Marktstudie : e-learning en blended learning. Gevalstudie : de cvo's

Abstract

In Vlaanderen werd afstandsonderwijs georganiseerd door het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Vanaf 1 september 2007 is dat niet meer het geval. Het afstandsonderwijs zal dan ingebed worden in de bestaande voorzieningen van het volwassenenonderwijs. Het afstandsonderwijs moet geleidelijk sterker, beter, soepeler en evenwichtiger gespreid worden. De Centra voor Volwassenenonderwijs kunnen nu al gecombineerd onderwijs aanbieden met een stuk klassikaal onderwijs en een stuk elearning. In de toekomst zullen sommige centra ook enkel e-learning kunnen aanbieden. Dit biedt heel wat perspectieven voor de cursist en daarom is het interessant om hier een onderzoek over te verrichten. (http://ond.vlaanderen.be/nieuws/2007p/0316- volwassenenonderwijs.htm) In verschillende Centra voor Volwassenenonderwijs kan men terecht om zich bij te scholen op diverse vlakken. In dit onderzoek hebben we ons beperkt tot de taalcursussen. Door de opkomst van het internet en internettechnologieën, hebben de cursisten tegenwoordig de mogelijkheid om deze cursussen gedeeltelijk via internet te volgen. Dit onderzoek wil nagaan waarom cursisten kiezen voor een bepaalde vorm van onderwijs, uitgaande van de onderzoeksvraag: “Welke zijn de motieven van cursisten om te kiezen voor een bepaalde vorm van volwassenenonderwijs?”. De verwachtingen van de cursisten worden eveneens geïnventariseerd en er wordt een profiel geschetst waarmee men rekening kan houden bij het opzetten van marketingcampagnes. Allereerst wordt in deze eindverhandeling een analyse van het praktijkprobleem uitgevoerd en wordt het onderzoeksdoel geformuleerd. In dit eerste hoofdstuk wordt eveneens een terminologisch kader geschetst, waarbij belangrijke relevante concepten gedefinieerd worden. Vervolgens wordt de onderzoeksmethode toegelicht. Ik heb geopteerd gebruik te maken van een survey-onderzoek om de motieven van de cursisten te achterhalen. Hierbij werd een vragenlijst opgesteld die uit vier thema’s bestond: ‘cursistenprofiel’, ‘motivatie’, ‘imago van de cursus’ en ‘algemene evaluatie’. De cursisten werden in vier groepen verdeeld: 1) cursisten ingeschreven in een cursus via klassikaal onderwijs, die momenteel niet meer deelnemen aan de cursus, 2) cursisten ingeschreven in een cursus via klassikaal onderwijs, die momenteel nog altijd deelnemen aan de cursus, 3) cursisten ingeschreven in een cursus via blended learning, die momenteel niet meer deelnemen aan de cursus, 4) cursisten ingeschreven in een cursus via blended learning, die momenteel nog altijd deelnemen aan de cursus. Cursistengroepen 1 en 3 konden niet bereikt worden aangezien hun contactgegevens niet vrijgegeven mogen worden. Door gesprekken met de betrokken leerkrachten konden echter een aantal redenen opgelijst worden. In totaal werden er 166 enquêtes verstuurd naar drie CVO’s verspreid over Vlaanderen. Deze CVO’s werden gekozen op basis van de mate waarin zij met e-learning werken. De literatuurstudie begint met de definitie van het concept afstandsonderwijs, waarbij ook de verschillende essentiële kenmerken van deze vorm van onderwijs besproken worden. Een flexibele onderwijsvorm heeft echter ook nood aan ondersteunende technologieën. Na een korte bespreking van het correspondentieonderwijs, worden achtereenvolgens de audiovisuele technieken en de computergebaseerde technologieën besproken. Onder audiovisuele technieken worden alle middelen verstaan die op het oog en het gehoor werken, zoals radio, telefoon, televisie, video en cd’s. Naast deze asynchrone middelen waarbij gelijktijdige aanwezigheid van leerkracht en cursist niet vereist is, zijn er ook synchrone middelen. Een combinatie van deze twee kan men terugvinden bij de computergebaseerde technologieën zoals audio-, video- en computerconferencing. Dankzij