Welsh Gazette and West Wales Advertiser

MARKETS. POTATOES. London, Saturday, April 25.-Foreign arrivals continue heavy, with English light, and a good trade passed. Quotations:— Langworthys 110s to 115s, Up-to-dates 105 j to 115s. Royal Kidneys 85s to 95s, Scottish j Greysoil 90s to 100s, Blacklands 858 to 95s, j Evergoods 90s to 95s per ton," German 4s. ,v -g 6d to os, French and Dutch 4s per bag, new Canaries 12s per cwt. I HAY AND STRAW. London, Sat., April 25.—A good inquiry prevailed for the restricted supply at the market, rates being without appreciable chango. Quotations.—Best clover 84s to 92s 6d, inferor 72s to 80s; "i -ipi i.illy-pieked hay 82s. 6d, good 6.;8 to 75s. inferior 55s to 63s; mixture and sainfoin 70s to 82s. 6d; straw 25s to 31s per load. BETTER, POULTRY. Etc. Carmarthen, Sat., April 25.—The severe weather caused this market to be very small to-day Quotations:—Cask butter Is. to Is Old. per lb., rolled ditto Is Ofd. to Is 2id. per lb: dressed poultry—fowls, 58 to 6s. per couple; ducks. 3s. 6d. to 4s each; eggs, 17 for Is; cheese, 42s. to 45s per cwt. MEAT. London, Sat., April 25.—Beef slow— Scotch long sides 3s lOd to 4s 2d, ditto short sides 4s 4d to 4s 6d, English sides 3s lOd. to 4s. United States sides-Liverpool killed 3s. 8d to 3s. lOd. Deptford killed 3s. 9d. to 3s lid, American hindquarters 4s 2d. to 4s 6d, ditto forequarters 2s. lid. to 3s Id. Mutton quiet—Scotch teg 5s. 4d. to 5s. 8d wether 4s. 8d. to 5s. 2d, ewe s 2d. to 3s 6d, English wether 4s 4d. to 4s 8d. FISH. Grimsby, -Saturday, April 2.-Very poor supply landed from 40 vessels, for which thero was a good demand. Quotations:— Soles Is. IOd to Is lid, turbot Is to Is 2d. and brills 9d to lid per lb nlaice 8s. lemon soles 10s, whitings 4s 6d, v,hitches 7s; live halibut 6s to 7s dead 4s to 5s 6d per stone; live ling. 3s 6d: dead 2s 6d, live cod 3s 6d to 4-s fid.. dead 2s. 9d. to 3s 9d, live skate 5s. and dead 3s. 6d. each; kit haddocks 25s, and gibbed 45s per box. CATTLE MARKETS. Doncaster, Saturday.—There was only a moderate supply of horned stock, comprising home-fed and Irish bullocks. Sheep and pigs were scarce. There was a small attend- ance of buyers, and trade was dull. Best bullocks made £10 to £15, smaller £ 6 to £ 9. heifers £ 10 to E13, clipped hoggs 38s. to 45s, ditto in wool 45s. to 50s, sucking pigs 12s. to 15s. young stores 25s. to 32s., and strono- stores 38s. to 45s. each. Leicester, Saturday.—There was a good show of cattle, but an average attendance, despite the bad weather. Down-calving cows realised up to £ 15 15s. each, newly- calved cows £ 18 10s., two-year-old bullocks £ 13 2s. 6d., one and a half, year old bul locks £ 9 15s., and rearing calves 10s. to 38s each. A large supply of sheep. Shrop- shire ewes with lambs made up to S-Is Shropshire hoggs 50s, and long, woolled hogjis 51s. each. CATTLE PIGS, ETC. Birmingham. Tuesday.-Slpply and de- niand fnir. Best Herefords, 7d. Short- horns. Gd. to 6fd. bulls and cows, 4^d. to 6d.: calves, 7d. to 8kl.: wether sheep. 8 £ d. ewes and rams, 5td. to &Jd. lambs, lOd. to 10jd. per lb. Moderate supply of pigs, and trade active; Bacon pigs. 9s. 3d.; porkets, 9s. 4d. to 9s. 6d.; sows, 7s. 3d. per score. WEATHER, AND THE CROPS. It is rare that we have in April such a heavv fall of snow over such a large part of the kingdom as we experienced during the closing "half of last "week. On Thursday the entire country was swept with a sri9T" storm of great severity, a considerable weight falling and lying on the land. This was cleared in most places by the sunshine of the following day, but there were further slight showers, and the temperature remained throughout abnormally low until the close of the week. Under such wintry conditions fnrm work has naturally been stopped, and it will be some days before the land, satu- rated as it has been with the melting snow, will be fit for the reception of seed. The cold keeps all growth in check, for although the country now begins to wear a spring- like appearance everything is backward, and farmers are becoming very anxious in manv localities. The market for wheat has recovered its .strength, and higher prices have been estab- lishecf at several exchanges during the week, with a steady demand for English and foreign alike. To some extent this is due +o the unfavourable character of the weather, but the strong upward movement in the American markets has also had a marked influence on the trade here. Tn barley there is very little doing, but prices remain without change. Oats also meet with a steady inquiry and better pnees havp occasionally been obtained, though values as a rule are without change. Beans nnd peas are quiet at unchanged prices. Flour is still ollite but the tone of trade is improving, and holders here and there stand out for higher prices. GARDEN NOTES FOR MAY. In the kitchen garden the operations con- tinue nearly the same as last month. -veas and beans may be sown for the late crops, and spinach, etc. This is the proper season for sowing kidney beans. If the first crop of peas has not been staked, it should now be done, and the tops should be taken off the common beans; both may also be hoed. B^gin to earth up potatoes when the plants are six inches high, at the same time scattering on nitrate of soda or sulphate of ammonia at the rate of one ounce per yard run. Weeds are now troublesome and demand constant attention. In the flower garden May is the month for planting out the tender annuals which have been raised on a hot-bed. The seeds of hardy annuals may still be sown, and also those ot biennials for plant- ing out the following spring. In May, tender plants in flower must be guarded from too strong sunlight, too heavy rain, frosty nights, and inclement weather generally; tulips and other bulbous roots which have ceased flowering- may be taken up in dry weather, dried in the shade on a piece of mattins. and afterwards put away in bags. They will be stronger in the fol- lowing year if this be done than they other- wise would. Plants in pots may in this month, < if not o'f the most sens;tive and delicate kind, be put into the open ground. Tuberous roots may at this time be planted to blow in the coming autumn. db.-

HORSES FOR THE ARMY. IMPORTANT GOVERNMENT GRANT. The .¡ Daily Chronicle" says:—An an- nouncement of an important scheme adopted by the military authorities for the pro- vision of horses for the Army was made by Lieut.-Colonel Sir William Serjeant, in a II)et,cli at the village of Bugle", in Cornwall last week. For some time, said Sir William, difficulty had existed in procuring horses for the Army, but. on the initiative of Mr. Philootts W'illiams. of Liskeard, who had been quietly working on the subject for six years, a scheme had been placed before the authorities which would play an important part in benefitting the Army and almost every farm in the country. It was pro- I posed to adopt a brood-mare system, which would have the effect of encouraging the breed of horses in every rural district. In a little time an announcement would be made by the Board of Agriculture that a sum of £ 35,000 had been allowed to that laudable purpose Under the scheme farm- ers would be able to get brood mares at a rent of £2#a year and the foals would belong to the farmers. It was hoped by 1 this means to encourage the breeding of hordes, ond in process of time to procure sufficient horses for the whole of the Army.

