Baner ac Amserau Cymru

GWEITHWYR PLWYF LLANDYSSUL I WEDl DEFFRO! FONEDDIGION, Cofus gan ddarllenwyr y FANER am yr ysgnt a ym- ddangosodd dan y penawd uchod Hydref iiydil. Ond gwaith caled a fu deffro y plwyf hwn. Yr oedd Rhag, luniaeth yn gahv arno yn ddibaid er's dong mlynedd ar hugain end rhyw rwbio ei iygiud, a gorwedddrachefn. at ol pob ysgydwad yr oedd hyd yn ddiwcdilar, pan y darfu i aristocratiaid y lie uchod blcidlcisio gydar Toriaid yn newistad prif gwnstabl dros y sir. Hu lihyddfrydwyt Liandyysul yn antfyddlawu iawn yr amser hwn. Dywedir fod cnwau ar y ddeiscb a an- fonwyd oddi yma yn liiltr y Tori, a wnoiai i ddyn ryfoddu pe gwelai hwynt—yn brcguiliv/yr teitlog a di- deitlog o hob euwad. A gwaeth na rlioddi eu henwau wrth y ddeiseb, yr oeddynt yn denu pobl eraill i roddi eu henwau, drwy ddvwc^yd, Cliivi a "wyddocli mai Liberals mawr ydym Ond ckwareu teg i'r Ornghor Kirol; ni wnaethant sylw o'r ddeiseb. Folly aeth Pilat a Herod yn Nid oedd un cyfreithiwr yn ddigon galluog yn y drei i ygriÚmu y ddeiseb uchod dros yr Undcbwyr a'r Tori- aid. Ond yn y diwedd, cafwyd jioifon digon cyni- mhwys iiH Wu rhyw wcinidog yr efem;yl o Ddyiiryn Clettwr ac fe o'falodd ei rlioddi yn Haw meddyg y dref yn gyntaf, rhag ofn nad oedd ei chyf-msodiliad yn ddigon cadarn i gyfarfod y tywydd. I'r gad, lioll weitliwyr yr ar,1al! Pcidiweh a chymmeryd eich ar- wain yn y tlyfodol fel yn y gorphenul gan rhyw addewid- ion gan; ond cofiweh mai Trvcli gwiad nac ar- gl (iallivn foddw), wrth glywod y ddan gynnrychiolydd pros nnnl vn unerch ou Uetholwyr oddi ar esgyniorian, yn anis..r ymdrcchfft y Oyngfcor Sirol diweddaf. eu bod yn ymm3int oddi wrth y Toriaid a'r haul oddi wrth y ddaiar, p:.n yr cehlynl yn cyhoaddi tod arolygwr yr Wd>'eidwai<J yn derbyn tri chant y bunnau o avian y tr< tlidalwyr, a iianuer cant o bunnau at gadw ei gaseg felen, a swill yn yr wythnos at loewl ci csgidiau. Hefyd, eifod yn ddyn aiighymmliwys i r swydd; yn fi'afi-ddyn yr intusiaid yn Donor Toriaid; yndadlou dros paol yr afonydd yn rhyddion o fynydd i for; ond pan (IdaeTh eisicu swydd mwy anvliydeddus ur y gwrr uchod; sef, prif gwnstabl y sir, pwy oedd v rlmi oyntaf i'w cefnogi ond dau gynnrychiolydd plwyf Lianr.^sbul. Nid ydynt anigon 111\ I efyd(I yn semio neu symbal yn tlœCH\u. *"? bryd br?g y gwncir ?m ? gwr mawr, 1,11,li(I rhytel va y muuyd a dyna .ydd yn hynod, bjdd yr holl wrachod i gyd yn foddlawn myned i ym!a,ld am haw!ian y mawi'Îon; ond arswydant feddwl taraw crgyd dros iawnderau y gweithwyr. Hcfyd, yn anisor etholiad bwrdd ysgol, pwy oedd y gweinid ;g Ymncillduol a fu yn rl'.wyfo yn yr un eweh a'r curad yn y cyfarfod yn jSgharmel, yn erbyn r gweithwj-r gaol felod ar y bwrdd ? Pan y .rybw.[- tvyd "nw Mr. T. 0. Davies, ymgcisydd y gwcithwyr, yn y cvfaifod, dyna'r aristocratiaid yn dechreu bloedd- io YmAltil ig cf, ymaith ág of. Nid teilwng i'r gweithwvr nin harwaiu ni. Ymaith Ilg ef; y mae genym ni ddynion lawer mwy cymmhwys i'r swydd eyfreithwyr, ofieiriaid, pregethwyr, meddygoa, a Cofied mHoedd darllenwyr y FANBR Mai or gwaethaf Sanhedrim fawr yr aristocratiaid yr aeth Mr. T. 0. Daviea i mewn. Ifefyd, yn mhen ychydig « wythnosau, wele etholiad gwarcheidwaid (yuardians) y tlodion yn cymmeryd lie; pump ymgeisydd ar gyfer tair sedd—un ymgeisydd gaii, Y gweithwyr; sef, Mr. Thomaa Davies, Bhiwlug --aelod ,gweithgar er's blynyddau yn yr undeb. Dyma yr ymdrechfa boethaf o'r oil. Yr oedd y rhai sydd yn proffesu Rhyddfrydiaeth wedi uno A'r Toriaid i orch- fygu y gweithwyr y waith hon etto, trwy osod yr ys- griw i wasgu hyd at yr aagwrn. Ond er eu holl ddyfais, aeth Mr. T. Davies i mewn yn ail ar y pÔI; a'r eyntaflgyda 150 o Doriaid arei gefo, er ei fod yn proffesu Rhyddfrydiaeth. Wrth eu ffrwythau yr ad. nabyddwch hwynt.' Cofied miloedd. darllenwyr y FANER nad yw gweith- wyr Llandyssul yn cysgu, fel y gwelir oddi wrth eu hymdrech yn y gorphenol. Diolch i'r Nefoedd fod gweithwyr y lie uchod wedi penderfynu dwyn barn i fuddugoliaeth. Anwyl gyd-weitliwyr peidiweh cymmeryd eich ar- wain gan addewidion gau yn y dyfodol fel yn y gorph- enol. I'r gad, holl weithwyr yr ardal. Cedwch eieh pylor yn sych hyd adeg etholiad ,y Cynghor Sirol. Yr eiddoch, &c., OWEITHIWR.

