Y Cymro

-0: Y mae'r gronfa i roi tysteb i Dr Joseph Parry wedi cyrhaedd 630p. Mae Rhaith Dosbarth Ffestiniog wedi caniatau'r swm o 6p i'r trethi He"! er sefydlu dwy ysgoloriaeth yn yr ysgol ganolradd leol. Yn Llandudno, nos lau, traddodwyd darlith ar «< Llewelyn Fawr gan y Proff Tout, M.A., Prif- vsgol Manchester. Llywyddwyd gan Mr John Jones, Central Buildings. Nos lau ddiweddaf bu'r pregethwr hyawdl a'r awdwr poblogaidd o'r ddinas hon, y Parch John Watson (Ian 111aclaren) yn pregethu yn nghapel Presbyteraidd Abertawe. Am hap-ehwareu gyda chardiau. dirwywyd Hugh Edwards i 15s a'r costau, a John Roberts a Robert Hughes i 10s a'r costau ddydd Llun. Nid oedd y bechgyn ond o 16eg i 20 oed.—Am herwhela ar Ben y Gogarth, cafodd John Hobson a Robert Williams eu dirwyo i 10s a'r costau. Bydd Esgobion Caer a Llanelwy yn talu ym- weliad a'r Prifweinidog Salisbury ddydd Mercher. Ddydd Sul, agorwyd capel newydd i'r Bedydd- wyr yn Glanadda, Bangor. Pregethwyd ar yr achlysur gan y Parchn. E. Evans, Penuel J. Morris, Pwllheli? J. W. Williams, Penygroes ac Owen Davies, D.D., Caernarfon. Methodd Dr Gethin Davies a Ilanw 'i gyhoeddiad oherwydd afieehyd.

Cwiknodion o Ddyffryn Maelor. MAE Gwrecsam yn dal yn dy t at ei phroffes, ac am gadw i fynu ei chymeriad ac ni fydd yn mayorless, chwedl Billy Richards, am flwyddyn eto, canys nvte Charles Murless wedi ei ail ddewis i'r swydd o brif ynad am flwyddyn arall. Nid oes eisiau dweyd mai Tori ac Eglwyswr yw y gwr da hwn, fel pob maer arall yn Ngwrecsam. 0 ran hyny, mae o'n fachgen reit dda o'r tylwyth, achos wiw disgwyl rhyw lawer oddiwrthynt bwy. Mae'r henadur a'r cyn-faer R. W. Evans wedi ymneillduo o'r Cynghor hefyd, a Dr Palin wedi ei ddyrchafu i'r henaduriitetb. We1, dyma gyfleustra i'r boneddwr Rhyddfrydig hwnw oedd yn dweyd ychydig yn ol y buasai yn barod i ddod allan dros yr East Ward, onib'ai mai Murless oedd yn sefyll. Daw allan yn awr, 'does bosib Na, na, mae Mr T. B. Barton, cyfaill y clique, wedi ei ddychwelyd yn ddtwrth- wynebiad. Oad digon tabyg y gallwa gym- hwyso rheswrn Evan y Go Bach" yn y fan hon eto. Swn caniadau oedd genym yr wythnos ddi- weddaf, ond arcgl mwg a gwreichion tan yr wythnos hon. Y cyntaf. yn masnachdy Edis- bury a'i Gwmui, fferyllwyr, Gwrecsam, lie y dinystriwyd gwerth mil o bunau mewn ychydig amser. Yr ail ydoedd s:op esgidiau Briggs, lie y llwyr losgwyd yr adeilad a'i gynwys, a thrwy wyrth megys y diangodd y trigolion yn ddianaf. Y trydydd yn Ngwestty y Wyunstay, oad rhoed hwn allan cyn i'r elfen ddinystriol gael amser i wneud llawer o niwed. Deallwn fod yr oil wedi eu hyswirio. Chwareuwyd trie doniol a gwreiddiol dros ben yn siop ddillad Mr Owen Elias, Gwrecsam- hen gartref Eryrog, wyddoch—y nos o'r blaen. Pan aeth un o'r bechgyn i'r siop un bore, syn- wyd ef gan olygfa bur annymunol. Yno yr oeJd dwy siwt gyhn, ond tyllog, o ben ddillad, dau bar o hosanau a dillad isaf, dau bâro esgid- iau a dwy het; ac erbyn edrych, yr oedd dwy siwt D ddillad newyddion wedi eu cymeryd yn eu He, yn nghyda dwy gob uchaf, mufflars, &c. Chwareu teg i'r lladron cyfrwys, ni wnaethant ond newid dillad, a phur debyg mai nid yn hawdd y delir dau mor wreiddiol. Erbyn hyii mae Cwmni ReilfFordd y M. S. & L. wedi -cymeryd drosodd yr East Denbighshire, sef ReilSordd y Rhos yma, ac y maent hwy a'r Great Western yn beaderfynol i wthio eu cyn- lluniau yn mlaen yn y Senedd nesaf. Maent wedi rhoddi y rhybuddion angenrheidiol yn y papyrau yr wythnos hon. Hei lwc i'r M. S. & L. ddywed y Rhos. Wyddoch chwi bath, mae Cor W. M. yn bwr- iadu canu "Oydgan y Bradwyr" yn nghyng- herdd Eisteddfod y Groglith ar y geiriau Seisnig Onid yw fceifcl y don yn addas iawn i'r cor Dicshonaidd hwn ? Ac olid yw geiriau Cymraeg Llew Llwyfo yn dra rhagoracli na'r bitw Saesneg y maent hwy yn myn'd i'w caviu ? Wuetb tewi na siarad, mae cyflwr y cor hwn yn anobeitbiol. Mae cryn debygolrwydd erbyn hyn y bydd cor mawr unedig o Ddyffryn Maelor yn myn'd i gystadlu i Eisteddfod Llandudno yr haf nesaf. Os ceir undeb, bydd pobpeth yn iawn. Mae genym y defnyddiau. Ati o ddifrif, fecligyn 'does dim amser i'w golli. Yn Y Oymro diweddaf, cyflsvyna Onomato i'm sylw mai Saesneg ydyw iaith Cymdeithas Len- yddol y Bermd. Tybed .:ad all ei ysbryd ieithgarol ef Gymreigio tipyn ami? Nos Sadwrn. SAMWEL JONES.

