bridge.—Messrs Pritchard and Porter. November 18th. &-de of Penbodlas and Neigwl View, Llaaiesityn, Pwllheli.—Mr J. Parry Jones. November 18th.—Sale of Penrhyn Isa', Llaniestyn, Pwllheli.—Mr J. Parry Jones. Novemlber 18th.—Sale c-f Furniture, Plas Llangoed, near Beaumaris.—Messrs W. Dew and Son. November 18tli.-&-ile at Fron Isa', Pentrefo,Iais.- Messrs Robert andi Rogers Jones. November 19th.—Sale at Plas Newydd, near Mochdre.—'Messrs Robert, amd Rogers Jones. November 19t.h of Irish Store Cattle at Dublin.—Mr .Gavin Low. November 19th and 20th.—-Sale of Furniture, Holm- leigh, WoodCand Pa.rk, Colwyn Bay.—Mr F.; A. Dew. November 20th and 21st.-Sale of Furniture, Ty'n y COLA, Bettwsycoed. Messrs Robert amd Rogers Jones. November 25th.—Sale at Moeliwrwch Ucha', Nebo, L'anrvvst.—Messrs Robert and Rogers Jones. November 25th. Sale of Christmas Stock at Valley.—Messrs J. Pritchard and Porter. November 26th Sale of Plant and Machinery, Gkusdir Copper M;ne, Dolgelley. Messrs Diavid Roberts and Son. November 26th.—Sale at Pemoros, Bettws, Aber- grle.—Messrs Rob.rt and Rogers Jor.fs. November 30th,-Snl(' at Men.a' Brige SmithfieW. —Messrs Pritchard and Porter. December 2nd.—Talyeafn Mart Annual Christmas Show and Sale of Stock.-Alessm Robert and Rogers Jones. December of Furniture, Craiigwen, Car- narvon.-—Mr W. H. Ow't'n. December 2nd.—^Snle of Furniture, Fern Lea., Pen- ma>f'iimawr.—Mtsfrs Pritcbardi and Porter. December 3rd and 4th.— Sale of Horses u/t Cre,ve.- D, Messrs F. Lloyd and Son. Shortly.—Annual Sale at Bryn Cynen Hotel Yard. Mr J Parry Jones.

Eacir g Fixtures. Derby Novembts: 18 Hamilton Park Novembn1 20 Hivrst Park 21 Warwick Novemibr 23 Manchester November 26 Birmingham November 30 A-

Hunting Appouitmentp. (Weather permitting.! THE ANGLESEY HARPJERS. wil'l meet on Wed'roesday, November 18th Llanerchymedd at 11.30. i &iitnrday, November 21-t Irega an Cross at 11.45. I THE FLINT AND DENBIGH HOUNDS will meet on Wednesday, November 18th Coed Ooch Saturday, November 21st Northop at 11.0. Argraphwyd a Oiyhoeddwyd dros y ISorth W&les Chronicle Company. Limited, gan Dtnid Williams, yn y "North WCUrwncte &!r "Gwalia" Printtug Works, CtJtMn noww, Hith- BtTWk, Bangor, va Mhhryf BuiIM'. va » Qäèr- narfon.—Dydd: Mawrth, Tarh-.vedd 17, 1903.