YMWELIAD A DOCTOR DAFYDD JONES. FONSDDIGION, Gadawsom ein hunain y tro diweddaf yn ymyl Gwesjty y Bridgend, yr hwn oedd ar y pryd o dan ychydig o adgyweiriad; ond ni fa hyny yn un rhwystr i ni i gael cwpanaid dda o de yn aghymdeithas y merched a'r gwragedd caredig oedd yn cyd-deithio ani, Hen wreigan garedig, wedi gweled ei dyddiau goreu, sydd yn gofalu am y gwestty hwn, ac ychydig o rai ieuengach yn ei chynnorthwyo. A barnn wrth yr otwg arni, gallem dybio ei bod yn dringo i fyny ar hyd bryniaa y pedwar ugain mlynedd, a bron cyrhaedd clogwyn uchaf dyddiau yr addewid, ac yn ymyl anturio i mewn i wlad y gwynfyd, ni a obeithiwn. Yna, wedi i ni gael pob bach yn ei le, a phobpeth yn barod, yr aedd yn rhaid cyohwyn etto, o blegid yr oedd i ni lawer o ffordd i'w theithio cyn cyrhaedd pen y daith. Yr oedd y ffordd yn ein harwain yn awr rhwng y bryniau &'r gwastadedd ffrwythlawn, a'r am- aethwyr gyda'u gorehwylion o bob tu I ni, ac yn ymddangos mor hapus a dynion yn derbyn mwynhfld yn eu gwaith. Y mae rhai pobl yn ymddangos i ni, pan gyda'u gwaith, mor anfoddog a phe buasent mewn cadwynau yn ngharchar Oaerfyrddin. Ond nid felly bobl gwastadedd yr Ynysau ar foreu hyfryd o haf. Wedi i ni deithio ychydig yn y blaen, yr oeddym yn gadael oloddfeydd aur ogofiiau Oaio ar y dde i nl. Y mae yn dda iawn fod y mwn gwerthfawr hwn wedi cael ei ddarganfod fel hyn mewn bryniau yn y wlad yma. Y mae llawer o'r dosbarth gweithiol yn y dydd. iau hyn yn gorfod gadael yr amaethwyr, a'a tir am- aethyddol, a myned i ffwrdd i'r trefydd mawrion, a gweithiau Morganwg, i chwilio am foddion cynnaliaeth. Ya hytrach na gwneyd felly yn awr, y mae rhai o hon- ynt yn cael gwaith yn y cloddfeydd hyn yn ymyl eu cartrefi. Gan mai ar ein taith yr ydym, y mae yn rhaid gadael y llwch melyn, er morddymunolydywyn ein galwg. Wedi myned yn mlaen end ychydig iawn, yr ydym yn cael ein hunain yn ymyl melin Jd. Nid ydym yn canfod dim yn neillduol i dynu ein sylw yn hon yn wahanol i rhyw felin arall, ond yn unig ei bod yu Ue genedigol y diweddar Hybarch William Prytherch, Ferryside, yr hwn y bydd ei enw mewn cot a chadw trwy Dde a Gogledd Cymru am flynyddoedd lawer etto i ddyfod. Tebyg ydyw mai yn aftn olwyn- Ion y felin hon y cyfansoddodd" y gwr enwog hwnw ei bregethau gwreiddiol a dylanwadol cyntaf. Rhaid gadael y lIe hwn etto. Er ein bod yn teithio fel yma yn araf, nid ydym yn cael ond megys cipdrem ar leoedd sydd wedi eu henwogi gan ddynioB bynod sydd wedi bod yn byw ynddynt. Yr ydym yn cael ein nun- ftin yn nesaf mewn lie bychan, ond dymunol, a elwir Pumsaint. Pwy oedd y aeintiau hynod hyn a adawsant eu henwan ar y lie hwn, nis gwyddom. Y mae y pen- tref byohan hwn yn cynnwya tafarn, siop gôf. aiop chwegnwyddwr, a chapel bychan hardd, perthynol i'r Methodistiaid Calfinaidd. Ond yr ydym ni yn gadael y lie hwn etto heb aroa dim, ae yn myned yn mlaen ar hyd ffordd weddol wastad am beth amser; 10 yna, yn dringo ar i fyny am lawer o ffordd, a rhai o honornyn gorfod gadae! y cerbyd, a theithio ar draed am rai milldiroedd. Y ma& y ffordd yn ein harwain, heb fod yn hir iawn, trwy goedwig fawr a elwir 'Coed y Derlwyn.' Y mae yn hen ddywediad fod lladron pen ffordd (fel y gelwir hwy) yn ymguddio yn y coed hyn yn yr oosau gynt, ac yn dyfod allan o'u llochesan yn y nos i gyfarfod &'r rbai a fyddai yn caiio llogellau llawnion, ac yn eu hysbeilio o'r oil o'u heiddo. OOf genyf fy mod yn teithio unwaith, yn nghwmoi eraill, trwy y coed