Processus brevior coram Episcopo – Czy każdy biskup jest kompetentny do wydania wyroku stwierdzającego nieważność małżeństwa w procesie skróconym?

Abstract

The Pope Francis’ 2015 reform of declaring the nullity procedures introduced a new process which is briefer than the ordinary process and have brought the followers closer to the church structures. The new form of this procedure has contributed to it considerably: briefer process – processus brevior. The Supreme legislator appoints a bishop the sole competent person to make a judgement within this process. The purpose of this article was to indicate the entities competent to perform the function of a judge in the briefer process. The fundamental question was this: is the ordination of a bishop a requirement to hold such a function? and thus whether every ordinated bishop may be iudex in the processus brevior. Another question was whether a clergyman who was not ordained may conduct such a process. This article shows that the legislator’s will, despite the nomenclature used in Motu proprio, is completely different. The Bishop of Rome has linked the functions of a single judge in the briefer process to the office of the head of a particular church. It shows that the iudex function in processus brevior is not of sacramental nature. A particular church is above all a diocese headed by a diocesan bishop. The legal order in the Latin church anticipates that other territorial and personal structures are equal to a diocese. Their governors are equal by law to a diocesan bishop. If they have judicial powers in scope of marriages, they are competent to conduct a briefer process. In some cases the governors of the particular churches, which are equal by law to a diocese, are not elevated to the rank of a bishop. Not being ordinated to a bishop, however, does not make them incapable of being iudex in the processus brevior coram Episcopo!

Reforma procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa dokonana w 2015 roku przez papieża Franciszka przyczyniła się do skrócenia procedury procesowej oraz przybliżyła wiernych do struktur kościelnych. Znacząco do tego przyczyniła się nowa forma procedury: proces skrócony – processus brevior. Najwyższy Ustawodawca ustanawia biskupa jedynym kompetentnym podmiotem do sądzenia w tym procesie. Celem niniejszego artykułu było wskazanie podmiotów kompetentnych do pełnienia funkcji sędziego w procesie skróconym. Fundamentalnym pytaniem było: czy wymogiem do pełnienia tego zadania są święcenia biskupie, a zatem: czy każdy wyświęcony biskup może być iudex w processus brevior? Nasunęło się również inne pytanie: czy duchowni niemający święceń biskupich mogą prowadzić taki proces? Niniejszy artykuł ukazuje, że wola ustawodawcy, mimo nomenklatury używanej w Motu proprio jest zupełnie inna. Biskup Rzymski powiązał funkcje jednoosobowego sędziego w procesie skróconym z urzędem głowy Kościoła partykularnego. Pokazuje to, że funkcja iudex w processus brevior nie ma zakorzenia w charakterze sakramentalnym. Kościołem partykularnym jest przede wszystkim diecezja, na czele której stoi biskup diecezjalny. Porządek prawny w Kościele łacińskim przewiduje, że z diecezją zrównane są również inne struktury terytorialne i personalne. Ich rządcy są zrównani w prawie z biskupem diecezjalnym. Jeśli posiadają władzę sądowniczą w zakresie małżeńskim, są kompetentnymi podmiotami do prowadzenia procesu skróconego. W niektórych przypadkach rządcy Kościołów partykularnych zrównanych w prawie z diecezją nie są wynoszeni do godności biskupiej. Jednak brak święceń biskupich nie czyni niezdolnymi powyższe podmioty do bycia iudex w processus brevior coram Episcopo!