r I I i i 0 ASSURED ojfvt CTTMT SUNLIGHT mm IT IS PURE. I The purer the soap the more work I, will it do, the better and more easily [ J A will it do it, the less will it wear l\ away linen- and the laundress. Mr K LEVER BROS., Ltd., PORT SUNLIGHT, ENGLAND. I I V THE NAME LEVER ON SOAP IS A Jmr t- -x.; GUARANTEE OF PURITY & EXCELLENCE. S 14. t A iL Turns More Easily, llpi 5 Cows and Gives More Butter, an Alfa-Laval Wears Longer, produce more Butter Cheaper to Repair ml than 6 Cows and than any other. no Alfa-Laval. FIXED ON A MONTH'S TRIAL FREE BY APPLY—J. W. DAVIES, GLASGOW HOUSE, LAMPETER. ESTABLISHED 1854. Bridge-End Foundry Co., ENGINEERS & IRONFOl NPKliS, C A ItDIGAN W. E. MATTHEWS, A.M.I.M.E, Manager. WATER wheels, Steam Engines, turbines, Oil Engines HORSE GEARS, n THRESHERS, OrftS Ell gill GS, CHAFFCUTTERS, Pumping Plants GRINDING MILLS.. Electrical Installa- Pl-LPKRS. t. WINNOWERS, t/lVMia, PTOi-EYs, shafting. Saw Mill Machinery BELTING, ETC. • o i Power Plants of every description fitted up complete. AWARDED FIRST PRIZE AND GOLD MEDAL IN OOMPETITION 190$AND 1907. o EXPERIENCED WORKMEN FOR REPAIRS. Telegrams: BRIDGEND FOUNDRY. CARDIGAN. > WE ARE Not M&TOit Manufacture5s"^ ALL OUR ATTENTION, ALL OUR INVENTIVE SKILL, ALL OUR IMPROVEMENTS ARE CONTAINED IN THE FAMOUS ALL-STEEL RALEIGH CYCLES, Fitted with Clincher Tyres, Brooks' Saddles and the Sturmey-Archer 3-speed Gear. Send for the Book of <he Raleigh" to— E G. PIEARS, 10, Terrace Road. Aberystwyth. W:"r?KS: NOTTINGHAM, P=Z-7

YR WYTHNOS Yn Llundain, dirwywyd dyn o'r enw Champagne am feddwi. Y mae'r Brenin a'r Frenhines ar ymweli- ad a Denmark a Sweden. Ymadawodd dwy fil o Chincaidor Trans- aal yr wythnos ddiweddaf am China. Y mae Toriaid Bwrdeisdren Arfon wedi penderfynu gwrthwynebu Mr Lloyd George yn yr etholiad xiesaf. Tarawyd Alfred PhilHps, dyn 52 oed gan gar modur ger Cowbndge dydd Sul, a bu farw o'i glwyfau dydd Llun. Ovmerwyd Mr. Balfour yn glaf gan yr an- wydwst yr wythnos ddiweddaf, ac mae yn gorfod cadw yn el wely. Svrthiodd careg fawr ar ben John Wil- liams, Abersychan, yn mhwll glo Blaensych- an. dydd lau, gan ei ladd yn union. Bu y Milwriad Kenyon-Slaney farw dydd Gwener y 61 oed. Yr oedd yn Aelod Sen- eddol Toriaidd dros ran o Sir Amwythig. Yn Mountain Ash dydd Iau anfonwyd T. Jones, "contractor," i garchar am fis am wrthod talu tuag at gynhaliaeth ei wraig. Cofnodir marwolaeth Dr. Bowen Davies, Llandrindod, yn 60ain mlwydd oed; ae hef- yd Cadben Jamea Stewart, Alltyrodm, Llan- dyssul. Claddwyd pentref cyfan gan lithriad i-Ir •o'r mynvdd vn agos i Ottawa boreu Sul. Cafodd pump-ar-hugam o bersona eu lladd. Dargaufyddwyd cynllwyn y dydd„ hlaen l fvadlofruddio Bremn leuanc JWtu I ie gal ■ ac aed a llawer oedd a llaw yn y drw g fwriad i garchar. Mae haint o locustiaid yn blino pobl Tunis, yn ngogledd Affrica. -Alae'r ANv- durdodau yn arfaethu anfon y mirnyr all- an i geisio ei lladd. Adroddir fod gwlawogydd maethlon wedi cael effaith dda ar y cnydau yn Canada, ac fod y tymor lawn tair wythnos yn gynnar- ach nac yr oedd y llynedd. Mae'r Ysgrifenydd Cartrefol wedi odi Pwvllgor i wneud ymchwiliad J r gy aith ynglyn a chadw meddwon mewn sef- ydliadau er ceisio eu diwygio. Ysgubodd vstorm ddychrynllyd dros ardal Hankow yn China gan wneud cl-frod ofn- adwy. Dyma yr ail ystorm sydd wedi ym- weled ar lie hwn o fewn mis. Tra vr oedd Mr. James Dempster, ^arHa- wydd adnabyddus. yn edrych ar aeth cico'r bel droed yn Belfast dydd Sad wrn syrthiodd yn farw yn y cae. Adwaenir Mr. Samuel Kidman yn Aus- tralia fel "Brenin y Gwartheg," am ei toa Yn berchen ar ddau can' mil o honynt. 11 cynhal y rhain mae ganddo 25,000,000 cy- r» A1 "P V*n"ri 3 C:.LLJ..