-0-- Tanau ger Cwreosam FOIIE Llun, galwyd tan-ddiffoddwyr Gwrecsam allan ddwywaith. Yn y lie cyntaf, yr oedd ty anedd a maelfa wedi myned ar dan yn Nghaer- gwrle, ond Ilwyddwyd i'w ddiffodd yn lied fuan. Yn fuan wed'yn galwyd y tau-ddiffoddwyr i fferm berthynol i Gwmni Glofeydd Acton a Gwrecsam, gerllaw Rhosddu; Yn ffodus, caed yr holl anifeiiiaid allan o'r adeiladau a thrwy egnion nifer o lowyr a'r diffoddwyr gorchfygwyd yr elfen ddinystriol cyn iddo wneud llawer o niwed.

Clawdd Offa a'r Cyffiniau. "ROWLANDS Llangeithio" oedd testyn darlith y Parch D. 0. Jones, Llanrhaiadr, yn nghapel y Wesleyaid Coedpoeth, nos Sul. Dal i enill tir mae y temlwyr da yn Nghoedpoeth, yn iieillduol teml y plant. Hefyd rwy'n deall fod y deml Seisnig, sydd yn yr Adwy yma, yn dal ei thir yn dda iawn. Allswn i feddwl fod ymdrech neillduol yn cael, ac i gael ei wneud o blaid so rwydd yn y dyddiau hyn. Oblegid neithiwr clywais y Parch R. E. Morris, Gwrecsam, yn prenethu ar ddirwest yn rymus ofnadwy, a chlywais hefyd y dirwestwr egwyddorol Mr Hugh Jones, yr un noson yn cyhoeddi yn wresog iawn, y bydd Ceridw en Peris, a Mrs Price o'r Rhos, yn areithio ar ddirwest, nos Wener yn Rehoboth. Felly, gwelwch Mr Gol., ei bod yn Waterloo yma. NED PUW.

