Gry językowe w rosyjskiej prozie postmodernistycznej (między poetyką a filozofią języka)

Abstract

Celem rozprawy jest określenie statusu gier językowych w rosyjskiej prozie postmodernistycznej, pokazanie ich różnorodności, sposobów uobecniania się oraz funkcjonalizacji w utworach rosyjskich postmodernistów, począwszy od przełomu lat 70. i 80. XX wieku, a kończąc na tekstach powstałych na początku XXI wieku. Wywód zmierza do uzasadnienia tezy o kluczowej roli gier językowych dla poetyki omawianych tekstów, nie tylko w warstwie stylistycznej czy kompozycyjnej. Gry językowe w znaczący sposób współdecydują bowiem o istocie takich aspektów dzieła jak: podmiot, fikcja oraz mimesis, przekraczając ich tradycyjne pojmowanie, skupiając jak w soczewce najważniejsze elementy postmodernistycznego paradygmatu. Analiza i interpretacja poszczególnych tekstów jest z jednej strony ukierunkowana na ukazanie specyfiki postmodernistycznego ujęcia gry, z drugiej - jest próbą pokazania swoistości funkcjonowania i realizacji strategii gry u poszczególnych prozaików, z uwzględnieniem sposobów przekraczania przez rosyjskich twórców jej ograniczeń. Powyższe zagadnienia omawiane są na przykładzie wybranych utworów Saszy Sokołowa, Walerii Narbikowej i Wiktora Pielewina.

The study shows diversity and functionality of language games in Russian postmodern fiction. The analysis aims at proving the crucial role of language games in terms of style, composition and epistemology of novels by Sasha Sokolov, Valeria Narbikova and Victor Pelevin. Language games help – in a meaningful way – to surpass traditional understanding of such essential aspects of fiction as subject and mimesis. They function as a focus of postmodern paradigm. The analysis has revealed the specificity of postmodern approach to language games, and confirmed the hypothesis, that Russian writers – while using ontological, epistemological and stylistic attitudes – were also focused on transcending limitations of postmodernism, e.g. in attempts to restore mimesis, satire or tragism within the fictional and metafictional games.