(..l\'4. V 'I,.L.L 1" Yn Barri dydd Llun, anfonwyd Mary Jane Davies, gwraig i lafurwr, i garchar am chwech wvthnos am es^renluso ei Phlen, J-i Y mae yn fam i bump o dant, a prio -ei diofalwch i'r ddiod. Dydd' Sul syrthiodd y i'arch. T-Rhondda Davies. gweinidog adnabyddus gvaa r nibvnwvr, vn. Pontypridd yn farw a y ffordd ger Llanilterne, lie yr oedd yn P* gethu y dydd bNA-pw. Yr oedd tua 70 oed. Cafodd Alexander Rees, milwr yn y Trans: vaal ei ladd trwy gael ei daflu odeliar el geffyl ddiwedd y mis blaenorol. Mab yd- oedd i Mr. David Rees Caerfyrddin, yr Jiynafgwr sydd yn chwythu yr udgorn ddyaa yr vnadlys. TWwed Mr. Herbert Gladstone fod b4 o Knbl wedi marw yn Llundain y llynedd, a 119 yn y gweddill o Loegr ac yng Ngliymru, o dan y pethau a roed I'W gwneua yn ddi- -Seimladt?a byddid yn eu rhoi dan gyllell y 1,1 ei afiechyd gollvngwyd Mr. Yn herwydd ei abecnj g Seneddol Xiaurence Gmnell, yr Gwvddelig, o'r carchar yr wythnos cki -weddaf. Fe gofir iddo gael ei yrru gwartheg oddiar dir pori yn y ^Un o ddyfeisiadau rhyfeddaf yr oes ydyw V peiriant i anfon negesau tmy yr a^yr Lb gvfrwng cwifrau. Tra yr oedd y llong Caroma ar ei mhordaith yr wythnos^ ddi- weddaf derbyniodd neges o ^oya Scotia pan yr oedd 2,260 o filltiroedd ortu. Mae Archesgob y Pabyddion yn y Werddon » deuddeg o'r Esgobion Pabyddol wedi cy- boeddi cylchlythyr i gefnogi y Me-sur Trwyddedol Teimlant fod dylanwad y Falnach mor niweidiol yn yr Ynys Werdd fef y gofynant am Fesur arbemg i'r wlad hono. „ h Lladdv.'yd pum cant o bobl ac anafwyd tua pumtheg cant gan J Wm vsgubodd dros Dalaethau Deheuol Anwm dydd Gwener. Negroaid oedd > mawr o'r rhai a laddwyd. Dilewyd tua pum ar hugain o dreflanau yn Xhalaeth Missisip- pi yn unig. Dengys vstadegau fod cynydd parhaus yn nifer vr hunan-leiddiaid yn St. Petersburg. Nifer yr achosion yn y ddina& hono dair blynedd vn ol vdoedd 169; ond y llynedd rhoddodd" 786 derfyn ar eu heinioes. Y rheswm am y cynydd arswydus hwn ydyw tylodi a dioddefaint. Dydd Sadwrn rhoddwyd wythnos o rybudd i'w gweithwyr gan Un-deb. yr Adeiladnyr Llongau yn rhai o brif borthladdoedd Gog- ledd Lloegr a'r Alban. Effeithia y rhy- buddion ar dair mil ar ddcg o weithwyr yn Tiniongyrchol ac ar bedwar ugain mil os bydd i'r anghydfod barhau. Cafodd gwraig yn Tonbridge o'r enw Carton ddiangfa gyfyng rhag cael ei chladdu yn fyw. Ar y foment olaf cyn cauad clawr yr arch darganfyddodd y gwr fod cern ei wraig yn gynhes. Anfonodd am feddyg vn union. Aed a'r wraig i'r ysbyt- ty. lie y mae yn awr wedi dyfod i adferiad liwyr bron. Dywed yr oedd yn ymwybodol o'r'oil oli ch-vleh yn ystod yr adeg y credid ei bod yn farw ond yr oedd yn analluog i siarad neu symud. Gwvswvd y Parch. Thomas Lloyd rhcith- or Theydon, Garnon yn agos Eppmg gerbron vr ynadon dydd Gwener j ateb cyhuddiadau o gadw 'stwr yn yr Eglwys, ac o daro un o'r wardeiniaid. Ar ol y gwas- anaeth un nos Sul aeth yn o-rin-eryl rhwng y rheithor a'r warden ynghylch aria^l. y casgliad. Gorfu i'r rheithor dalu dirwy o £ 2 a'r costau am greu 'stwr yn yr il-g- Iwys, a gosodwyd ef i sefvll ei braw t ar y cyhuddiad arall. Penderfynodd y Methodistiaid yn Sassiwn Cilgerran yr wythnos ddiweddaf fod yn rhaid i'r holl ymgeiswyr am y ddiaconiaeth o hyn allan ymrwymo i fod yn llwyr ym- wrthodwyr cyn y byddant yn gymwys^ i eu dewis. Awgrymir yn ami mai buddiol 4=;¡-,ln ,.1,.0£\1 i wa- ljUUrtl llldU \V A aivvi hardd gweinidogion i ddefnyddio tybacco, ac yn enwedig eu gwahardd i'w ysmygu mor ddireswm pan yn llettya ar eu teithiau pregethwrol. Tal gwael am lettygarwch ydyw y sawr afiach a drewllyd a edy gweinidogion ar eu holau yn rhy ami. Cafodd Mrs Eleanor Roberts, gwraig ° Sunderland, ei ladd yn Birkenhead^ yr wythnos ddiweddaf dan amgylchiadau tru- enus iawn. Yr oedd hi a'i gwr a'u tn plentyn ar ymweliad ar lie, a thra yr oedd- ent allan un prydnawn rhedodd un o'r plaint bychain yn groes i'r heol. Dych- rynodd y fam gan ofn y cai ei niweidio, gan y cerbydau, a rhedodd ar ei ol; ond wrth ei bod ar gyrhaedd y palmant yr ochr draw i'r ifordd syrthiodd wysg ei chefn ac aeth olwyn cert dros ei gwddf gan ei lladd yn v man. D'.angodd y plentyn yn ddianaf gan fod corph ei fam yn ei ddiogelu. Y mae porthladd Abergwaun, yn cyf- lym ymddadblvgu i fod yn un o'r rhai mwyaf pwysig yn y wlad. Mae amrai o'r llongau mawrion sydd yn croesi y cyfanfor yn galw yno yn awr, a byrheir y daith rhwng Anurica a Llundain a lleoedd ereill wrth wneuthur hyny. Dros gan' mlynedd yn ol, fel y gwelir yn ein "Lloffion" yr wythnos hmi, amlygai rhywun ei syndod yn y "Cronicl Cymreig" na wnai