hyn, rai blynyddoedd yn ol, pan yn agos i hanner nos, a'r awyr yn glir, a'r lloer yndisgleiiio, pan y gwnaeth un o'r ewmni adrodd, mewn modd effeithiol iawn, y dull a'r modd yr oedd yr ysbeilwyr yn cario eu cyfrwys waith yn mlaen yn y coed hyn yn y dyddiau gynt, nes i un o'r boneddigesau oedd genym agos a syrthio mewn llewyg. Rhwng dau o honem yr arwein. iwyd hi allan. Yr oedd wedi rhyw ddychymmygu ei bod yn eu gweled yn dyfod ati. Gwnaeth ei hun yn destyn llawer o ehwerthin i ni ar ol hyn Be y mae yn debyg ei bod hithau wedi cofio am y tro lawer gwaith wedi hyn. Ac ar ol myned allan o'r coed hyn, yn lied fuan, y mae tafarn bychan ar ymyl y ffordd, yr hwn a elwir gan y teithwyr Ty Jem.' Hen wreigan sydd yn byw yma, wedi gweled llawer o ddyddiau yn y byd, ac wedi cael cymmhwysdor neillduol i gynnal tY o'r fath yn y fan hon. Y mae yn hen syniad gan lawer o'r teithwyr ei bod yn gwerthu gwell cwrw na'r tafarnwyr yn gyffredin. Pa fodd bynag am byny, meddwi ydyw natur y ddiod feddwol pa le, a chan bwy bynag y cwerthir hi. Ond ni welais neb wedi meddwi & diod yr hen wreigan y tro hwn. Yr ydym. yn nesaf, yn cael ein hunain ar wastad y mynydd yn lied fuan ac er mawr lawenydd, yn cael tro ar y tir, acyn myned ar y goriwaied, ac yn teithio lawer yn gyf- lymach am filidiroedd, fel nad oedd genym hamdden i wneyd sylw o ddim braidd nes oeddym yn croesi afon Teifi, a myned i wlad y Ceredigion. Ac yn y man, yr ooddyoa yn aros yn nhref hynafol Llanbedr. Y mae yn rhaid i ni aros yma am beth amser etto. Er ein bod yn teithio fel yma yn araf, ac amryw o bethau yn tynu ein sylw ar y ffordd, yr ydym yn meddwl cyrhaedd pen y daith etto yn galonog, ar ol cael ychydig o orphwysdra. Ydwyf. &c., GWBITHIWE O'R CWM. I

COLEG ABEEYSWYTH. I MEWN cyfarfod o gyngUor y Coleg uchod, a gynnal- iwvd ar y 13eg o'r mis hwn, bu y pwngc o godi ij an- nedd ar gyfer y merclied sydd yn y coleg o dan ystyr- iaetb. Etholwyd pwyllgor, a rhoddwyd awdurdod iddynt i anfon ailan appel ar ran y mudiad at bawb sydd yn ttimlo dydtloideb yu addysg uwchraddol merehed. Agorwyd neuadd ar gyfer y dosbarth hwn ofyfyrwyr I gyntaf yn iSOT, pryd y pennodwyd Miss E. A. Car- penter yn arolygydd, ac y gwnaed byw yn y neuadd yn orlodol, oddi eithr o dau aragylchiadau neillduol iawn, Llonvyd un o'r tai Hetty mawr ar lan y ncôr, a der- bynlwyd Ho fy fyrv/yr. Y mae nifer y merehed yn y Cole-' wedi cynnyddu cymmaint er hyny fel y ceir fod yu awr 40 o honynt, ac fod yn rhaid Ilogi dau dJ ar eu eyfer. ?A? y cyntaf, F oHh! yn ammheus a ?wyddni y cyn- ny i roddi manteision y coleg o :fewn cyrhaedd merehed. hrbyn liyn, y mae yr adran yma wedi myned yn rhan bwysig iawn o waith y Coleg. Ond teimHr fod cartreile yn cael ei ddarparu ar eu cyfer. Mao tir pwrpasol ar lau y IHÚr, yn yinyl y coleg, yn awr i'w acl, a bydd eisiou rhwng O.UOOp. a 7,000p. i'w bvynu, ac i godi arno adeilad addas a theilwng. Y mae y pwyllgor yn taer appelio am gymmhorth gan bawb y mae addysg merehed yn ago at en caion, Oelliv hyrwyddo yr amcan mewn golwg, nid yn nmg drwy gyfraniadau, ond hefyd drwy roddi hysbysrwydd i'r eynliun^ a siarad o'i blaid yn ogystal, a thrwy anfon at yr ysgrifenydd enwau y rhai sydd yn dcbyg o dan- ysgiifio, lieu unrhyw wybodaeth arall. Oadeirydd y pwyllgor ydyw A. C. Humphreys- Owen, Ysw.; y trysorydd, J. E. Rees, Ysw., Worth & South Walts Sank, Aberystwyth; yr ysgrifenydd, y I'roileswr Ainsworth Davis, gan yr hwn y gallir cae! unrhyw fanyliou peliach.

