Η εκπαιδευτική και διοικητική λειτουργία των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της Πελοποννήσου από το μεσοπόλεμο έως σήμερα

Abstract

The certain work aims at presenting the organization and functions of the higher educational institutions that where founded and offered their services in the geographic area of Peloponnese from the mid-war era until today. The governments in an effort to decentralize the state and educational services, have established three university level institutions: the Pedagogic Academy of Tripolis, the University of Patras and the recently founded University of Peloponnese. All the three, have functioned as a powerful axis aiding the social, economic and educational advance of the certain region.The first chapter presents the Pedagogic Academy of Tripolis, which was established in 1880 and concluded its’ work with the law 1268/1982. The certain institution has evolved following the advance of the culture, economy and society, trying to address the main concern of the Greek family, which was the education of their children. Carefully selected scientists, most of them having studied abroad, where the first teaching personnel of the Academy. Bringing new ideas in the training of the future primary school teachers, was their main achievement. The sudden decision of the government to stop its’ function in the year 1982, created a serious gap in the University education of the region.In the second chapter, is presented the University of Patras, one of the most powerfully evolving universities of our country. It was established in 1964, in an era where government’s attention was focused on decentralizing services from the capital. It is one of the most populated universities and is divided in 5 schools and 24 departments, with the last functioning as the basic academic unit. It presents its’ technological orientation, being focused mainly on its’ research function with many research teams working on world famous projects.The third chapter presents the newly established (2002) University of Peloponnese. This establishment came as an answer to the permanent request for the presence a university in the certain area, especially after stopping the works of the Pedagogic Academy of Tripolis. It is organized in 5 schools and 9 departments, covering a wide range of scientific interest. Although the university is newly established, it has to show remarkable progress in research and post-graduate studies.This work concludes with the presentation of the last law which comes to address a great number of issues of the university education in Greece. The law was a successful effort of covering many organization and functional problems in a new framework.

Η συγκεκριμένη εργασία αποτελεί μια ερευνητική προσπάθεια που στοχεύει να παρουσιάσει την οργάνωση και λειτουργία των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων που ιδρύθηκαν και λειτουργούν στον ιστορικό χώρο της Πελοποννήσου από το μεσοπόλεμο έως σήμερα. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από πολύ σημαντικές κοινωνικοοικονομικές μεταβολές, οι οποίες οδήγησαν σε συνεχείς μεταρρυθμίσεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. ΄Ετσι, στην προσπάθεια αποκέντρωσης της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και ταυτόχρονα ενίσχυσης των τοπικών κοινωνιών λειτούργησαν στην Πελοπόννησο η Παιδαγωγική Ακαδημία της Τρίπολης, το Πανεπιστήμιο Πατρών και το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Τα τρία αυτά εκπαιδευτικά ιδρύματα αποτέλεσαν σημαντικό άξονα για την κοινωνική, οικονομική και εκπαιδευτική ανέλιξη της περιφέρειας Πελοποννήσου.Στο πρώτο κεφάλαιο της εργασίας παρουσιάζεται η Παιδαγωγική Ακαδημία της Τρίπολης, η οποία λειτούργησε για πρώτη φορά το 1880 και ολοκλήρωσε τη αποστολή της με το νόμο 1268/1982 «περί της δομής και λειτουργίας των ΑΕΙ». Το συγκεκριμένο ίδρυμα δέχθηκε όλες τις ραγδαίες επιστημονικές και κοινωνικές εξελίξεις που συντελέστηκαν την περίοδο εκείνη στην παγκόσμια εκπαίδευση. Κατά συνέπεια, η βελτίωση της εκπαίδευσης των Ελλήνων απασχόλησε έντονα τις πολιτικές ηγεσίες του τόπου και φυσικά το ενδιαφέρον τους στόχευε στην ανύψωση του βιοτικού επιπέδου και ταυτόχρονα στην καταπολέμηση του αναλφαβητισμού. Η φοίτηση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αποτέλεσε από τότε πρωταρχικό στόχο της ελληνικής οικογένειας. H επάνδρωση της Παιδαγωγικής Ακαδημίας με διδακτικό προσωπικό έγινε από την πολιτεία καθ’ όλη τη διάρκεια της λειτουργίας του με αξιόλογους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι εξελίχθηκαν σε διακεκριμένους επιστήμονες της ειδικότητάς τους και εκλέχθηκαν αργότερα καθηγητές στο εθνικό πανεπιστήμιο και ακαδημαϊκοί. Οι εξειδικευμένοι επιστήμονες που αποτέλεσαν το διδακτικό δυναμικό του είχαν πραγματοποιήσει σπουδές στο εξωτερικό, την Αμερική και την Ευρώπη, και έτσι εισήγαγαν νέες παιδαγωγικές αντιλήψεις. Στο ίδρυμα αυτό εκπαιδεύθηκαν και επιμορφώθηκαν χιλιάδες εκπαιδευτικοί της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, πολλοί από τους οποίους προέρχονταν από την περιοχή και στη συνέχεια πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους στον ίδιο γεωγραφικό χώρο, άλλα και σε όποιο άλλο σημείο της Ελλάδας κρίθηκε απαραίτητο, ανάλογα με τις απαιτήσεις της εποχής. Μια σειρά διαταγμάτων ρύθμιζε τα ζητήματα λειτουργίας, εξετάσεων και διοίκησης της Ακαδημίας. Επιπλέον, μελετώντας τη λειτουργία της, παρατηρήσαμε την εξέλιξη των εκπαιδευτικών διαδικασιών της συγκεκριμένης περιόδου στη χώρα μας. Με το νόμο-πλαίσιο 1268/1982 ιδρύθηκαν εννέα Πανεπιστημιακά Τμήματα Δημοτικής Εκπαίδευσης τετραετούς φοίτησης σε αντικατάσταση των Ακαδημιών. Η Παιδαγωγική Ακαδημία Τρίπολης αντί να αναβαθμιστεί σε πανεπιστημιακό παιδαγωγικό τμήμα υπαγόμενο διοικητικά σε πανεπιστήμιο της ίδιας περιφέρειας, διατηρώντας όμως την έδρα της και τη λειτουργία της στην Τρίπολη, όπως έγινε σε άλλες περιπτώσεις, καταργήθηκε εντελώς απροσδόκητα. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύεται η παρουσίαση ενός πολύ σημαντικού πανεπιστημιακού ιδρύματος, του Πανεπιστημίου Πατρών, που ξεκίνησε με τις καλύτερες προϋποθέσεις και σήμερα εξακολουθεί να συμβάλλει στα μορφωτικά δρώμενα όχι μόνο της περιφέρειας Πελοποννήσου αλλά και ολόκληρης της χώρας. Τη δεκαετία του 1960 η πλειονότητα των Ελλήνων, αλλά και οι κάθε είδους δραστηριότητες πολιτικής, κοινωνικοοικονομικής και πολιτιστικής μορφής, επικεντρώνονταν στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Τα έντονα πολιτικοοικονομικά γεγονότα και οι συγκυρίες, θα σηματοδοτήσουν την περιφερειακή επέκταση της ανώτατης εκπαίδευσης, μέσω