y Cymry ddim i ddatblygu v porthladd hwn. Er fod dros ganrif wedi myn'd heibio cyn gwneud dim, hwyrach fod yr hyn sydd wedi ei wneud yn Abergwaun yn ystod y blynydd- au clill-eddaf tuhwnt i ddychymyg yr ys- grifenydd llygadog hwnw. t:> ETHOLIAD DEWSBURY. SIOMEDIGAETH Y TORIAID. Dydd Iau, cymerodd etholiad Seneddol 10 yn De.vsbury. Yr ymgeiswyr oeddynt:— Mri. "Walter Runciman (Llywydd newydd Bwrdd Addysg). Boyd Carpenter (T.), a B. Turner (Sosialydd). Wele y canlyniad :— Runciman (R.) 5,594 Boyd Carpentpr (T.) 4,078 Turner (Sosialydd) 2,446 Mwyafrif Rhyddfrydol dros Doriaeth 1,516 Yr oedd y mwyafrif Rhyddfrydol yn 1906 yn 3,810. Nid yw yr aelod newydd ond 38 mlwydd oed. Cyn hyn, bu yn Ysgrifenydd Seneddol i Fwrdd Llywodraeth Leol, ac hefyd yn Ysgrifenydd Arianol i'r Trysorlvs. Cafodd ei addysg yn Mhrifathrofa Caorgrawnt, lie yr enwogodd ei hunan mewn Haiies. Yna aeth i fu.<:ll"s llongau ei dad. a phenodwyd ef yn rheohvr. Y rnae, ei yrfa wedi bod yn un ddisglaor iawn. Cymerodd Etholiad Seneddol le yn Kin- cardineshire. Ysgotland, dydd LInn, ac etholwyd Cadben Murray, y Rhvddfrydwr gyda mwyafrif o 1.698. RhvddfrvdwH svdd wedi dal y sedd hon ers blynyddau"

YSTORM 0 EIRA. I Diwedd yr wythnos ddiweddaf, ysgubodd ystorm o eira dros yr holl wlad yn gyffredi- nol. n. gwnaed colledion lawer ar dir a mor. Bydd Pasg y flwyddyn hon yn nodedig am ei dywydd calecl-ni fu ei fath, ar yr adeg o'r flwyddyn, ers blynyddau maith. Disgynodd yr eira yn drwehus dydd lau, fel ne buasai ganol gauaf. Rhagflaenwyd yr eira gan rew caled. Yn swydd Warwick disgynodd yr eira yn gysson tim ddeuddeg awr dydd Iau; ac yr oedd trwch o chwech modfedd yn dra chyfFredinol yn nghanol- barth Lloegr. Yr oedd lluwchfevdd o bed- air i chwech troedfedd mewn rhai parthau o sir Caertrrawnt, a lleoedd ereill. Parhaodd yr eira i syrthio dydd Gwener, ac- ar adegau. dydd Sadwrn hefyd. Collwyd llawer iawn o wyn yn ardal yr Amwythig, ac yn sir Maesyfed. Yn swvdd Efrog syrthiodd hern 'WI' 78 oed yn farw mewn ffos. Priodolid ei far- wolaeth i'r oerfel. Yn agos i Sudbury, yn swydd Suffolk caf- ^vd corph dvn yn yr eira nr ochr y ffordd. Yr oedd wedi. rhynu i farwolaeth. Bu dyn arsvl] farw yn yr eira er Saffron Walden. Yr^ oedd v tywydd yn dymhestlog iawn Xehe" Lloegr dvfl^gndwrn. Yr oedd v tr^ns o Llundain i Southampton oriau yn ddiw°ddar yn herwvdd fod vr eira yn eu rhwystro.

MARWOLAETH CYMRO ADNABYDDUS YN IOWA. Boreu dydd Iaii. C'hwefror 27ain. bu farw Evan F. Evans, un o ddinasyddion mwyaf adnabyddus a pliarclius Burlington, Iowa. Ganwyd ef yn Llanbrynmair, Sir Drefald- wyn, Medi 12, 1837, yn fab i Evan Evans y Bryn-y teulu wedi byw yn y gymydogaeth am genedlaethau lawer, yn ffermwyr parch- us. Yr oedd gwrthrych ein cofiant pan yn ddYIl ieuanc yn un meddylgar a chref- yddol, ac yn aelod o'r Hen Gapel pan oedd v Parch. Samuel Roberts yn ^einidog yno. Yr oedd yn feddianol ar wybodaeth gyffre- dinol eang; treiddiai yn ddwfn i chwilio am y gwir. Yr oedd hefyd yn uchelgeisiol i ragori yn ei alwedigaeth o adeiladydd. Yr oedd yn deall y gelfyddyd yn drwyadl, ac adeladodd fwy o eglwysi, yn enwedig Eg- Iwysi Sefydlodig, nag, unrhyw ddyn arall yn Sir Drefaldwyn. Yr oedd yn ddyn cywrain iawn mewn gwneyd unrhyw beth o goed. Yn 1865 aeth i Aberystwyth i arolvgu y gwaith coed ar y Castle Hotel—y pryd hwnw, ond yn bre- senol University College. Yr oedd yr archadeiladydd yn awyddus iawn i gael rhywun i wneyd model oddiwrth y planiau, ond nid oedd yno neb a allai ei wneyd. Un diwrnod gofvnai i Mr. Evans a allai ef wneyd y model. Atebodd yntau y gallai, ac mewn ychydig fisoedd gorphenodd ef, a mawr oedd y siarad am dano. Yr oedd yn rhaid cael pump o ddynion i'w _gludo, ac oddiwrth y model yr adeiladwyd yr adeilad urddasol, ac hefyd y cafwyd darlun o hono. Yn 1866 priododd Mr. Evans Miss Kate Richards, Aberdyfi, Sir Feirionydd, yn nghapol Seion. Penmaesglas, Aberystwyth. Yr oedd ei mam hi yn nith, merch chwaer i'r hen bregethwr poblogaidd John Pryth- erch o Sir Fon. Yn 1870 ymfudodd y teulu i America, gan wneyd eu cartref yn Iowa City, am dair blynedd. Yna troisant eu gwynebau tuag at Burlington.