PARNASSWS, nawn Marcher. S. Y Derwydd' o Chvmffynnom.—Bnglyn eywir parthed cynghanedd; oiid prin y Mae y, cyreh yn briodol o ran Byniad- Y DerwYdcl Mop dirion a orwadd.) Prin y mae mor dirion yn briadal. Gwell fyddai fel hyn —Y Derwydd Fud "r a orwedd. Y mae y gweddill yn weddol. B.-Anerchiadpriodasol.-Prin iawn fa y bardd yn ei ddefnyddiau yn yr anerchiad hwn. Glasdwraida iawn ydyw, ac ni all ohwanegu dim at urddas yr awen. B.-Good bye for ever more.-Cofied y bardd mai un yn mhlith lliaws mawr ydyw ef, ae y caiff ei gyn- nyrchion ein sylw yn eu tro, fel pawb eraill. Y mae y pennillion hyn yn weddol gywir o ran iaith, accen, lie odl, oddi eithr ychydig eithriadau. Y mae y testyn yn un difudd iawn. Oni fyddai yn llawer gwell i'r bardd chwilio am un mwy sylweddol i ganu arno? S.-Ann Gwenfron. -Cana y bardd dri o englynion pert, a llawn o awyn barddoniaeth. i'w feich fechan ei hun. Y mae yr olaf yn odiaeth dda- 'Drwy'i thymmor, 0 fy Ifir arwain-fy merch I fyw moes uchelgain, Yn heinyf wyryf firain, I adwaen nef ei dwy nain. Poed felly yn wir, a dedwydd fydd. S.Capel Gleiniant.-Tri pliennill gweddol; ond yn hynod brin o farddoniaeth. Dylai y bardd astudio yn fwy dyfal y gallu i grynhoi ei feddyliau. B.—Llyfrau.—Y mae yr ail linell yn wallus- Clywn Lais clir y doethion fu.' Gwel y bardd y eyfnewidiad pan y cyhooddir yr englyn. Amlwg yw nad yw wedi astudio rheolau barddoniaeth gaeth; felly, ofredd ydyw iddo gynnyg ar y gwaith hyd nes y bydd yn gyfarwydd. S. -Mewn hiraeth am Hen Oror.—Y mae y llinellau hyn yn llawnlo deimlad hiraethus, ac wedi eu eyfleu yniiynod.farddonol. Teimlwn mai nid ffugio teimlad y mae y bardd; ond ei fod yn llon'd ei fynwes, ac felly yn cael ei arllwys allan yn winoneddol. Wele ddarn o bennill Hoff Bennal! yn ei gysgod Mae bwth fy nhad a mam; Ac yno yn eu gwyddfod, Ar nawnddydd tawel hynod Y rhois fy nghyntaf gam.' (I barhau).

Y DIWEDDAR GLANFFRWD. I EDWIHODD Glanffrwd anwyl-a dtiwch Ordijai brudd noawyl; Hftn y bardd, heb wyneb hwyl-nenyddiaeth Arwydda 'i hiraeth ar rudd ei arwyl. Mwy wyla serch dan gymyl siom-am ddwyn Gem ddoniau oddi arnom; Mae difrod dyrnod arnom. Ac heulwen drist calon drom. Dwyf arwr a difyru—ei genedl Wnai A'i gyniiyreh allli; Ac yn ei noa cawn hi 'n nesu, Ag anwyl barch ei gynnal bu. I nef fryniau ei fri enwog.dringodd A medr angel serchog; Am Glanffrwd 14n eirianog-Gwlad y Gill Welw dry allan ei theimlad-drylliog. Ei gystudd.