της ίδρυσης των πρώτων πανεπιστημίων σε πόλεις της περιφέρειας. Έτσι, τα πανεπιστήμια ιδρύθηκαν και εγκαταστάθηκαν σε σημαντικές πόλεις της χώρας από τις οποίες πήραν και τις ονομασίες τους. Το Πανεπιστήμιο Πατρών ιδρύθηκε το 1964 και ήδη αριθμεί πενήντα χρόνια λειτουργίας (1964- 2014). Είναι ένα από τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια της Ελλάδας από άποψη φοιτητικού δυναμικού, διδακτικού, διοικητικού και λοιπού προσωπικού, αριθμού τμημάτων και απονεμομένων τίτλων σπουδών. Αποτελείται από πέντε (5) Σχολές μέσα στις οποίες λειτουργούν είκοσι τέσσερα (24) Τμήματα που καλύπτουν ένα σύνολο συγγενών επιστημών.Κάθε Σχολή διαιρείται σε Τμήματα, με το Τμήμα να αποτελεί τη βασική λειτουργική ακαδημαϊκή μονάδα και να καλύπτει το γνωστικό αντικείμενο μιας επιστήμης. Το πρόγραμμα σπουδών του Τμήματος οδηγεί σε ενιαίο πτυχίο. Τα Τμήματα διαιρούνται σε Τομείς. Ο Τομέας συντονίζει τη διδασκαλία μέρους του γνωστικού αντικειμένου του Τμήματος, που αντιστοιχεί σε συγκεκριμένο επιστημονικό πεδίο. Στον Τομέα (Τμήμα ή Σχολή) ανήκουν τα εργαστήρια και οι κλινικές, των οποίων η λειτουργία διέπεται από εσωτερικό κανονισμό. Τα Τμήματα του Πανεπιστημίου Πατρών, στα πλαίσια Προπτυχιακών Προγραμμάτων Σπουδών, παρέχουν μία μεγάλη ποικιλία μαθημάτων, τα οποία οδηγούν σε Πτυχίο (4 έτη σπουδών) ή σε Δίπλωμα (5 έτη σπουδών). Όλα τα τμήματα υλοποιούν Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών που οδηγούν σε Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης και Διδακτορικό Δίπλωμα.Το Πανεπιστήμιο πλαισιώθηκε από αξιόλογους ακαδημαϊκούς δασκάλους. Ένας από τους βασικούς στόχους του πανεπιστημίου είναι και η δημιουργία νέας γνώσης μέσα από την προαγωγή της επιστημονικής έρευνας. Η ερευνητική δραστηριότητα στηρίζεται από το έμψυχο δυναμικό (μέλη ΔΕΠ, μεταπτυχιακοί και προπτυχιακοί υπότροφοι, μεταδιδακτορικοί ερευνητές, κλπ) και από την κατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή (εργαστήρια, κλινικές, όργανα, υπολογιστές, πειραματικά μέσα, κλπ). Αποτελεί μία από τις κυριότερες λειτουργίες του, συμβάλλοντας ταυτόχρονα και στην αναβάθμιση του επιπέδου της διδασκαλίας και της εκπαίδευσης. Επιπλέον, παρουσιάζει σημαντική διεθνή δραστηριότητα, αναπτύσσοντας τις ευρωπαϊκές και διεθνείς του σχέσεις με άλλα πανεπιστήμια. Συμμετέχει σε σημαντικά ερευνητικά εθνικά και ευρωπαϊκά προγράμματα και δέχεται απευθείας χρηματοδοτήσεις από ιδιωτικούς και κρατικούς φορείς για την προώθηση της επιστημονικής έρευνας. Το σημαντικό έργο που έχει πραγματοποιηθεί όλα τα χρόνια, από την ίδρυση του Πανεπιστημίου μέχρι σήμερα, το έχει κάνει γνωστό σε όλο τον κόσμο με τις χιλιάδες πρωτότυπες δημοσιεύσεις του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού του. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Πανεπιστήμιο Πατρών, εκτός από τη βασική και εφαρμοσμένη έρευνα, που διεξάγεται σε όλα τα τμήματά του με εντυπωσιακά αποτελέσματα, συμμετέχει σε έργα αιχμής, όπως ο σχεδιασμός και η κατασκευή των αεροσκαφών Airbus 380.