RHYFEL AR ORORAU INDIA. BRWYDRO CYNDYN. COLLEDION PRYDEINIG. •Newyddion lied anymunol a dderbyniwyd ddiwedd yr wythnos »r blae? or India parthed yr yspryd gwrthryfelgar ynmhlith y Mohmands. Mynegir fod Mr John Mor- iey, Ysgrifenydd yr India wedi derbyn am- ryw genadwriaethau ddydd Gwener yn nghylch yr hyn a gymerodd le ar y ffindir gogledd-orllewinol: ond rhoddwyd ar ddeall na chyhoeddid manylion nos Wen- er. Derbyniwvd cenadwri oddiwrth y Cad- fridog Syr James Willcocks yn mynegi i'r gelyn fygwtli ymosod ar ei filwyr! ac -[ ]<? yntau ymosod ar yr Indiaid boreu Gwener. Dwy golofn o filwyr yn unig oedd ganddo at y gorchwyl. Bu y milwyr Pryd- einig yn abl i yru y gelyn ar no. ra na fynegir beth oedd colledion y gelyn, ym- ddengys fod y colledion Prydeinig yn dn" ugain. j. Os ydym i ddibynu ar y newyddion a an- fonwyd o'r India, y mae'r aT^el^wy<T ,^n ymdrechu eu goreu i enyn ysbryd. g rth- ryfel yn mysg y bobl.. Cyfyd y cwestiwn vn y meddwl, a ^"dir pobl Affghanistan i'r gwrthryfel ? Wed gohebydd y "Daily Telegraph, fod ™llo«dd o'r Affghanistaniaia yn ymuno a rhengodd y Lhvyt'h ffyrnig a rbvfelgar yiv y Mohm- ands, a mynych y rhoddas^it boen l r aw- durdodau Prydeinig yn yr India. Cyfanedd- ant wlad i'r gogledd o diriogaeth Zakha Khel. Y mae Shabkadar.—yn.° y gwersylla y Cadfridog Svr James Willcoc^Sj oddeu- tu deng milldir ar hugain i'r gogledd-or- llewin o Peshawar. Flynvddau yn ol bu y Cadfridog Syr Blindon Blood yn brwydro I yn erbyn pobl Molimand.

Etholiad Manceinon. BRWYDR GETHIN. Y TOR.IAID YN EN ILL. Cymerwyd dyddordeb anarferol yn ethol- iad Manceinon, yr hon a gymerodd le dydd Gwener. Gwnaeth Mr Winston Churchill ymdrech ddewr i gadw ei sedd; ond colli a wnaeth, fel mae gwaetha'r modd. Gorfu i Mr. Churchill ar ei benodiad 'i fod yn Llywydd y Bwrdd Masnach ymladd a Thori a Sosialydd am ei sedd. Mr Joynson-Hicks cyfreithiwr arianog, oedd yr ymgeisydd iori- aidd, a Mr Dan Irving, Sosialydd, oedd y Hall. --Wele'r carilviiiad:- Mr Joynson-Hicks QC.) Mr Winston Churchill (.Rh.) Mr Dan Irving (Sos.) Cafodd v Tori, felly, fwyafnf 0 429 ar J Rhyddfrydwr. Yn yr etholiad cvffredinol ychyciig ciros ddwy flynedd yn ol cafodd Mr. Churchill 1241 o bleidleisiau yn fwy na Mr. Joynson- Hicks, a hwnw oedd yr unig dro y dychwel- odd yr etliolaetli aelod Rhyddfrydol. Yn 1900 a 1892 dychwelwvd Tori yn ddiwrth- wynebiad; yn 1895 cafodd yr ymgeisydd Toriaidd fwyafrif o 1471; yn 1886 cafodd fwyafrif o 1036; ac vn 1885 cafodd 723 o bleidleisiau yn fwv na'r Rhyddfrydwr. Felly, yn y pum' etholiad rhwng 1885 a 1900 etholwyd Tori—ddwy waith yn ddi- wrthwynebiad, a'r tair gwaith arall gyda mwyafrif mawr bob tro. Am hyny nid peth syn yw fod Tori eto wedi gorchfygu y syndod yw fod Mr. Churchill wedi enill y sedd yn 1906 gvda'r fath fwyafrif llethol. Y mae i bob etholiaeth ei hanes neIllduol ei

THE SETTLERS IDE At. 1 NEW ZEALAND 1 Arrancements have been made with the Shaw. Savill JVMflL H & Albion Co., The New Zealand Shipping Co.. and t,hP. j „ federal Steam Navigation Co.. for REDUCED FARESS for 2nd and 3rd Class Passages. At the present time reduced rate pssaes are limited to Farmers, Labourers, Shepherds, Wooo. Cutters anil <IM r 110011 able to milk cov^ and^ manage Uve stopk, who, if j! Servants wiii be sraritod passages at the reduced rates subject to their taking with them not less than £ 2. For H Tt application forms and further informatian apply to the ■ W ]& London, or the Agents _i:i the United Kingdom of the J 8 H Companies.