ENGLYNION. I I IOAN, inab lychan OLYDWBNFAB, ar ben ei jlwydd I gyntaf. ICAN bach a ddaeth l ben-un flwyddyn, Dyna'r floedd yn Nghlydwen A geir 'nawr yn rhwygo'r nen, A llu a wna yn Hawen. Ar hyd y ty IDaa'n rhodiaw-a bywyd Sy'n mhob ewyn drwyddaw A Hon yw weled y Haw Roddir i'w-gyfarwyddaw. Yn y gadair 'e gydia-yn gudeg, Yn gadarn gafaela; Ac o un i un yr a, Yn uchel lIawenyeha. Un dewr fydd am gadeiriau-hwn brofir Yn brif-fardd y Deau; Gwyddom, os gwrendir gweddiau, Buan bydd yn ben y bau. Doniau ei deidiau a'i dad—fo iddo Yn feddiant diymwad 1 Myrdd o fendithion, rhoddion rhad,' Yw ein lief o Llynlleifiad. Ni pheidiaf a phrophwydo-yn ddibaid, Yn ddiboen am dano; Yn ddinag, sut bynag bo, Bywyd dyddan, boed iddo! Llynlleifiad. CARNALAW. x Yr cedd ei daid o du ei fam, loan Gian Tâf; ei hen daid, Thomas Davies; a'i hen hen daid, William Davies, PiAs Llangly(twen, yn feirdd o fri yn eu dydd.-C.

MARWOLAETH Y DYN IEUANGC. MAE'R dydd wrth law, bydd raid im' fyn'd, Er gadael ifrynd a rhiaint; Fel hyn y trcfna'r Arglwydd Dduw Nad wyf fi fyw hyd henaint; 'Rvvy'n teimlo f'hun yn colli blfis Ar bob rhyw urddas bydol; Y darfodedig bethau sydd Am bethau fydd drag'wyddol. Hyll angeu rydd, &'i oerllyd law, Ryw echrys fraw i'm henaid, A haul fy mywyd suddo wna Tywyllwch guddia'm Ilygaid; A iechyd oedd yn chwareu gynt, Lie 'nawr ar hynt mae angeu; A'r cyfansoddiad hoew, chwim, Nis gall ddal grym y poenau. Mae chwiion angeu ar fy ngrudd, A minnau sydd yii ofni Y finiog gyllell dora 'n rhydd Gylymau sydd anwylgu; Tra'r byd a'i bethau gyll ei nerth, Ar riwiau serth yr angeu, Mae Crist fan hon yn dal yn bur Yn nghanol cur a phoenau. Llaw mam fan hon all estyn dim I leddfu grym yr ergyd; A dagrau gloew ar ei grudd Yn dystion sydd o adfyd; Ffarwel, yn awr, fy nhad a mam, 'Kwy'n rhoddi cam i'r eilfyd Rhoi cyfrif 'nawr fydd raid i mi O'r hyn a fu mewn bywyd. Ceineaydd. (ILAN T LLI'.

PRYDFERTHWCH. I MAE'K holl greadigaeth yn llawn o brydferthweh, Pob llanerch yn gwisgo 'i brydferthweh ei hun; Y mynydd uclielgrib yn binacl harddwch, Tra'r cwmmwl disglaerwyn gusana ei fûn; Y bryniau heirdd, prydferth, addurnant y cread, Ooedwigoedd !I'U tlysni yn eistedd bob tu; Y prydferth afonydd yn murmur eu caniad, Yn mlaen yr ymdreiglant mewn harddweh a bri. Prydferthwch y ga-Liaf, y barug addurnawl, A'i fantell ddiegleirwych dros friiydd o'r bron Prydferthwch y gwanwyn ar forea mor swynawl, Rhytld ddiwyg i'r goedwig, yn brydfertU gwna hon; Prydferthwch yr haf ydyw uieusydd toreithiog, A'r dolydd dan fyrdd o rosynau a chwardd; Prydfertliyvch yr hydref, perllanau yn llwytliog, 0 ffrwythau llawn addfed, hwy oil sydd yn hardd. Prydferthwch a wisga balasau dacarol, l'rydferthwch a ddawnsia ar wyneb yr aig; Frydferthwch a gwychder y palas gwenynol; Mae naddiad prydferthwch ar agen pob craig; prydferthwch tanbeidiawl teyrn mawr y goleuni, I Prydferthwch y nefoedd serenog sydd fawr Prydferthwch yr enfya gawn ar y crogleni, O'r nefoedd y tardda prydferthweh i'r llawr. Bhoes Duw'r fath brydferthweh yn Eden i Adda, Nes synu aDgylion, seraphiaid y nef; Prydferthwch daearol yn fuan a gilia, Prydferthwch tragwyddol a geir ynddo ef; Prydferthwch sancteiddrwydd wna galon y Cristion Yn brydferth breswylfa i'r Arglwydd ei Dduw Prydferthweh y wynfa, Haul mawr y Cyfiawnder, Ac yn ei brydferthweh tragwyddol cawn fyw. I Cil-y eWIn. GLAN Y INANT.

