Ο αντίκτυπος των ενδοοικογενειακών σχέσεων μετά το διαζύγιο στο αίσθημα εγκλωβισμού και στην αντιστροφή ρόλων των εφήβων με τους γονείς τους

Abstract

The purpose of this study is to investigate the framework of the quality of inter-family relationships following divorce. More specifically it was studied if the quality of the parental relationship, the quality of the relationship between fathers and adolescents, the quality of the relationship between mothers and adolescents affect the feeling of being caught and the role reversal of adolescents of divorced parents. It was further examined, if the feeling of being caught and the role reversal, affect the behavioral and emotional state of the adolescents. In this study 90 adolescents (between the ages of 12-16 years) participated along with their 90 divorced mothers, which were from a consenting divorce 3-4 years prior to the conducting of the research. The mothers were given the questionnaire “Family Relationships after divorce” and to the adolescents were given the questionnaire “Relationship between parents and children after divorce”. The questionnaires were created based on the manuals of the interviews of Fthenakis (1995) (Institute of Children Psychology of Munich, Stanford Center of the Study of Families, Children and Youth, Maccoby, Mnookin, 1992, Buchanan, Maccoby & Dornbush, 1991). After applying the multiply regression analysis the data of the research showed that the reduced frequency of communication between parents reduces the feeling caught of the adolescents from the father. As for the role reversal of the adolescent in relation to the father this seems to increase due to the decreased communication between the parents (from the perspective of the mother) however, decreases from the decreased frequency of communication of the parents (according to the perspective οf the adolescent). The adolescents feeling of being caught from the mother and the role reversal of the adolescent in relationship to her appeared not to be affected by the quality of the relationship of the parents. The most powerful predictor in reducing the feeling caught in this sample was the close relationship between mothers and adolescents and fathers and adolescents respectively. The closer the relationship and the participation of the mother in joint decisions in matters affecting the adolescent and the closer the relationship between father and adolescent appeared to directly decrease the feeling of being caught of the adolescent respectively from the mother and the father. According to another finding adolescents comparatively felt caught more by their fathers and less from their mothers. A close relationship between adolescents and mother reduces the role reversal of the adolescents in respect to the mother. On the contrary the greater participation of adolescents in domestic work in the fathers’ house, as well as, the greater participation of the father in the adolescent’s activities, appears to increase the role reversal of the adolescent to the father. The greater the joy of the adolescents regarding the imminent encounters with the father and the greater the desire for more frequent and longer lasting encounters with him appeared to reduce the role reversal of the adolescents to the father. Concerning the behavioral state of the adolescents it appeared that the less feeling caught they felt by the mother the less obedient they were to her. However, on the contrary as the role reversal of the adolescent to the mother increases the more obedient the adolescent showed to be to her. In closing, the above factors proved not to influence the general emotional state of the adolescents.

Στόχος της παρούσας μελέτης ήταν να διερευνηθεί το πλαίσιο της ποιότητας των ενδοοικογενειακών σχέσεων μετά το διαζύγιο σε ελληνικό δείγμα. Ειδικότερα, μελετήθηκε εάν η ποιότητα σχέσης των γονέων, η ποιότητα σχέσης πατέρα - εφήβων και η ποιότητα σχέσης μητέρας - εφήβων επιδρούν στο αίσθημα εγκλωβισμού και στην αντιστροφή ρόλων των εφήβων από διαζευγμένους γονείς. Εν συνεχεία εξετάσθηκε η επίδραση των δυο αυτών παραγόντων επί της συμπεριφορικής και συναισθηματικής κατάστασης των εφήβων. Στην έρευνα συμμετείχαν 90 έφηβοι (ηλικίας 12-16 ετών) και οι 90 μητέρες τους, οι οποίες είχαν χωρίσει με συναινετικό διαζύγιο 3-4 χρόνια πριν από τη διεξαγωγή της έρευνας. Στις μητέρες των εφήβων χορηγήθηκε το ερωτηματολόγιο «Οικογενειακές σχέσεις μετά το διαζύγιο», ενώ στους εφήβους χορηγήθηκε το ερωτηματολόγιο «Σχέσεις Γονέων - Παιδιών μετά το διαζύγιο». Για τη σύνταξη των ερωτηματολογίων στηριχθήκαμε στα εγχειρίδια των συνεντεύξεων του Fthenaki, (1995), (Ινστιτούτο Παιδοψυχολογίας του Μονάχου, Stanford Center of the Study of Families, Children and Youth, Maccoby, Mnookin, 1992, Buchanan, Maccoby & Dornbush, 1991). Τα δεδομένα της έρευνας, εφαρμόζοντας την ανάλυση παλινδρόμησης, έδειξαν ότι η μειωμένη συχνότητα επικοινωνίας των γονέων μειώνει το αίσθημα εγκλωβισμού των εφήβων από τον πατέρα. Όσον αφορά την αντιστροφή ρόλων των εφήβων με τον πατέρα αυτή αυξάνεται μέσω της μειωμένης συχνότητας επικοινωνίας των γονέων (από την οπτική των μητέρων), ενώ μειώνεται από τη μειωμένη συχνότητα επικοινωνίας των γονέων (από την οπτική των εφήβων). Η ποιότητα σχέσης των γονέων δεν φάνηκε να ασκεί κάποια επίδραση στο αίσθημα εγκλωβισμού των εφήβων από τη μητέρα και στην αντιστροφή ρόλων των εφήβων με αυτήν. Η μεγαλύτερη συναισθηματική εγγύτητα και η από κοινού συμμετοχή μητέρας - εφήβων στη λήψη αποφάσεων για θέματα των εφήβων, καθώς και η μεγαλύτερη συναισθηματική εγγύτητα πατέρα - εφήβων έδειξαν να επιδρούν άμεσα στο μεγαλύτερο συναισθηματικό απεγκλωβισμό των εφήβων από τη μητέρα και τον πατέρα αντίστοιχα. Επίσης, οι έφηβοι αισθάνονται εγκλωβισμένοι συναισθηματικά περισσότερο από τον πατέρα και λιγότερο από τη μητέρα. Η μεγαλύτερη συναισθηματική εγγύτητα των εφήβων με τη μητέρα μειώνει την αντιστροφή ρόλων των εφήβων με αυτήν. Αντίθετα, η μεγαλύτερη συμμετοχή των εφήβων στις οικιακές εργασίες στο σπίτι του πατέρα και η μεγαλύτερη συμμετοχή του πατέρα στις δραστηριότητες των εφήβων αυξάνει την αντιστροφή ρόλων των εφήβων με τον πατέρα. Η μεγαλύτερη χαρά των εφήβων για τις επικείμενες συναντήσεις με τον πατέρα και η μεγαλύτερη επιθυμία τους οι συναντήσεις με τον πατέρα να είναι πιο συχνές και μεγαλύτερης διάρκειας, συσχετίζονται με τη μείωση της αντιστροφής ρόλων των εφήβων με τον πατέρα. Όσον αφορά τη συμπεριφορική κατάσταση των εφήβων φάνηκε ότι όσο λιγότερο συναισθηματικά εγκλωβισμένοι είναι οι έφηβοι από τη μητέρα, μειώνεται η συμμόρφωσή τους προς αυτή, ενώ η αυξημένη αντιστροφή ρόλων των εφήβων με τη μητέρα αυξάνει αντίστοιχα τη συμμόρφωση των εφήβων προς αυτήν. Ως, προς τη γενικότερη συναισθηματική κατάσταση των εφήβων δεν παρατηρήθηκε κάποια επίδραση.