Ο βιοπορισμός του κλήρου σε σχέση με την περιουσία της εκκλησίας

Abstract

Clergymen represent a particular class in the charismatic body of the Church and perform a special work. Clergymen have shouldered more than anyone else the responsibility of the gospel’s propagation for they are responsible for the celebration of worship, the catechesis of believers and by and large the administration of ecclesiastic matters. The successful response to their mission presupposes as one would expect extensive devotion to their priestly duties a fact that poses a question with regard to the maintenance of themselves and of their families. As they are devoted to their ecclesiastic service it is reasonable that they are maintained by the common fund or the ecclesiastic community. But is such a thing theologically acceptable? Is it appropriate that the Church maintains the clergymen? The question is not simple especially if one takes into consideration that Saint Paul the Apostle himself despite his hard missionary work practiced at the same time the profession of tentmaker in order to earn a living and he is not the only one in the history of the Church. It is not the situation during the various historical periods that is of critical importance in this question but the stance of the Church on the issue. This comment is due to the observation that while there are studies approaching the question from a point of view of the legal history and provide useful information on what happened and how the clergy earned its living, the consideration of the theological bases, on which this specific right is founded and especially the consideration of the extent to which this right is compatible with the principles and the faith of the Orthodox Church have barely concerned researchers. The fact that in Greece clergymen are remunerated by the State does not lessen at all the significance of the problem area in question, first and foremost because the theological treatment of an issue does not depend on the short lived data of secular reality and also because more and more people object to this form of salary and declare in public that it must be terminated. In case this undesirable eventuality comes true what must be done9 Can we allow clegymen in addition to their priestly diaconate to practice a profession in order to earn a living? Furthermore by way of compensation for their diaconate do they deserve to be maintained by the church property or the eventual offerings of believers? This essay attempts to give an answer to these questions in the hope of helping in furthering the research on a subject which is of a highly practical interest and which especially nowadays turns out to be more topical than ever before.

Οι κληρικοί αποτελούσαν ανέκαθεν ιδιαίτερη τάξη μέσα στο χαρισματικό σώμα της Εκκλησίας και επιτελούσαν ιδιαίτερο έργο. Αυτοί κατά κύριο λόγο έχουν επωμιστεί το βάρος της διακονίας του Ευαγγελίου, καθώς είναι υπεύθυνοι για την τέλεση της λατρείας, την κατήχηση του ποιμνίου και τη διοίκηση εν γένει των εκκλησιαστικών πραγμάτων. Η επιτυχής ανταπόκριση στην αποστολή τους προϋποθέτει, όπως είναι αναμενόμενο, εκτεταμένη ενασχόληση με τα ιερατικά τους καθήκοντα, γεγονός που δημιουργεί ζήτημα ως προς τη συντήρηση των ιδίων και των οικογενειών τους. Αφοσιωμένοι στην εκκλησιαστική τους διακονία είναι λογικό να συντηρούνται από το κοινό «ταμείο» της εκκλησιαστικής κοινότητας. Είναι όμως κάτι τέτοιο θεολογικά αποδεκτό; Ενδείκνυται να συντηρεί η Εκκλησία τους κληρικούς; Το ζήτημα δεν είναι απλό, ιδιαίτερα αν αναλογιστεί κανείς ότι ο ίδιος ο Απόστολος Παύλος, παρά το σκληρό ιεραποστολικό του έργο, ασκούσε παράλληλα για τη διαβίωσή του το επάγγελμα του σκηνοποιού και δεν ήταν ο μόνος στην ιστορία της Εκκλησίας¹. Κρίσιμο μέγεθος σ’ αυτό το ερώτημα δεν είναι το ποια κατάσταση επικρατούσε κατά τις διάφορες ιστορικές περιόδους, αλλά ποιο είναι το δέον, το θεολογικά ορθό. Η επισήμανση αυτή οφείλεται στη διαπίστωση ότι, ενώ υπάρχουν μελέτες που προσεγγίζουν το ζήτημα από τη σκοπιά της ιστορίας του δικαίου και παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες για το τι συνέβαινε και πως βιοποριζόταν ο κλήρος, λίγο έχει απασχολήσει την έρευνα η εξέταση των θεολογικών βάσεων, επί των οποίων ερείδεται το συγκεκριμένο δικαίωμα και κυρίως μέχρι ποιου σημείου είναι συμβατό με τις αρχές και τη διδασκαλία της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Το γεγονός ότι στην Ελλάδα οι κληρικοί μισθοδοτούνται από το κράτος δεν μειώνει σε τίποτα τη σημασία της συγκεκριμένης προβληματικής, πρωτίστως διότι η θεολογική πραγμάτευση ενός θέματος δεν εξαρτάται από τα εφήμερα δεδομένα της κοσμικής πραγματικότητας, επιπλέον δε επειδή όλο και πληθαίνουν οι φωνές που εναντιώνονται στη μισθοδοσία αυτή και δημόσια διακηρύσσουν ότι πρέπει να παύσει. Στο απευκταίο αυτό ενδεχόμενο τι πρέπει να συμβεί; Επιτρέπεται οι κληρικοί παράλληλα με την ιερατική τους διακονία να ασκούν και ένα επάγγελμα για τα προς το ζην; Επίσης δικαιούνται σε αντιστάθμισμα της διακονίας τους να συντηρούνται από την περιουσία της Εκκλησίας² ή τις τυχόν προσφορές των πιστών; Στα ερωτήματα αυτά προσπαθεί να απαντήσει η παρούσα εργασία με την ελπίδα να συμβάλλει στην προαγωγή της έρευνας περί ενός θέματος με έντονο πρακτικό ενδιαφέρον, που ειδικά στις μέρες μας παρουσιάζεται περισσότερο επίκαιρο από ποτέ.