--0-- Liadrad beiddgar yn fogholwyn Bay. GERBRON ynadon Colv/yn Bay ddydd Sadwrn, cyhuddwyd Moses Wynne, gyriedydd, Park Road, Colwyn Bay, o ladrata olew-ddarluniau gwerth lOp 7s 6c, eiddo Mr J. E. Roberts, arwerthwr, ac hefyd amryw nwyddau eraill, eiddo Mri D. Allen a'i Feibion, dodrefnwyr. Yn ol y tystion, yr oedd y cyhuddedig gydti dynion eraill yn symud dodrefu Mr J. E. Roberts o'r naill dy i'r Hall yn Ebrill diweddaf, a chymerodd fantdis ar y cyfle i symud chwech o ddarluniau i ardd gerllaw, lie yr aeth i'w hymofyn adref dranoeth, Dywedodd Mr Allen fod gwerth 6p o'i eiddo ef, oedd wedi eu lladrati wedi dod i'r amlwg.—Addefodd Wynne ei euogrwydd, ac anfonwyd ef i garchar am chwe' mis gyda llafur caled.

o Mae Rhyddfrydwyr Maldwyn wedi penderfynu cynal cynadledd i wrthdystio yn erbyn gwaddoli ysgolion enwadol.

Pwysig i Lowyr. GERBRON ynadon Prestatyn ddydd Llun, cy- huddwyd Daniel Hughes, glowr, gan Mr Lewis Jenkins, arolygwr glofa Point of Ayr, o dori Deddf Rheoleiddiad M wngloddiau,- Y mddang- osodd y diffynydd yn y llys gan ddwyn nodau ar ei gorph o'r niweidiau dderbyniodd trwy ffrwydriad pylor, ac addefodd ei euogrwydd yn ngwyneb y cyhuddiad, sef ei fod wedi ceisio tynu pvlor o dwll oedd yn gwrthod tanio yn lie gwneud twll arall o fewn chwe' modfedd iddo. Canlyniad hyn oedd i'r pylor ffrwydro gan achosi niweidiau tost i'r cyhuddedig a pberyglu bywydau eraill. Gan ei fod wedi dyoddef cym- aint, ni ddirwywyd ef ond i Is a lp 8s o gostau. o

Yn Nghwmni Natur a'i Phlant. Y GOG. RHnv sawnddydd yn Medi diweddaf gwelais ddau aderyn-un llwydlas lied fawr ac un bach arall o ryw a lliw gwahanol—yn hedeg yn gyflym heibio i mi. Yr oedd y cyntaf mor debyg i'r gog ag y gallai aderyn fod, dybygwn i, a phe buasai yn fis Mai neu Fehefin, ag i rywun cfvn i mi pa aderyn oedd, buaswn yn ateb yn ddibetrus a diamheuol mai y gog ydoedd; ond nis gwyddwn yn sicr y pcyd hwcw fod yr un ohonynt i'w cael yn y wla4 hon ar ol Mehefin. Erbyn hyn, wedi gweled ysgrif "Gwas y Gog," yr wyf yn llwyr gredu mti cog ieuanc a'i gwas-neu yn hytrach ei mamaeth—oedd y ddau. Y BRAIN A'R GWN. Nid yw pawb yn gwybod fod y brain yn adnabod gwn, ac yn gallu ei wahaniaethu oddiwrth ffon neu rywbeth tebyg. Ond fe ddywedir ei fod yn ddigon gwir. Ac os amheua rhywun hyny, aed allan i'r maes gyda ffon i ddechreu, a goddefa brftn iddo fyned o fewn rhyw bumtheg llath neu lai iddi gyda hono. (Rhywbeth felly o bellder a ystyria bran yn ddyogel cydrhyngldi a dyn o dan yr amgylchiadau mwyaf ffafriol). Yna gwnaed osgo siethu a'i ffon tuag ati, ac ni. ohymer fawr ddim at ei hystyriaeth heblaw hedeg ymaith yn hamddenol. Aed a p\Vn allan drachefa i actio saethu, ac os bydd lie clir i fran ei weled chwarter milldir o bellder oddiwrtho, fe wna y defnydd goreu o'i dwy aden yn dra disere- moni, a rhydd floedd rybnddiol i dynu sylw rhai eraill allant fod yn anymwybodol o'u perygl. Mae hyn yn brawf eglur, mi gredaf, eu bod yn adnabod gwn. a dyweriir mai drwy dclisgleirder ei farilau y maent yn gallu ei adwaen. CUDYLL GOCH YN LLADD GYLPINIIIII. Aderyn gwancus a chigyddlyd iawn yw y gudyll goch, ac ni welais gymaiofc ohonynt erioed yn yr ardal hon fj,g sydd eleni. Ar y trydydd dydd o Fedi diweddaf, gwelais v gudyll yii gwneud peth annghyffredin, gredaf fi, sef dal a lladd gylfinhir (curlew), aderyn a chanddo big hir, cam, ac yn gymaint, os nad mwy, na'r gudyll ei hun, ac yn 'ei gario yn ei chrafangau am tua. milldir, beth by nag. Yr oeddwn i tua, chanol y filldir pan glywais ys- grechiadau y gylfinhir gyntaf ond nis gwyddwii beth oedd v mater arno chwaith, nes i mi weled y gudyll yn hedeg yn araf uwch fy mhen o'r cyfeirisd hwnw, a'r aderyn yn hongian wrthi, ac yn cyfeirio am ben ffridd gryr. bellder oddiwrthyf." Gwyliais hi yn fy unfan hyd nes y disgynodd, yaa rhedais tnag yno, ac ni fum ond tua phum munyd cyn cyrhaedd y fioln lie yr oedd y gudyll yn gwledda. Ond yn ystod yr amser byr hwnw, yr oedd wedi dibluo rhan fawr a bwyta cryn lawer o'r aderyn, yr hwn oedd yn un trwm, graenns, a thew iawn. Tra bum i yn archwilio clwyfau y gylfinhir, yr oedd y gudyll yn ovlchdroi o fy neutu" yn b rhaus ac fel pe buasai flvs ymosod arnaf; ond hwyrach mai ei hamcan oedd gwylio beth a wnawn i a'i ysglyfaeth. BACIIOEN O'R WLAD.

