Η εξέλιξη της στρατιωτικής σκέψης και του δόγματος στην Ελλάδα, 1830-1941

Abstract

The PhD thesis titled "The Evolution of Military Thought and Doctrine in Greece: 1830-1941" aims to analyze the basic question "How did the Greek military thought and military doctrine evolve and how did they influence the conduct of the military operations of the country". Grand modern Greek strategy and military thought was influenced by Modern Greek Enlightenment, it was born and empowered during the National Revolution of 1821 and then it evolved under conditions of a national vision of irredentism and continuous wars. The invitation of foreign military missions for the reconstruction of the Greek armed forces had a holistic influence on the formation of the military doctrine and the conduct of military operations. The use or threat of armed violence has been a central element of modern Greek strategy and military doctrine over the period under review. The formation and evolution of military thought and the development of the doctrine as a "unified national service" constituted a necessary dialectical action of decision-makers for the implementation of Greece's grand and military strategy. It directed the operations of the Greek armed forces in the face of a constantly changing and widening range of conflicts (low or high intensity), which were affected by the evolving technology, the development of international relations, particularly ambiguous in the 19th century, and by the impact of important economic restrictions due to the national economic crises of the state. At the same time, the development and shaping of military thought and doctrine were influenced by the structure and command of European armies, the organization and training of Greek armed forces by foreign military missions (mainly French and British), the formation of staff and operational planning, the conduct of military operations, the translation of foreign (mainly French) military regulations and campaign manuals and finally the writing of military studies and doctrine papers. The development of the European military thought and doctrine on the maneuvering and mobility in military operations after the end of the First World War (WWI), as well as on the mechanization and motorization of the European armies was particularly important and led to the dogmatic renaissance of the war on a tactical and operational level. While in Europe there was an ongoing revolution in military affairs, in Greece there was no decision-making at an organizational level, on which the new operational capabilities of the Greek armed forces would be based in line with the standards of the respective European ones. As a consequence, the dialectical perception of the Greek military and political leadership on the evolution of doctrine and the transformation of the Greek armed forces remained focused on dogmatic views formed during the WWI, which stated that defence and fortifications can solve the country's defence problem. Of course, there was the evolutionary military thinking of certain officers of the Greek armed forces, which was sometimes extraordinarily intuitive, defining a modern military doctrine and operational structure of the armed forces in accordance with the powerful European states. Finally, it is pointed out that the research study of such a long period (1830-1941), which involves different and complicated historical periods, focuses mainly on historical key phases, critical political changes and military warfare, which eventually shaped the evolutionary course of the Greek military doctrine and the Greek military thought.