Dam wain ar y Mor. HOLLTI CADLOXG YN DDWY. 36 WEDI COLLI EU BYWYDAU. Digwyddodd damwain dychrynllyd ar y mor ger yr Ynys Wyth. ar draethau deheuol Lloegr, yn ystod ystorm erwin o eira pryd- nawn dydd Sadwrn, trwy ba un y coilodd 06 o ddynion eu bywydau. Tra yr oedd y llong fawr Americanaidd, y "St. Paul," yn myned allan o Southamp- ton ar ei mhordaith i Efrog Newydd rhed- odd ar draws y wiblong (cruiser) "Gladia- tor" yn nghulfor y Solent. Holltwyd y Hong rhyfel yn ddwy. ac fe aeth yn ddryll- iau. Qymerodd y ddamwain le yn nghanol y prydnawn; ond yr oedd mor dy wyll a phe buasai gaiul nos—gordoai cymylau llwydion, tewion, wyneb y dyfroedd, a chwythai tymhestl erwin o eirwlaw, eira, a chesair ar y pryd. Ysgubai yr ystorm nes dallu pawb, ac er y cedwid gwyliadwri- aeth ofalus ar fwrdd y St. Paul nis gellid gweled bron dim. Tra yr oedd y St. Paul, ar yr hon yr oedd 164 o deithwyr, yn ym- balfalu, megys. yn y tywyllwch, daeth gwaedd sydyn fod llong yn union o'i blaen. Yr un mor sydyn gwelwyd llong, neu rith llong, yn dyfod i'r golwg yn yr eirwlaw du- dew. Melltenwyd neges o fwrdd y St. Paul i'r peirianydd i roddi "full speed as- tern" ond yr oedd foment yn rhy ddi- weddar. Daeth ergyd aruthrol, yr hwn a daflodd y teithwyr yn ben-ben ar hyd y lie, a chyn y medrai neb sylweddoli both oedd yn bod yr oedd pen blaen y llong Am- ericanaidd wedi ei yrru mor ddwfn i ystlys y gadlong nes glynu yno. Gwelwyd fod y Gladiator mewn cyfyng- der mawr. Heb golli eiliad, gollyngodd I morwyr y St. Paul, y cychod i lawr er es- tyn cynorthwy i ddynion y wiblong. Achubwyd yehydig oedd yn y dwfr. Par- hai y "Gladiator" i nofio, ond yr oedd ar ei hochr, ac yr oedd y tanau wedi eu diff- odd. Aeth gyda'r llanw nes yr aeth i dir. ac yno arosodd ar ei hochr, fel anghenfil dychrynllyd. Arosodd y rhan fwyaf o'r dwylaw ar ei bwrdd hyd nes yr aeth y Hong i dir, ac yna neidiasant i'r dwr a nofiasant tua'r lan. Anfonwyd cychod hefyd o'r lan i'w cynorthwyo, a dangoswyd dewrder mawr gan amryw wrth geisio eu hachub. Yn y cyfamser, aeth y St. Paul yn ol i South- ampton. Yr oedd y niwl a'r eira mor drwchus fel y methasant a gweled yn iawn pa faint o ddifrod oeddynt wedi ei achosi. Nid achubasant hwy ond tri o'r criw. Ymddygodd criw y Hong rhyfel yn odidog. Nid oedd yr annhrefn lleiaf i'w weled yn eu nlith. Ymddengys fod 30 o leiaf wedi boddi. Achubwyd y capten. COLLI EI FYWYD ER MWYN AUR. Yr oedd stiward ar y llong, tramorwr o'r enw Shebbaras. Yr oedd yn nofiwr rhag- orol, ac yr oedd yn mhlith y rhai cyntaf i neidio i'r dwfr. Cyrhaeddodd y lan yn ddi- ogel, a gofynwyd iddo gan ei gyd-ddynion i ddod i'r vspytty i newid ei ddillad. Pet- rusodd Shebbaras, a gwelwodd. "Xi fedr- af," meddai, "ohenvydd gadewais fy aur ar y bwrdd." "Ewch yn ol am dano, medd- ai un o'r morwyr mewn smaldod. "Gwnat" meddai Scebbaras. er fod ei ddannedd yn rhincian gan anwyd. "Byddaf yn ol yn fuan." Nofiodd am y llong, a gwelwyd ef yn ei chyrhaedd ac yn dyfod ohoni a rhyw- beth a ddaliai yn llawen yn ei law. Yna gwelwyd ef yn dynesu'n raddol tua'r lan, ond pan yn ymyl ymsaethodd ei ddwylaw i fyny. Ni welwyd ef yn fyw ar ol hyn. Yn ddiweddarach yn y prydnawn cafwyd ei gorph ar y traeth. Yr oedd 30p. mewn aur arno, a thrysorau ereill yr oedd wedi ab- ertliu ei fywyd er eu mwyn.

Marwolaetli Svr Henry Campbell Bannerman. Y OYN-BRIF WEINIDOG. Fel yr hysbyswyd yn fyr yn ein rhifyn blaenorol, bu farw Syr Henry Campbell Bannerman, y cyn-Brif Weinidog, boreu dydd Mercher, yr wythnos ddiweddaf, ar ol nychdod maith. Darfu, felly, y gobaith a goleddai ei gyfeillion y buasai iddb gael adnewyddiad iechyd ar ol taflu ymaith faich ei swydd uchel a'i hamryfal bryderon. Nid j oedd arall i ddisgwyl, yngwyneb yr adrodd- iadau anffafriol a gyhoeddid ers rhai wyth- nosau parthed ei gyflwr. Parotowyd meddwl y cyhoedd i ddisgwyl j y diwedd; a dvwedir fod Syr Henry ei hun yn gwynebu awr ei ymddattodiad yn llawn ffydd ac hyder. megys un yn sylweddoli fod gorphwysfa eto yn ol i bobl Duw.