I Y FRONFRAITH. Y GAUAF aeth heibio, a'r corwynt Ddistawa yn mrigau y coed, A'r gwanwyn a aeth heibio dros y ddaear Yn ddistaw ac yagan ei droed Mor hyfryd caf rodio yn unig Yn nghanol y goedwig am unwaith, Yn seinio 'n fy nghluetiau fel miwsig Caf glywed peroriaeth y fronfraith. Caraswn i fod fel y fronfraith Pa ddelo rhyw adfyd i'm cwrdd, Yn canu yn swynol a melus, Gan erlid pob gofid i ffwrdd; A phan ddelo'r dydd i ymadael Dymunaf gael nefoedd ar unwaith, Ac yna caf chwareu fy nhelyn Yn uwch na pheroriaeth y fronfraith. New Inn. IAGO DDU.

COFNODION CYFFREDINOL. I LLANDYSSUL. ER fod, erbyn hyn, gryn amser wedi pasio er pan dde- ehreuwyd y ffordd haiarn o Llandyssul i Castellnewydd, y mae etto lawer iawn o waith i'w wneyd arni cyn y bydd iddi gael ei hagor at wasanaeth y cyhoedd. 0 herwydd rhyw resymau neu gilydd, darfu i'r hwn a ymgymmerodd a'i gwneyd gyntaf; sef, Mr. Hugby, roddi y contract i fyny, ac ymneillduo yn gyfangwbl oddi wrthi, yr hyst a barodd nid ychydig o llinder i'r cwmpeini, ac o siomedigaeth dybryd i'r trigohon yn gyffredinol yn y rhanau hyn o'r wlad. Nid oedd dim i'w wneyd, o dan yr amgylchiadau, end csisio edrych allan am rywun arall a wnai ymgymmeryd i'w gorphen, a llwyddwyd i gael gan un o'r enw Mr. Jones, o c'htellnedd, i wneyd hyny; ae y mae ef eisoes wedi dechreu ar ei waith, ac wedi dwyn yn barod nifer mawr o weithwyr i'r ardaloedd hyn, fel y mae, yn ol y rhagolygen presennol, y gobaith cryfaf yn cael ei deimlo y bydd y ffordd haiarn newydd hon i gael ei gorphen yn gynnar yr haf nesaf. Ni wyddys am un rhan o'r wlad yn sir Aberteifi ag y mae cymmaint o angen am ffordd haiarn yn cael ei deimlo ag yn y rhan. barth hwn; ac nid oes dim dau am dani nad ydyw y ffermwyr, ae eraill, wedi bod yn llafurio o dan lawer o anfanteision mawrion mewn cario yn mlaen eu gwa- hanol alwedigaethau o herwydd y diffyg hwn. Ein gobaith yn awr ydyw, y bydd i'r un llinell hon gael ei hestyn yn mlaen o Gastellnewydd mor bell a thref Aberteifi, fel y byddo i ddau ben y sir gael eu eyssylltu &'u gilydd, ac y galluoger y teithwyr i fod yn abl i fyned, dyweder, o Aberystwyth i Aberteifi mewn ychydig o oriau, yn lie eu bod yn gorfod treulio o ddiwrnod i ddiwrnod a hanner i fyned o'r naill le i'r llall. Byddai i hyn brofi yn gaffaeliad ammhrisiadwy yn y sir hon. ABERTEIFI. Dipyn yn farwaidd ae ansymmudol yr ymddengys fod pobl y dref hon gyda golwg ar yr etholiad bwr- deisiol ag sydd yn awr wrth y drws. Y pedwar ag sydd i ymneillduo yn eu tro o'r cynghor ydynt, y hiri. Ivor Evans, cyfreithiwr; y Cadben D. Davies, Royal Oak: J. H. Miles, diweddar o'r Priory; ae R. Daniel, cyfreithiwr. Dywedir fod y ddau flaenaf yn bwriadu ymgeisio am ail etholiad ond am y ddau olaf, y mae Mr. Daniel wedi ymddiswyddo, ac y mae Mr. Miles wedi ymadael o'r gymmydogaeth. Sibrydir fod tri arall yu teimlo awydd cryf am gael eistedd yn y seddau gweigion; sef, y Mri. S. F. Kelly, y Ffoundri Thomas Bateman, haiarn-werthwr; a William Jenkins, o firm y Mri. Wilson a Cooke, Heol y Prior. Daeth y ddau olaf o'r tri ymgeiswyr hyn allan o'r blaen am yr an- rhydedd yma, ond aflwyddiannus hollol y bu eu hym- drechion yr adeg hono. Nid wyf yn credu fod neb yma yn edrych yn waeth arnynt am wneyd un ymgais arall <5r gallu cyrhaedd y nod ag y maent hwy wedi ei osod o'u blaen. Teg ydyw treio, onid 61 Ami dongc adyr y gareg. Y mae y rhan amlaf o'r etholiadau