Στο τρίτο κεφάλαιο αναπτύσσεται η λειτουργία του νεοσύστατου Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, η οποία ξεκίνησε το ακαδημαϊκό έτος 2002-2003. Ιδρύθηκε με το ΠΔ 13/2000, ικανοποιώντας το αίτημα δεκαετιών της τοπικής κοινωνίας, ειδικά μετά το κλείσιμο της Παιδαγωγικής Ακαδημίας της Τρίπολης. Στόχος της ίδρυσης και λειτουργίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου είναι η δημιουργική συμβολή στην ανάπτυξη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην ελληνική περιφέρεια, με υψηλές ποιοτικές προδιαγραφές που να ανταποκρίνονται ως προς το περιεχόμενο των σπουδών, την έρευνα και τη διδασκαλία στις απαιτήσεις ενός σύγχρονου Πανεπιστημίου με διεθνή εμβέλεια.Η έδρα του βρίσκεται στην Τρίπολη και αναπτύσσεται σε επίπεδο πέντε ολοκληρωμένων Σχολών και εννέα τμημάτων, με έδρες στις πέντε πρωτεύουσες των Νομών της Περιφέρειας Πελοποννήσου. Καλύπτει ένα ευρύ φάσμα γνωστικών αντικειμένων και επιστημονικών πεδίων: Θετικές επιστήμες και τεχνολογία, ανθρωπιστικές επιστήμες και πολιτισμικές σπουδές, κοινωνικές και οικονομικές επιστήμες, καλές τέχνες και επιστήμες της ανθρώπινης κίνησης και της ποιότητας ζωής. Όλα τα τμήματα υλοποιούν Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών που οδηγούν σε Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης και σε Διδακτορικό Δίπλωμα. Οι τοπικοί παράγοντες και φορείς στήριξαν εξ’ αρχής τη λειτουργία του, παραχωρώντας κτήρια για την προσωρινή στέγαση των διοικητικών υπηρεσιών και των σχολών. Οι διεθνείς συνεργασίες, η ανερχόμενη επιστημονική παρουσία και η διοικητική ανασυγκρότηση με την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, καθιστούν σήμερα το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου ένα δημόσιο ακαδημαϊκό ίδρυμα που λειτουργεί με βάση τις σύγχρονες κατευθύνσεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, την αποκέντρωση και τη διεπιστημονικότητα. Αν και θεωρείται νεοσύστατο, έχει αναπτύξει σημαντική δραστηριότητα σε μεταπτυχιακά προγράμματα, ενώ σε αυτό ανήκει και το Ινστιτούτο Έρευνας Βυζαντινού Πολιτισμού, το οποίο στοχεύει να γίνει ένα διεθνές κέντρο βυζαντινών μεταπτυχιακών σπουδών. Πρόκειται για ένα ταχύτατα αναπτυσσόμενο πανεπιστήμιο. Η παρούσα εργασία ολοκληρώνεται με το τέταρτο κεφάλαιο, όπου αναπτύσσονται τα κυριότερα σημεία του τελευταίου νομοσχεδίου για τη «δομή, λειτουργία, διασφάλιση της ποιότητας των σπουδών και διεθνοποίηση των Ανώτατων Εκπαιδευτική Ιδρυμάτων» που αφορά στην εκπαίδευση, σύμφωνα με το οποίο καταργούνται διατάξεις προηγούμενων νομοθετικών ρυθμίσεων και θεσπίζονται νέες για την καλύτερη λειτουργία και οργάνωση των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων. Το νομοσχέδιο ψηφίστηκε ύστερα από αρκετές τροποποιήσεις στις 24 Αυγούστου 2011. Σύμφωνα με αυτό καταργήθηκαν διατάξεις που περιέχονταν σε 25 περίπου νόμους που είχαν ψηφιστεί μετά το 1982, ενώ επίσης καταργήθηκαν σχετικά Προεδρικά διατάγματα και Υπουργικές Αποφάσεις.Η παρουσία των πανεπιστημίων Πατρών και Πελοποννήσου στην ίδια διοικητική περιφέρεια, σηματοδοτεί την ισχυρή τους συμβολή στα ακαδημαϊκά δρώμενα της χώρας. Η αναγνώριση του πρώτου μεταξύ των καλύτερων πανεπιστημίων της χώρας και η ελπιδοφόρος έως σήμερα πορεία του δευτέρου καταδεικνύουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η διδακτορική αυτή εργασία ολοκληρώνεται με τον επίλογο, όπου καταφαίνονται ο τρόπος της προσπέλασης και ερμηνευτικής προσέγγισης της πορείας των ΑΕΙ της Πελοποννήσου μετά το μεσοπόλεμο και έως σήμερα. Τέλος, παρατίθενται αναλυτικά οι πηγές με τη βιβλιογραφία, οι οποίες στοιχειοθετούν την ενδελεχή αρχειακή και βιβλιογραφική έρευνα του θέματος.