0-- Lioegr yn Imfydditio. SON am ryfeloedd sy'n llanw'r awyr v dyddiau hyn, a dydd Sadwrn aeth catrawd o filwyr mewn llong o Lerpwl i gymeryd rhan yn yr ymgyrch yn erbyn Brenin Ashantee. Coomassee yw prifddinas Ashantee, ac y mae gan Loegr amryw gwynion yn erbyn y brenin. sef ei fod, yn groes i'r vmrwym- iadau yr aeth iddynt gyda,'r wlad hon, yn gwneud ei hup yn frenin dros yr boll wlad, pan nad yw ond brenin Coomasee yn uuig ac wrth wneud hyny wedi ymdrechu darostwng penaethiaid Ilwythau eraill, y rhai oeddynt o dan amddiffyniad Prydain Fawr. Cyhuddiad arall ydyw fod y brenin yn cadw i fynu'r arferiad barharaidd o aberthu bodau dynol, yr hyn oedd un o arferion erchyllaf y Brenin Koffee, ei ragfiaenorydd ac yn mhellach dywedir ei fod yn gosod rhwystr ar ffordd masoach a thrafnidiaeth. Mae L'oegr wedi cael cryn helynt gyda phenaethiaid Ashantee o dro i dro. Yn 1807 cafodd ein byddin ei gorchfygu, felly hefyd yn 1816, ond yn 1823 llwvddodd Lloegr i gael y Haw uchaf arnynt. Caed rhyfel arrdl 21 mlynedd yn ol, a llwyddodd Syr Garnet Wolseley i'w gorchfygu a'u dwyn dan rwymau cvtnndeb. Dywed y brenin presenol ei fod yn barod." a chaiff Prydain Fawr gryn drafferth yn ddiddadl. Bydd amryw gatrodau yn gadael y wlad hon o hyn i ben y mis.

-:0:- Da genym glywed fod y Parch Henry Rees, Bryngwran. yn gwella o'r ddamwain gyfarfu, Hydref 3!ain, trwy gael ei daSu o gerbyd pan ar ei ffordd o Groesoswallt i Lansilin. Cymerwyd ef i dý Mr Joseph Evans, Croesoswallt, ac oddiyno yr wythnos ddiweddaf i Fryngwran. Hysbysir fod Eisteddfod Dalaethol ddiweddaf Powys wedi costio 673p 6s 10c ac fod diffyg o 28p 6s 8c i gyfarfod hyn. 1 Am herwhela, dirwywyd William Jones, Bar- meuth Terrace, Llanllyfni, i 2p 10s ddydd Sadwrn gan ynadon Caernarfon.