bwrdeiaiol a llieol yn y dref hon yn cael eu hymladd ar y llinellau politicaidd; ac nid ydys yn credu llai nad felly y bydd y flwyddyn hon etto. ABEBAERON. Nos Wener, Hydref 9fed, Ilwyddwyd i gael gan Mr. C. R. James, mab i'r diweddar Mr. C. H. James, aekd seneddol dros Ferthyr, a'r hwn oedd yn aros gyda chyfaill iddo yn y dref uchod, i draddodi darlith yn yr Assembly Rooms. Y testyn oedd, 'Gwlad y Pharaoh- iaid' (Land of the Pharaohs), ac er mwyn gallu rhoddi eglurhad, neu ddarlun goleu o'r hyn oedd yn cael ei siarad gan y darlithydd galluog, dcfnyddiwyd magic lantern, ao nis gallai lai na bod yn dra dyddorol. Ystyrid fod y ddarlith hon yn y traddodiad o honi, yn gystal a'r mater yr ymdriniwyd ag ef, uwch law yr average. Uan fod Mr. James wedi hysbysu yn mlaen Ilaw nad oedd ef yn meddwl derbyn yr un hatling am ei wasanaeth, penderfynwyd i'r cynnyrch arianol oddi wrth y ddarlith gael ei roddi at chwyddo y drysorfa sydd mewn llaw tuag at ddodrefnu yr Assembly Room. Pasiwyd pleidlais o ddiolchgarwch cynnes i Mr. James am ei wasanaeth gwerthfawr. Piti mawr ydoedd na buasai Hawer iawn mwy o bobl wedi dyfod ynghyd i'r cyfarfod i wrandaw y ddarlith ragorol hon. Nid yn ami y mae pobl Aberaeron yn euog o esgeulusocyfleus- derau o'r natur hwn. Y maent, ar y eyfan, ebwareu teg iddynt, yn hynod o barod i roddi eu presennoldeb bob amser yn mhob cyfarfod a fyddo o duedd union- gvrchol i wneyd daioni, yn gymdeitliasol, crefyddol, gifleidyddol, ac addysgiadol. Nid ydynt yn ail i un lie arall yn y sir mewn darparu manteision addysg. Cynnaliasant gyfarfod y nos Lun canlynol, o dan lyw- yddiaeth Dr. Davies, er mwyn penderfynu ar yr adeilad y bwriedir ei godi ar gyfer yr ysgol ganolraddol sydd i fod yno. Appwyntiwyd casglyddion i fyned oddi amgylch i gasglu y symiau ag sydd wedi eu haddaw at hyn. Nid oes yr ammheuaeth leiaf gan. ddynt na bydd iddynt lwyddo i gael yr oil i mewn, a hyny yn fuan. RAM, PBNCAREG, GER LLANBEDR. O'r diwedd, cafodd pobl Pencareg hwythau yr hyf- rydweh o weled a chlywed y boneddwr poblogaidd y buont hwy, mewn cyssylltiad ag eraill yn y rhan orllewinol o sir Gaerfyrddin, mewn ymdrech galed a diwyd i'w ddychwelyd fel eu cynnrychiolydd seneddol; sef, Mr. Lloyd Morgan. Y mae yn deg i ni ddyweyd mai nid arno ef (Mr. Morgan) yr oedd y bai yn gorphwys i gyd am na buasai ef wedi talu ymweliad a'i1 etholwyr yma cyn yn awr. Yr oedd ef wedi danfon droion at ysgrifenydd y pwyllgor Rhyddfrydig yn y Ram, er cael gwybod pa noson a fyddai y mwyaf cyf- leus iddynt hwy i alw cyfarfod er rhoddi cyfleusdra iddo i ddyfod i fyny i anerch ei etholwyr. Or.d yn an. ffodus iddynt hwy, ac iddo yntau hefyd, yr oedd rhyw rwystrau neu gilydd ar eu ffordd, fel yr oeddynt o clan orfodaeth i ohirio ei ddyfodiad o'r liaill dro i'r llall. Ond peuderfynodd Mr. Morgan ddyfod i fyny, rhwystr au neu beidio; a'r canlyniad fu, iddo ef enwi nos Lun, Hydref 12fed; set, y noson o fiaen y dydd yr oedd Mr. Chamberlain wedi addaw dyfod i ac nid ydyw y pellder o'r Earn i'r Dolaubach, preswyl- fod y Milwriad Davies-Evans, ond rhywheth fel o bed air i bum milldir o ffordd. Ofnai llawer y byddai i hyn effeithio ar y cyrnulliad yn y Ram, a pheri i'r cyfarfod fod yn failure. Ond dim yn y byd. Cafwyd un o'r pyfarfodydd politicaidd mwyaf hapus a llwydd- iannus a gynnSliwyd er's blynyddoedd yn y partliau hyn ae er fod yr hin yn ddigon annymunol-yn oer a