Gökpınar (Denizli) tufalarının sedimantolojik-jeokimyasal incelemesi

Abstract

Denizli il merkezinin 15 km güneydoğusunda, güneydoğudan kuzeybatıya doğru akan Gökpınar Çayı vadisi boyunca tufa çökelleri yüzeylemiştir. Çalışmanın amacı, Gökpınar tufa çökellerinin sedimantolojisini ve depolanma mimarisini ortaya koymaktır. Bu amaçla arazi çalışmaları sırasında tufalarda ve tufalara eşlik eden diğer kırıntılı çökellerde kaba çakıltaşı, stromatolitik tufa, onkolitik tufa, kırıntılı tufa, yosun tufa ve kamış tufa olmak üzere altı adet fasiyes tanımlanmıştır. Kalınlığı 70 m’nin üzerinde olan tufa istifi, zamanla yatak eğiminin azalıp yatak genişliğinin arttığı bir akarsu sisteminde çökelmiştir. Günümüzde Gökpınar Vadisi içinde yer alan karstik kaynağın ?18O ve ?D değerlerine göre kaynak suları “ Küresel Meteorik Su Doğrusu” (KMSD) ile daha yakın olarak “Akdeniz Meteorik Su Doğrusu” (AMSD) arasında yer alır. Buna göre Gökpınar kaynak suyu meteorik kökenli olup, Akdeniz kaynaklı nemin oluşturduğu yağışlardan beslenir. Kaynak suyu kalsit, aragonit, barit ve kuvars gibi mineraller bakımından doygundur. Tufa çökellerinin duraylı izotop değerleri ?13C için -7.46 ile +2.65 (‰VPDB), ?18O için -9.07 ile -6.47 (‰V-PDB) arasında değişmektedir. ?13C ve ?18O değerleri arasında R2=0.78’lik yüksek bir kovaryans vardır. Bu değerler bölgedeki ve Güney Avrupa’daki diğer bazı tufa oluşumlarının duraylı izotop bileşimleri ile uyumludur. Tufaların 87Sr/86Sr izotop değerleri 0.70832±22-0.70838±16 arasındadır. Bu değerler dikkate alındığında, tufa çökelten suların Triyas karbonatlı kayaç birimleri içinde dolaştığı düşünülür.

In 15 km southeast of the Denizli, city center, tufa deposits exposed along the Gökpınar stream valley flowing towards northwest. Aim of the study is to carry out sedimentology and depositional architecture of Gökpınar tufa deposits. For this aim, facies were described such as coars pebblei stromatolitic, tufa, onkolitik tufa, moss tufa and reed tufa during field studies. Tufa sequence with a thickness of over 70 m was deposited in a fluvial system where the bed slope decreased and widened over time. According to the ?18O and ?D values of the current karstic spring located in Gökpınar Valley, was located between the “Global Meteoric Water Line” (KMSD) and more closely the “Mediterranean Meteoric Water Line “ (AMSD). Consequently, the Gökpınar spring water is of meteoric origi and is fed by the precipitation caused by the moisture originating from the Mediterranean. The spring water is saturated with minerals such as calcite, aragonite, barite and quartz. Stable isotope values of the tufa deposits are -7.46 to +2.65 (‰V-PDB) for ?13C and -9.07 to -6.47 (‰V-PDB) for ?18O. There is a high covariance of R2 = 0.78 between ?13C and ?18O values. These values are compatible with stable isotope compositions of some other tufa formations in the region and southern Europe. The 87Sr/86Sr isotope values of the tufas are between 0.70832 ± 22 and 0.70838 ± 16. When these values are taken into account it is considered that tufa precipitating waters circulate in the Triassic carbonate rock units..