deze middelen kunnen cursisten onderling en met hun leerkracht of mentor in verbinding staan en dat op een goedkope manier. In de literatuurstudie wordt ook een historisch overzicht van het afstandsonderwijs gegeven. De eerste vorm van afstandsonderwijs is terug te vinden in de negentiende eeuw wanneer Isaac Pitman een cursus opzet die men kan volgen via briefpost. Sindsdien zijn er vele dergelijke initiatieven genomen, maar de echte doorbraak vond plaats in 1970 bij de oprichting van de eerste open universiteiten. Ook in België zijn er uiteraard voorbeelden van afstandsonderwijs terug te vinden. De belangrijkste initiatiefnemers worden voorgesteld, namelijk BIS, CEVORA en EduWEST. Verder wordt het concept levenslang leren uitgelegd. Hiermee wordt bedoeld dat men na een basisopleiding, zich permanent verder vormt. De arbeidsmarkt wordt immers alsmaar veeleisender en indien men wil meegaan in deze evolutie, is permanente vorming essentieel. De CVO’s bieden daarom diverse cursussen aan, voor elk wat wils. Tenslotte worden nog twee begrippen in verband met afstandsonderwijs verder uitgewerkt. E-learning wordt door Rosenberg M.J. (2001:28) gedefinieerd als een nieuwe manier van opleiden en leren met behulp van internettechnologieën. Deze manier van onderwijs heeft een aantal voordelen ten opzichte van de klassikale vorm. Naast het feit dat e-learning kostenbesparend is, kan men ook stellen dat het flexibiliteit biedt, nauwkeurig en betrouwbaar is en dat er zich virtuele gemeenschappen vormen die motiverend werken op de deelnemende cursisten. Toch mag men niet vergeten dat deze wijze van onderwijs slechts effectief is indien de deelnemende cursist over zelfdiscipline beschikt. Zonder zelfdiscipline worden de lastige taken aan de kant geschoven, waardoor de cursus tot een goed einde brengen haast onmogelijk wordt. Blended learning, in dit rapport ook de gecombineerde vorm van onderwijs genoemd, is dan weer een combinatie tussen de klassikale vorm van onderwijs en e-learning. Een gedeelte van de cursus wordt in de klas gevolgd, een ander wordt thuis afgewerkt met behulp van de computer en het internet. Blended learning bezit dezelfde voor- en nadelen als e-learning, maar deze kunnen meer of minder uitgesproken zijn afhankelijk van de mate waarin e-learning gebruikt wordt. Door middel van de softwareprogramma’s SNAP en SPSS werden de enquêtes statistisch verwerkt. Aan de hand van frequentietabellen en –grafieken, en kruistabellen worden de resultaten besproken. Uit de tabellen en grafieken blijkt dat een overgrote meerderheid tevreden tot zeer tevreden is over de cursus. De voornaamste motivatie om aan een cursus deel te nemen is ‘zelfontplooiing’, maar ook ‘om beter te communiceren op vakantie’ en ‘om kans op werk/carrière te vergroten’ zijn vaak terugkomende redenen. Ook over het imago van de cursus heerst een algemene tevredenheid, mits hier en daar enkele uitzonderingen. De cursisten die deelnemen aan blended learning ervaren het ‘leren wanneer je wil’ als belangrijkste voordeel. Bij de nadelen halen ze vooral de nood aan zelfdiscipline aan. Cursisten die kiezen voor de klassikale vorm, zijn van mening dat e-learning nooit beter kan zijn dan de traditionele vorm of ze hebben simpelweg nog nooit gehoord van de optie e-learning. De conclusies en aanbevelingen zijn terug te vinden in het laatste hoofdstuk. De conclusies geven een overzicht van de resultaten van dit onderzoek per cursistengroep, alsook een algemeen besluit. Op basis daarvan worden enkele aanbevelingen gedaan om het onderwijs in de CVO’s te verbeteren, zoals bijvoorbeeld een betere opsplitsing van de cursisten per niveau. Deze resultaten kunnen ook een hulp zijn bij het opzetten van marketingactiviteiten. Uit de resultaten kan immers een profiel afgeleid worden per cursistengroep waarop de marketeers zich zouden kunnen baseren.