Damweinlau Acswydus i Cymry yn Lerpwl FORE Sadwrn, tra yr oedd Samuel Edwards PimhiJI Street, Toxteth. yn rboddi oel ar y peirianau yn Melinan Blawd y Mri Twiggie a Crossfield, tynwyd ei gorph i mewn a dir- dynwyd ef yn y fath fodd fel y bu farw yn uniongyrchol. Aed a'i gorph i'r Yspytty Dwyreiaiol i aros trengholiid. Cymro oedd y trancedig, ac a-lod o Eglwys Annibynol Park Road. Gwnaeth y gveiniaog, Parch D. M. Jenkins, gyfeiriad teimladwy at yr amgylchiad Ily galarus noa Sul. Fore ddydd Llun, cyfarfu Cymro arall a dam- wain arswydus yn ngwaelod Effingham Street, West Derby Road, sef Morris Edwards, troliwr yn ngwasanaeth Mri W. Williams a'i Gyf,. Button Street. Yr oedd Edwards yn dod a llwyth o gaws o Effingham Street, a ph an yn troi o'r heol hon) syrthiodd rywfodd, ac aeth dau olwyn y wa sen y I dros un goes a throed y Hall gan en malurio'n echrydus. Cymerwyd v truan i'r ysbytty, n; thor- wyd y goes ymaith uwchben y lin. Dyn tawel, diwyd, vdoedd E Iwards, rhwng 40 a 50 oed; brodor o Lanfair D. Clwyd ac aelod o gynulleidfa Capsl y Wesleyaid Shaw Street.

o; Y Cymry a'r Celfau. DYFYNWX a aanlyn n'r Drych ;—" Wele y cerflunydd Cvmreig, D vid Richards, wedi enill buddugoliietli anil Ar y degfed o'r mis hwn (Hydref) dadlenwyd ffynon gelfyddydol yn Great Barriogton, Massachusetts, rhodd y Milwriad William L. Brown, o New York, i'r dref hono. 0 amgylch gwaelod colofa hardd, hymthe troedfdd 0 uchder, y mae dwfr glan gloew yn pistyllio allan er disychedu dyn ac anifail, ac ar y top sjerfddelw o fairitioli naturiol 0 fachgen yn gwerthu papyrau newydd, ci goesau yn camn, ei fraich yn estynedig, a'i geg yn agored, yn edrych mor naturiol a phe byddai yn fachgen byw. Rhydd y papyrau y clod mwyaf 1 waith ardderchog Mr R chards, yr hwn sy'n byw yn Woo iside, L. I."

-:0:- CRICCIETH. -Dydd Sadwrn, cyflwynodd Mr Hugh Parry, ar ran chwarelwyr y Rhosydd, Ffestiniog, inkstand arian i Mr Lloyd George, A.S.

-c- Addysgol- BEAUMARIS GRAMMAR & COUNTY SCHOOL. HEAD-MASTER E. MADOC JONES, M.A., Downing College, Cambridge, ASSISTED BY QUALIFIED MASTERS. BOARDERS are received at the School House. Terms Moderate, Superior accommodation healthy and pleasant situation. HALF-TERM, NOVEMBER 1ST. Apply, HEAD-MASTER. COUNTY SCHOOL, BARMOUTH. (A DUAL SCHOOL FOB BOYS < £ • GIRLS). HEAD-MASTER EDMUIID D. JONES, M.A. HEAD-MISTRESS Miss E. J. OWENS, B.A. Boys received as Boarders by the Head- master, and Girls by the Head-mistress. Prospectus, &c., on application from J. LLOYD, Clerk. JAMES NISBET, L.R.A.Al., Teacher of Piano, Organ, Harmony & Singing. Eighty Cartificates, Two Medals. One Book Prize, One L.R.A.M. Diploma, Three Eisteddfod Prizes gained by Pupils. 11, SPELLOW LANE, LIVERPOOL. HIGH-CLASS SCHOOL FOR GIRLS, BRENTWOOD, MORLJJY ROAn, SOUTHPORT. Prin ei p ds Miss BRIGGS and Miss HOLT, B.A., London, Assisted by Miss MORGAN, Cambridge Higher Local Certificate, and a Certificated and competent staff of English and Foreign Mistresses. Brentwood is situated near to Hesketh Park and the sea, and is highly recommended by the Rev. R. H. Morgan, M.A., Bangor, and Rev. E. J. Evans, Walton. SORIP FOP, THE SOAP FOR '45 T'S OIL -I- \NATER. ffo is, is, ffo TIIE THE S() pkp Fo I,OTSORP FO A VVATER. CULU Y4ATER. For 150 Wrappers the splendid Picture The Charge of the Light Brigade," in good gilt I frame, will be Fent carriage paid. Full particulars on each Wrapper. WATSON'S MATCHLESS CLEANSER is sold only in 16oz. Tablets, j A 16oz. TABLET of SOAP for 3d. equals 3d. per lb. A 12oz. 2|d. t) 3jd. n