Η διδακτορική διατριβή με θέμα «Η Εξέλιξη της Στρατιωτικής Σκέψης και του Δόγματος στην Ελλάδα από το 1830 - 1941» έχει σκοπό την ανάλυση του βασικού ερωτήματος «πώς αναπτύχθηκε η ελληνική στρατιωτική σκέψη και το στρατιωτικό δόγμα και με ποιον τρόπο επέδρασαν στη διεξαγωγή των στρατιωτικών επιχειρήσεων της χώρας». Η νεοελληνική υψηλή στρατηγική και στρατιωτική σκέψη επηρεάστηκε από τον νεοελληνικό διαφωτισμό, γεννήθηκε και ενδυναμώθηκε στον επαναστατικό αγώνα του 1821 και στη συνέχεια μετεξελίχθηκε υπό συνθήκες εθνικού οράματος αλυτρωτισμού και συνεχών πολέμων. Η πρόσκληση ξένων στρατιωτικών αποστολών για την ανασυγκρότηση των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων επηρέασε ολιστικά στη διαμόρφωση του στρατιωτικού δόγματος και τη διεξαγωγή των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Η χρήση ή η απειλή ένοπλης βίας υπήρξε κεντρικό στοιχείο της νεοελληνικής υψηλής στρατηγικής και του στρατιωτικού δόγματος κατά την εξεταζόμενη χρονική περίοδο. Η διαμόρφωση, η εξέλιξη της στρατιωτικής σκέψης και η ανάπτυξη του δόγματος ως μια «ενιαία εθνική υπηρεσία» αποτέλεσε επιβεβλημένη διαλεκτική δράση των συμμετεχόντων στη λήψη αποφάσεων για την υλοποίηση της υψηλής και στρατιωτικής στρατηγικής της Ελλάδας. Κατεύθυνε τις επιχειρησιακές ενέργειες των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων μπροστά σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο και διευρυνόμενο φάσμα συγκρούσεων (χαμηλής ή υψηλής έντασης), που επηρεάζονταν από την εξελισσόμενη τεχνολογία, την ανάπτυξη των διεθνών σχέσεων, ειδικά αμφίσημων κατά τον 19ο αιώνα, και από την επίδραση σημαντικών οικονομικών περιορισμών, λόγω των εθνικών οικονομικών κρίσεων του κράτους. Παράλληλα, η ανάπτυξη και διαμόρφωση της στρατιωτικής σκέψης και του δόγματος είχε επιρροές από τη δομή και τη διοίκηση των ευρωπαϊκών στρατών, την οργάνωση και εκπαίδευση των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων από ξένες στρατιωτικές αποστολές, κυρίως γαλλικές και βρετανικές, τη διαμόρφωση επιτελικού και επιχειρησιακού σχεδιασμού, τη διεξαγωγή των πολεμικών επιχειρήσεων, τη μετάφραση ξένων (κυρίως γαλλικών) στρατιωτικών κανονισμών και εγχειριδίων εκστρατείας και τέλος τη συγγραφή στρατιωτικών μελετών και δογματικών δημοσιεύσεων. Η ανάπτυξη της ευρωπαϊκής στρατιωτικής σκέψης και δόγματος αναφορικά με τον ελιγμό και την κινητικότητα στις στρατιωτικές επιχειρήσεις μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (Α΄ ΠΠ), τη μηχανοποίηση και μηχανοκίνηση των ευρωπαϊκών στρατών ήταν ιδιαζόντως σημαντική και επέφερε τη δογματική αναγέννηση στο τακτικό και επιχειρησιακό επίπεδο του πολέμου. Ενώ στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο συντελείτο μια επανάσταση στις στρατιωτικές υποθέσεις, στην Ελλάδα απουσίαζε η λήψη αποφάσεων σε οργανωτικό πλαίσιο, επάνω στις οποίες θα βασίζονταν οι νέες επιχειρησιακές ικανότητες των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων στα πρότυπα των αντιστοίχων ευρωπαϊκών. Ως συνέπεια, η διαλεκτική αντίληψη της στρατιωτικής και πολιτικής ηγεσίας της Ελλάδας περί της εξέλιξης του δόγματος και του μετασχηματισμού των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων παρέμεινε προσηλωμένη σε δογματικές απόψεις που διαμορφώθηκαν κατά τον Α΄ ΠΠ ότι η άμυνα και οι οχυρώσεις δύνανται να επιλύσουν το αμυντικό πρόβλημα της χώρας. Βέβαια, υπήρχε η εξελικτική στρατιωτική σκέψη ορισμένων αξιωματικών των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, η οποία ήταν, μερικές φορές, εξόχως ενορατική, που προσδιόριζε ένα σύγχρονο στρατιωτικό δόγμα και λειτουργική δομή των Ενόπλων Δυνάμεων, αντίστοιχα των ισχυρών κρατών της Ευρώπης. Τέλος, επισημαίνεται ότι η ερευνητική μελέτη μιας τόσο μεγάλης χρονικής περιόδου 1830-1941, που εμπεριέχει πολλαπλές και σύνθετες ιστορικές περιόδους, εστιάζεται κυρίως σε ιστορικές κομβικές φάσεις, κρίσιμες πολιτικές αλλαγές και στρατιωτικές πολεμικές συγκρούσεις, οι οποίες τελικά διαμόρφωσαν την εξελικτική πορεία του ελληνικού στρατιωτικού δόγματος και της ελληνικής στρατιωτικής σκέψης.