Tijdontstekingsmechanisme en model van een torpedo, Robert Fulton, 1810

Titel(s)

Tijdontstekingsmechanisme en model van een torpedo

Objecttype

• demonstratiemodel

Objectnummer

NG-MC-1131

Opschriften / Merken

• opschrift, op de leren afsluiting: ‘Thick white lead mixed with / oil to be rubbed on each side of / this leather and between the brass / plates, then when screwed tight / It will keep out the water,- / Robt Fulton / New York June 11 / 1810’
• opschrift, op het torpedomodel: ‘Torpedo. 1810. A copper case three feet seven / inches long one foot diameter / to contain about 200 pounds / of powder’
• opschrift, op het torpedomodel: ‘A pine box filled with cork / and tied to the copper case, to / render it with its powder and / lock, not more than two or three / pounds heavyer than salt water’
• opschrift, op de drijver van het model: ‘A pine box to hold cork, and / be from 10 to 12 pounds lighter / than sea water, this box floats / on the surface and prevents / the Torpedo sinking more than / the depth of the [...] / connecting line.’

Omschrijving

Tijdontstekingsmechanisme in een rond messing huis, aan één kant afgesloten met een blinde flens met leren pakking waarop een opschrift. Het tijdontstekingsmechanisme zelf bestaat uit een vuursteenslot met uurwerk. De haan, die door de slagveer op de tuimelaar in de voet voortdurend onder spanning wordt gehouden, wordt teruggehouden door een hefboom (de stang) die in een haak aan de kop van de haan is gesmeed; zo zijn tuimelaar en stang gescheiden. De stang wordt op zijn plaats gehouden met een verlengstuk dat rust op een schijf met een inkeping. Deze schijf is op een veerton gemonteerd en draait onder invloed van het uurwerk: als de inkeping het verlengstuk van de stang bereikt, kantelt deze en wordt de haan losgelaten. In de zijde van het huis is een blokkeermechanisme aangebracht: een pen die door de zijde steekt drukt een veer tegen een tandwiel aan de voet van de veerton en blokkeert zodoende het uurwerk. De pen wordt door de veer naar buiten geduwd, maar kan op zijn plaats gehouden worden door een stang door twee ogen buiten op het huis aangebracht; deze stang ontbreekt. Dit blokkeermechanisme had tot doel dat het uurwerk in beweging gebracht kon worden door de stang te verwijderen. Het zundgat bevindt zich in de bodem van het huis en komt achter uit, waar het geheel op een torpedo gemonteerd werd. De torpedo, door het houten model gestalte gegeven, is een cilinder met afgeronde uiteinden en een rechthoekige kist (een drijver) bovenop. Op één van de ronde uiteinden is het ontstekingsmechanisme aangegeven, het slot en uurwerk met inkt getekend. Een tweede, aparte drijver in de vorm van een rechthoekige kist is met een lijn aan de torpedo verbonden, alsook een harpoen. Het aangevallen schip werd geharpoeneerd en trok dan zelf door haar voortgang door het water de torpedo onder zich.

Vervaardiger

• modelmaker: Robert Fulton (eigenhandig gesigneerd)

Plaats vervaardiging

New York

Datering

1810

Fysieke kenmerken

hout, messing, ijzer

Materiaal

• hout
• messing
• ijzer
• leer
• touw
• papier
• vuursteen (materiaal)

Afmetingen

torpedo: hoogte 7,5 cm × breedte 17,5 cm × diepte 5 cm
drijver: hoogte 2 cm × breedte 11 cm × diepte 3,3 cm
kist: hoogte 17,3 cm × breedte 28,5 cm × diepte 26,4 cm
mechanisme: hoogte 10,7 cm × diameter 22,1 cm
plastic bak depotverpakking: hoogte 25,8 cm × breedte 50,5 cm × diepte 38,5 cm

Verwerving

overdracht van beheer 1883

Copyright

Publiek domein

Herkomst

• Underwater warfare in the age of sail, p. 121 ff
• Modellen vertellen : bijzondere verhalen uit de Marinemodellenkamer van het Rijksmuseum, p. 120-123 met afb.
• Techniek in schoonheid : de marinemodellenkamer van het Rijksmuseum te Amsterdam, p. 42-43
• Iets in verband met het tijdontstekingsmechanisme van Robert Fultons harpoentorpedo in het Rijksmuseum
• J.B. Kist, 'Robert Fulton's harpoontorpedo', Proceedings of the 9th Triennial Congress of the International Association of Museums of Arms and Military History, Washington (1981).
• J.B. Kist, 'De harpoentorpedo van Robert Fulton', De wapenverzamelaar (1982).
• H. Groenman, Voorgeschiedenis van de Nederlandse onderzeeboten, unsigned and untitled MS in the Rijksmuseum 1969, p. 26-27.