Γυναικείες ενδεδυμένες μορφές Ελληνιστικών χρόνων από τις Κυκλάδες

Abstract

The thesis examines the female draped and undraped figures of Hellenistic times from the Cyclades. The study aims at the examination of the figures mainly in relation to the period during which they were carved, thus contributing to the study of the yet poorly known Hellenistic art from the Cyclades. The thesis is divided into one Part of Text (Part I) and one Part of Catalogue and Illustrations (Part II). In introductory units the targets, the methodology and the history of research are described and an overview of the history of the islands is given. The most extensive part of the thesis is constituted by the presentation of the islands and the discussion of the sculptural types. The figures, statuettes, life- and over-life sized freestanding statues of mortals and goddesses, were dated in wide chronological phases, based mainly on stylistic grounds. In addition, the role of the statues-that is cult, dedicatory, honorary, funerary and their place in the sociopolitical history and the topography of the islands are examined. Furthermore, the relation of the workshop of Delos to the rest of the Cyclades and the place of the women according to the inscriptions from the islands is presented. The last unit forms the thesis' general conclusions. The material used is in most cases white marble of good quality, fine or coarse grained. Most of the statues are under-life sized and even statuettes. Such sculptures cost proportionally less, were easily carried and placed everywhere. Most of the statues were probably decorative, meant to decorate inner or outer spaces, private and public, and dedicatory. Few sculptures, over-life in size, were cult. Most of the statues depict deities, mainly Aphrodite and Artemis. Nevertheless, there are statues depicting mortals, priestesses or simply wealthy citizens. Grand Herculaneum type as well as the Pudicitia are the mostly preferred body types. Most of the sculptures date to the Late Hellenistic period, that is the beginning of the Roman era for the Cyclades. The prosperity of the wealthy citizens of the islands and the activity of the Roman negotiatores must be relevant. Regarding the general sculptural types, classical or late classical prototypes are reflected more or less faithfully as well as Hellenistic creations with side features, which are incorporated in their modern artistic context, are copied. The stylistic analysis demonstrated the multiplicity of the stylistic features as resulting from the cosmopolitan character of the islands. Some of the figures could be regarded, as indicative of the operation of local workshops, at least for the purpose of serving the local everyday needs. The Cyclades was a vivid artistic center, which didn't only repeat subject -matter and features from other sculptural centers, but also created new and re-elaborated the adopted elements.

Αντικείμενο της διατριβής αποτελεί η μελέτη των γυναικείων ενδεδυμένων και ημιενδεδυμένων μορφών ελληνιστικών χρόνων από τα νησιά των Κυκλάδων. Στόχος της εργασίας είναι η εξέταση των μορφών σε συνάρτηση κατά κύριο λόγο με την εποχή κατά την οποία λαξεύτηκαν, συμβάλλοντας στην μελέτη της ελλιπώς ακόμη γνωστής τέχνης της ελληνιστικής περιόδου από τις Κυκλάδες. Η διατριβή διαρθρώνεται σε ένα μέρος κειμένου (Μέρος Ι) και ένα μέρος καταλόγου και εικόνων (Μέρος ΙΙ). Στα εισαγωγικά κεφάλαια αναπτύσσονται οι στόχοι και η μεθοδολογία της μελέτης, η ιστορία της έρευνας και δίνεται μία επισκόπηση της ιστορίας των νησιών. Το εκτενέστερο τμήμα αποτελεί η παρουσίαση των νησιών και η συζήτηση για τους ακολουθούμενους αγαλματικούς τύπους. Οι μορφές, μικρά, μεσαίου και μεγαλύτερου μεγέθους ολόγλυφα έργα θνητών και θεοτήτων, χρονολογήθηκαν με βάση κυρίως την τεχνοτροπία τους σε ευρείες χρονολογικές ενότητες. Παράλληλα αναζητήθηκε ο χαρακτήρας των γλυπτών (λατρευτικός, αναθηματικός, τιμητικός, επιτύμβιος) και η ένταξή τους στην κοινωνικοπολιτική ιστορία και τοπογραφία των νησιών. Για την πληρότητα της έρευνας παρουσιάθηκε η σχέση του εργαστηρίου της Δήλου με τις υπόλοιπες Κυκλάδες και το επιγραφικό υλικό ελληνιστικών χρόνων που αφορά στη θέση των γυναικών στα νησιά. Κατακλείδα της διατριβής αποτελεί η ενότητα των γενικών συμπερασμάτων. Το υλικό που χρησιμοποιήθηκε είναι στις περισσότερες περιπτώσεις καλής ποιότητας λευκό μάρμαρο, λεπτόκοκκο ή χονδρόκοκκο. Συχνή είναι η χρήση του παριανού ή πεντελικού μαρμάρου. Τα περισσότερα γλυπτά είναι μικρότερα του φυσικού μεγέθους και δη αγαλμάτια. Τα μικρά έργα είχαν αναλογικά και χαμηλότερο κόστος, μεταφέρονταν εύκολα και τοποθετούνταν παντού. Τα περισσότερα έργα είναι μάλλον διακοσμητικά, προορισμένα να κοσμήσουν εσωτερικούς ή εξωτερικούς χώρους, δημόσιους και ιδιωτικούς και αναθηματικά. Λίγα έργα, σε κλίμακα μεγαλύτερη του φυσικού, είχαν λατρευτική χρήση. Στην πλειονότητά τους εικονίζουν θεότητες, με την Αφροδίτη και την Αρτέμιδα να έχουν την μεγαλύτερη αντιπροσώπευση. Ωστόσο δεν λείπουν τα έργα που εικονίζουν θνητές, ιέρειες ή απλές ευκατάστατες αστές. Οι δημοφιλέστεροι αγαλματικοί τύποι είναι εκείνοι της «Μεγάλης Ηρακλειώτισσας» και της Pudicitia. Στην πλειόνοτητά τους τα έργα που εξετάστηκαν, χρονολογούνται στους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους, την αρχή δηλαδή της ρωμαιοκρατίας για τα νησιά των Κυκλάδων. Το γεγονός αυτό θα πρέπει να σχετίζεται με την ευμάρεια που απολαμβάνουν οι ευκατάστατοι πολίτες των νησιών αλλά και με τη δράση των Ιταλών πραγματευομένων. Ως προς τους γενικούς αγαλματικούς τύπους αντανακλώνται λιγότερο ή περισσότερο πιστά κλασικά και υστεροκλασικά πρότυπα ή αντιγράφονται ελληνιστικές δημιουργίες με επιμέρους μοτίβα, που ενσωματώνονται στο σύγχρονό τους καλλιτεχνικό πλαίσιο. Η τεχνοτροπική ανάλυση κατέδειξε την πολλαπλότητα των τεχνοτροπικών στοιχείων ως απόρροια του κοσμοπολίτικου χαρακτήρα των νησιών. Kάποιες από τις μορφές θα μπορούσαν να θεωρηθούν ενδεικτικές της λειτουργίας τοπικών εργαστηρίων, τουλάχιστον για την εξυπηρέτηση των τοπικών καθημερινών αναγκών. Οι Κυκλάδες αποτέλεσαν ζωτικό καλλιτεχνικό κέντρο, που δεν περιορίσθηκε μόνο σε επαναλήψεις θεμάτων και μοτίβων άλλων σχολών, αλλά δημιουργούσε και επανεπεξεργαζόταν τα στοιχεία που υιοθετούσε κάθε φορά.