—Ei eir- iau olaf. meddir, oeddent: "Llawen iawn genyf adael pobpeth yn nwylaw trugarog Duw." Cyduna pawb, o bob plaid, i dalu eu teyrnged o barch iddo; a chydnabyddir yn gyffrcdinol fod y wlad a'r Ymherodraeth wedi cael colled fawr yn ei farwolaeth. Gwr syml, dirodres; unplyg a gonest; ond o ar- gyhoeddiadau dwfn a diamwys; hynod o amyneddgar; ond gwrol a diofn o blaid yr hyn a gredai ydoedd iawn. Iddo ef mil mwy gwerthfawr na "chael clodforedd yn y Senedd" ydoedd cael cydsytniad llais dis- taw fain ei gydwybod. Gwynebodd ys- tormydd blin a chalon ddewr, a hyny heb wyro oddiwrth yr hyn oedd iawn. Bu yn ffyddlawn i'w egwyddorion a chafodd ei _a wobrwy. Ei wobrwy ydoedd cael ei gyana- bod gan oreugwyr pob plaid fel gwas gonest a didwyll i'r cyhoedd a wasanaethai. Wrth gofio amser terfysglyd y Rhyfel yn Ne Affrig ar modd y difwynid ei enw fel brad- wr ei wlad. llawen genym feddwl i'r hen wron oroesi y dyddiau drwg a blin hyny, ac iddo fyw yn ddigon hir i "glywed gwlad yn canu ei glod." Mae caredigion rhyddid ac heddwch yn galaru ar ei ol mewn llawer gwlad heblaw vrydain Fawr a'r Werddon. Ysgotyn o ran ctnedl ydoedd Syr Henry Campbell Bannerman. Mab i farsiandwr yn Saacathro, swydd Forfar ydoedd, a gan- ed ef yn 1836. Etholwyd ef dros Stirling yn 1868, a cliynrychiolocid yr un etliolaeth gynhyrfus a gafodd fel arweinydd ei blaid. ran benodwyd ef yn 1899, meddir, ni fwr- iadwyd iddo fod yn arwemydd yn hir, ond buan y gwelwyd mai efe oedd yr unig un y gellid yinddiried y swydd bwysig iddo. By- gythiai rhai ranu'r blaid yn ddwy, ond llwyddodd efe i'w chadw'n un, ac yn un y mae wedi aros byth er hyny. Yn nyddiau blin y blaid y daeth efe yn arweinydd arni. Dioddefai Rhyddfrydiaeth am ei ffyddlon- deb i achos y Gwyddel. a digon cymylog y bu ei ffurfafen hi am flynyddau meithion wedi hyny. Priodolwyd pob gweathred o eiddo'r arweinydd Rhyddfrydol i ryw am- can iselwael. Ni chawsai feirniadu gwaith a bwriadau y Weinyddiaeth Doriaidd a'i I am ddeugain mlynedd. Gyrfa dipyn yn haml feiau heb gael ei alw wrth bob enw diraddiol a ellid cael hyd iddo. Ond gwawr- iodd dyddiau gwell arno ef a'i blaid. Yn Rhagfvr, 1905, daeth ei gyfle pan ymddi- sivyddodd Mr. Balfour. Gyrodd y Brenin am dano i ffurfio Gweinyddiaeth, ac yn yr etholiad ddilynol cafodd ef yn ei ethohaeth ei hun fwyafrif lluosocach nag a gafodd neb yno erioed o'r blaen, a chafodd y Blaid Ryddfrydig fwyafrif digyffelyb. Pum' mlvnedd yn ol nid oedd dyn mwy anmhobl- ogaidd nag ef yn mhlith Seneddwyr Pryd- ain.; heddvw y mae hyd yn oed ei elynion yn colli da gran wrth ei fedd. Cymerodd ei gladdodigaeth Ie dydd Llun yn nghanol pob arwydd o barch a galar. Aed ar corph o Downing Street i Fynachlog Westminster, lie y cynhaliwyd gwasanaeth coffawdwriaethol. yn mha un v cynrychiol- velA bron bob cenedl wnreiddiedig. Daeth M. Clemeneeau, Prif Weinidog '=' Ffraingc, r drosodd ei hun yn bersonol, a chynrychiolyd y Teulu Breninol gan Dywysog Qymru. Ar ol y gwasanaeth. yn Westminster sy- mudwyd y oorph i Eluston o ba le y clud- wyd ef i Meigle yn yr Alban, ac YllO, dydd Mawrth, y go-odwyd yr hyn oil oedd farwol o un o oreugwyr ei oes i orwedd wrth ochr gweddillion ei wraig, yr hon a'i rhagflaen- odd tua dwy flynedd yn ol. Yn y Senedd dydd Llun talwyd gwarog- aeth uchel i gymeriad y gwladweinvdd yma- dawedig gan Mr. Asquith, ei olynydd. Yr oedd Mr. Balfour yn rhy wael i fod yn bre- senol a siaradwyd. ar ran yr Wrthblaid gan Mr Akers-Douglas, ar ran y Gwyddelod gan Mr. T. P. O'Connor; ar ran y Cymry gan Syr Alfred Thomas: ac ar ran y Blaid Lafur gan Mr. Henderson. cl

j" LLOFFION. Wrth sylwi ar feiau pobl ereill diwygia dyn call ei feiau ei hun. id diwydrwydd yw Ifwndwr mwy nag y mae haerllugrwydd yn wroldeb. Tybia rhai pobi fod siarad uchel yn gyf- ystyr ac ymresymu yn dda. 'Ira yr ydym yn ystyried pa fodd i weithredu, fe a yn ami yn rhy liwyr i weithredu. Nid yw y dyn sydd yn ceisio gwynebu y ddwy ttordd byth yn gweled llawer y naill ffordd na'r llall. b Y mae byrbwyllder yn andwyo .y cyn- lluniau goreu ac aniynedd yn addiedu y rhai mwyaf anhawdd. Ni chyffyrddodd dim erioed a chalon y darllenydd os nad oedd wedi dyfod o galon yr ysgi-itenydd. Na fyddwch fv-lv mewn gobaith gan bletiiu eich dwyiaw; ar y rnai sydd yn torchi eu llewys, ac yn gosod eu hys- gwyddau wrth yr olwyn y mae ffawd yn I gwenu- leyrnas y gwr doeth yw ei fynwes ei hun; neu os-eitrych efe un amser yn mhell- ach na hyny, ar fam yehydig o rai dewisol yn unig yr edrych y rhai sy n rhydd oddi wrth ragiarn, ac yn alluog i roddi cynghor sylweddol. Cafodd pump o frenhinoedd Lloegr ei geni yn ghymru; pedwar yn Neheubarth, beij Harri v. yn Nhrefynwy; Edward iv. a R-hudart y iu. yn Nghasteil Brynbuga, a Harri vii. yn Mlienfro; ac un yn Ngwyn- edd, sef, Edward il. yn Nghasteil Caer- narton. Nid y bobl sydd yn son fwyaf am gydwy- bocV sydd a mwylaf o gydwy- bod ganddynt. Po lleiaf o ddwfr a iyddo yn y crochan, c^aitaf y berwa. Basaf ddwfr pan yd lefair." "Y llyn dyfnaf o r afon^ Isaf fis haf yw ei son. Cyhoeddwyd llyfr yn Lloegr yn amser Cyhoeddwyd llyfr yn Lloegr yn amser Oliver Cromwell a'r teitl canlynol iddo:— "Wyau elusengarweh, wedi eu dodwy gan Gywion y Cyfammod, a'u berwi yn jiwfr dwyfol ras, cyn.mer a bwyta." Ymladda'r Gwyddel cyn ymresymu; ym- resyma'r Ysgotyn cyn ymladd, am