Villanella : od Anonima do Barańczaka
Authors:
- Joanna Barbara Dembińska-Pawelec
Abstract
Villanella, jako gatunek liryczny wywodzący się z renesansowych Włoch, początkowo towarzyszyła dworskiej muzyce i tańcom. W XX wieku podejmowana był przez takich pisarzy, jak: J. Joyce, W. H. Auden, D. Thomas, T. Roethke, S. Plath, E. Bishop, J. Merrill. W literaturze polskiej wydarzeniem stały się villanelle napisane przez Stanisława Barańczaka, który gruntownie zapoznawał się z tym gatunkiem w trakcie pracy translatorskiej. Dawne teksty szesnastowiecznych anonimowych twórców zapisywane pod notacją muzyczną villanelli wyznaczyły z czasem reguły tego gatunku. W pierwszej chwili villanella sprawia wrażenie utworu o bardzo prostej, wręcz banalnej w swej oszczędności i powtarzalności budowie. Ale w istocie jej ograniczona, skondensowana, wręcz minimalistyczna forma o wyraźnie skodyfikowanych zasadach, kryje niemałą trudność. Wymaga bowiem niezwykłej finezji intelektualnej zarówno w podjęciu tematu, jak i w jego ukształtowaniu formalnym. Z pewnością pozostaje jedną z najbardziej wymagających i skonwencjonalizowanych form wypowiedzi lirycznej. Wywodzi się z naśladownictwa ludowych pieśni tanecznych i ta jej muzyczna natura akcentuje swoją obecność do czasów współczesnych. Forma opiera się na przemiennej, nawrotowej cyrkulacji wersów, stąd bywa porównywana do fugi. Współdziałanie przeplatających się tematów – refrenów wytwarza swoisty rytm repetycji, który sprawia wrażenie uczestnictwa w tanecznym kręgu powtórzeń i nawrotowym ruchu słów i myśli. Początkowo złożony, słowno-muzyczny charakter villanelli z czasem zaczął rozdzielać się na dwie odrębne dziedziny – muzyczną i liryczną, z których każda utworzyła własną historię. Równolegle do tych zmian ewolucja ujawniła jeszcze jedną, istotną przemianę. Dawna wesoła, taneczna piosenka o tematyce miłosnej, w dwudziestym wieku nabrała charakteru przede wszystkim pieśni funeralnej. Książka podejmuje analizę tej interesującej, wciąż na nowo wytwarzającej się relacji wzajemnych odniesień pomiędzy aktualnym czasem, a tak błyskotliwą i skomplikowaną formą jaką jest villanella. Praca podzielona jest na dwie części. W pierwszej prezentowana jest skomplikowana poetyka tego gatunku, którego forma wywodzi się z villanelli Jeana Passerata J’ay perdu ma Tourterelle napisanej w 1574 roku. Następnie ukazana jest historia villanelli od jej włoskich początków, przez kontynuacje w Polsce, we Francji, Anglii, a także w Ameryce. Kolejny rozdział przedstawia najważniejsze villanelle znajdujące się w dorobku XX-wiecznych pisarzy od Jamesa Joyce’a do Rachel Hadas. Część druga pracy zawiera cztery interpretacje villanelli Stanisława Barańczaka: Co mam powiedzieć; Debiutant w procederze; Powiedz, że wkrótce; Płakała w nocy, ale nie jej płacz go zbudził.
- Record ID
- USLccad50dbcad045bbb4ddb742feb51735
- Book type
- Monograph
- Author
- Publisher (including from the ministerial list of publishers)
- Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego / University of Silesia (UŚ)
- Publishing place (Publisher address)
- Katowice
- Pages
- 217
- ISBN
-
83-226-1534-5
- Issue year
-
2006
- Book series /Journal (in case of Journal special issue)
- Podręczniki i Skrypty Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
- No
-
61
- Keywords in Polish
- villanella, poetyka gatunku, genologia, Stanisław Barańczak
- Handle.net URL
- hdl.handle.net/20.500.12128/2124 Opening in a new tab
- Language
- pol (pl) Polish
- File
-
- File: 1
- Villanella : od Anonima do Barańczaka, File Dembinska_Pawelec_Villanella_od_Anonima_do_Baranczaka.pdf / 5 MB
- Dembinska_Pawelec_Villanella_od_Anonima_do_Baranczaka.pdf
- publication date: 06-02-2024
- Villanella : od Anonima do Barańczaka, File Dembinska_Pawelec_Villanella_od_Anonima_do_Baranczaka.pdf / 5 MB
-
- Score (nominal)
- 12
- Uniform Resource Identifier
- https://opus.us.edu.pl/info/book/USLccad50dbcad045bbb4ddb742feb51735/
- URN
urn:uni-kat-prod:USLccad50dbcad045bbb4ddb742feb51735
* presented citation count is obtained through Internet information analysis, and it is close to the number calculated by the Publish or PerishOpening in a new tab system.