y Sais, ni waeth ganddo cf oyinmaint pa un a wnelo gyntaf, ond gwnaiflf v naill a'r llall. yn ol fel y bo ei gwsmer yn gofyn. (DealIer mai Sais sydd yma yn Uefaru am dano ei hun yn fjystal a'r ddau arall.) Yr oedd cwmni unwaith yn ciniawa ar fwrdd y diweddar Ddr. Pearce, Deon EJy, a throdd yr ymddyddan am y marwolaeth- au ami yn mysg y cyfreithwyr. Dywedai un boneddwr, "Yr ydym wedi colli dim llai na chwech o gvfreithwyr enwog mewn chwe mis." Ar hyn cododd y Deon i fyny (yr hwn oedd yn drymaidd iawn ei glyw), a dy- wedodd, "Am hyn a phob trugaredd arall, enw yr Arglwydd a folianner." Cafodd y dygwyddiad effaith anwrthwynebol ar feddyliau y rhai oedd yn bresenol. CYFOD DY BEN. Gwelais lawer o gymylau duon, ond nid digon i beri tybied nad oes haul. Gwgus vw'r byd, mynycti ei groes, Llidiog ei foes, sarug ei sen; Siriol yw bryd gonest a llawn, Dal at yr iawn,—cyfod dy ben. Perwyd rhoi poen, taenwyd dwys siom Rwydog a ffrom, trosot vn lien Amser rydd been. cymer di bwyll, Chwalir pob twyll,—cyfod dy ben. Dichell a cham, gweniaeth a gwyn, Glynant wrth ddyn sarphol yn gen, Dewrder sy mam danbaid all droi Nadroedd i ffoi,-cyfod dy ben. Dygir i'r llwcli leiddiad ei frawd, Rhwygir ei gnawd braenllvd ar bren Cariad sy fflwch enaint a mer, Gwerthfawr a pher,eyfod dy ben. Haul ddaw cyn hir, gwedi nos ddu, Adar yn llu canant trwy'r nen; Saf gyda'r gwir, dyfod mae'r awr Ddysglaer ei gwawr,—cyfod dy ben. Arian mewn cod, golchi nid all Galon y fall halog yn wen: Rhinwedd ddwg glod, cyrhaedd at hwn, YTmaith a'th bwn,—cyfod dy ben. Cribog yw'r bryn, rhewlyd a mawr, Llithrig y llawr, araf y fen; Dringaist cyn hyn fynydd sy fwy, Gweli fyn'd trwy,—cyfod dy ben. M-ethai rhyw ddau ddringo tros gaer, Llencyn tra thaer fethai gael Gwen; Ond, wrth barhau, llwyddodd y tri, Pam na wnai di ?—cyfod dy ben —Robyn Ddu Eryri. Gwr tlawd a alwodd am feddyg at ei wraig, yr hon oedd yn beryglus glaf. Aw- grymodd y meddyg ei fod yn ofni na chai dal am ei drafferth. "Y mae genyf bum' punt," ebai y dyn wrth y meddyg, "ac os bydd i chwi ladd neu wella, chwi a'i cewch." Bu farw y wraig dan law y meddyg; ac yn mhen ryw gymaint o amser galwodd am ei bum' punt. Y dyn a ofynodd iddo. "A laddasoch chwi fy ngwraig?" "Naddo." "A ddarfu i chwi ei gwella P" "Naddo." Yna," ebai y dyn tlawd, "Nid oes genych hawl gyfreithlon i'r arian." Llymder Cyfreithiau Can Mlynedd Yn 01. —Crogwyd dau fachgen am ladratta pwrs yn cynwvs dau swllt a chwe cheiniog. 0 ddeg o droseddwyr a ddedfry(hj,yd mewn un brawdlvs, crogwyd pedwar, ac alltudi- wyd chwech. Yn fynych iawn dedfrydid haner dwsin i farwolaeth ar yr un eistedd- iad. Ar v 17eg o Fawrth, 1755, crogwyd wyth o ddrwgweithredwyr gyda'u gilydd yn Tyburn, Llundain. Cofnodwyd fel o syndod na dderbyniodd dim ond chwech o droseddwyr ddedf ryd marwolaeth yn mrawdlys C'aerloew. Adnoddau Cymru.—Oni bai difrawch y Cymro gallai ei enedigol wlad fod yn un o'r rhai mwyaf ardderchog o dan y nef. Pa Ie mae'r fath borthladdoedd ag Aberdau- gleddyf, etc. Pa le ma'r fath fynyddoedd haiarn, copr, plwm, a glo ? Pa le mae'r fath froydd glandeg. llawn o lafur, ac ani- feiliaid pcdwarcarnol, dignn i borthi deg cvmmaint o drigolion? Pa le mae'r fath ffynnollal1 rhinweddol, ac afonydd llawn o b,F.god, a'r mor yn fwy na hanner amgylch- b "I ynu'r tir? Pa ham gan hyny na ellid gwneud Cymru fel gwlad Canaan gynt, yn cnydio ar ei chanfed? Ie, pa ham na sef- ydlid ar frys, bob math o weithdai ynddi at drin gwlan, cotwm, haiarn, copr, alcan etc., ac yna le redai golud trwvddi, fel v mae afonydd yn rhedeg tua'r mor.—"Qylch- grawnf Cymreig," 1793. Yn mis Mai o dai bob dydd—cawn glywed Can glewion mewn creigydd, Rhvw ergydion o'r coedydd Canlad o'r llwyn fwyn a fvdd. 1760-1840. Edward Thomas Edwards.

hun ac amhyg yw fod y rhanbarth Gog- ledd-Oiiiewinoi o Fanceinon yn hynod Don- aidd. N id dyma'r tro cyntaf i Wcinidog gael ei guro iti yma. Nid yw hyd yn nod Prif w'einidogion yn sicr o gael eu liail-ethol bob amser, ac y mae genym eiigre-,fftiau 0> hyn yn Mr. Bahour a'r diweddar jlr. Gladstone. Uollodd y diweddar Syr Wm. Harcourt ei sedd ddwy waith, ac o'r diwedd daeth i Gymru, lie y cafodd sedd sydd yn awr yn meddiant Mr. T. Richards, ysgrifenydd glo- wyr De Cymru. Cynygiodd Mr. Osmond Williams roddi oi sedd dros Sir Feirionydd i fyny i Mr. Churchill; ond yr oedd efe eisoes wedi der- byn gwahoddiad i ymladd dros Dundee. Gwr doniol dros ben yw Plenydd. Fel hyn yr ysgrifenodd ar lythyr-gerdyn ar ol clywed fod Mr. Winston Churchill wedi colli: Wedi clywed am ddinas Manchester ddoe, y gair ddaeth i'm meddwl oedd. "Yr hwch wedi ei golchi a a i'w hymdreiglfa yn y dom." IeA wir. S-ib