gwlyb-yr oedd yr adcilarl yn orlawn o bobl, a chryn lawer yn gorfod aros y tu allan, hefyd, o herwydd diffyg lie. Llywyddwyd y cyfarfod gan Mr. Lewis Davies, Gelli, gan yr hwn y cafwyd anerchiad penigamp, fel agoriad i'r cyfarfod. Clywsom Mr. Davies amryw weithiau o'r blaen yn siarad mewn cyfarfodydd o'r eatur hyn, ond ddim erioed fel y tro hwn. Yr oedd, fel y dywedai un oedd yn eistedd yn fy ymyl, 'yn rhagori hyd yn oed arno ei hun.' Cododd y cyfarfod i hwyl ddymunol i wrandaw, pan y gaiwodd ar yr aelod anrhydeddus yn mlaen i siarad ae i'r hwn y rhoddwyd derbyniad cynnes ac hynod o galoaogol, fel nas gallai lai na meddwi a chredu ar un. waith ei fod wedi dyfod i blith ei gyfeillion. Sylwodd, yn nghwra ei anerchiad rhttgotol, fod yr wythnos o'r blaen wedi bod yn un hynod o herwydd y digwydd. iadau blinion ag oedd wedi cymn.cryd He. Yr oedd dau arweinydd politicaidd enwog wedi cael eu symmud gan augeu. Yr oedd Mr, Smith, yn enwog am ei fedr godidog, am ei ymlyniad diball wrsh yr egwvddorioa ag yr oedd ef yn credu ynddynt, ac am hynawsedd di. gull tuag at ei wrthwyuebwyr (clywcu, ctyweh). 1. cedd dyu cyhoeddus gwerthfawr wedi ei golii j't genedl; ae yr oedd pob parti gwleidyddol yn yumno mewn gaiar ar ei ol. Geliid dyweyd, hefyd, am Air, Paruell, ei fod yntau wedi gwueyd gwasanaeth mawr i'w wlad, ao wedi chwareu rhan bwysig iawn yn achoa. ion eyhoeddas y wlad hon. Yr oedd, i raddau pell wedi cymmeryd rhan amlwg er dwyn oddi amgylob y teimlad da hwnw ag sydd yn awr yn bodoli eydthwllg y Saeson a'r Gwyddelod. Darfu i'r digwyddiadau anffoitunus a gymmerodd le flwyddyn yn ol gymmyln ei ogoniaut. Ond yr oedd yn gobeithio y byddai iddynthwy yn y cyfarfod hwnw dynu y gorchudddroa y rhan hono o'i fywyd pan yn cofio am ei wasanaeth rbagorol, pa un a fyddai mewn cof a chadw ar ei ol ef Aeth yr aelod anrhydeddus yn mlaen, gan gyfeirio at y cwestiwn Gwyddeiig, gan ddadgan ei obaith a'i gted y byddai i'r etholiad cyllredinol nesaf benderfynu y pwngo hwn ar y seiliau hyny ag sydd wedi eu goaod i lawr gan y blaid Ryddfrydig, Gwnaeth gyfeiriadao. at y mesurauhyny; scf, Dadsefydliad a Dadwaddoliad yr Kglwys Wladol, Mesur Tir, Prydiesi, Un dyn un bleidlai6, a pberffeithio Mesur Addysg Rydd. Yr oedd yn cario y eyfariod gydag ef pan yn siarad ar bob un o'r pyngciau uchod. teisiodd gan bawb, gan fod yr etholiad cyifredinol i gymmeryd lie yn nghwrs y tiwyddyn nesaf, i wneyd eu goreu o blaid yr achoa Rhyddfrydig yn eu gwahanol gymmydogaethau, fely byddo i Mr. Bowen Rowlands, ac yntau, gaol en dychwelyd i'w cynnrychioli yn y senedd. Eisteddodd y boneddwr i lawr ya nghanol taranau o gymmerad- wyaeth. Pasiwyd dwy bleidlais oymddiriedaeth—y cyntafvn Mr. Lloyd Morgan, a'r llall yn Mr. Gladstone a'r blaid Ryddfrydig. Cafwyd anerchiadau campus gan y Parchn. Henry James, Aberduar; Evan Evans, Soar; a Rhys Cribin Jones, Frondeiii. Talwyd diolchgarwch gwresog i Mr. Davies am lywyddu, ac i Mr. Lloyd Morgan am ei ymweliad at gymmydogaeth. Ac wrth gydnabod, dywedodd 5Ir, Lloyd Morgan nad oedd ef wedi teimlo erioed mor hapus mewn cyfarfod politicaidd ag yr oedd yn y cyf- arfod hwn yn y Ram y noson hono; ac nid otdd ganddo ef ond gobeithio y byddai i Mr. Chamberlain fod yr un mor ddedwydd, hapus, a chysurus, nos dm- noeth, yn mysg ei gyfeillion newydd yn y Dolaubach, Yr oedd yn amlwg nad oedd angen pryderu nad oedd y Rhyddtrydwyr yn eu hwyliau goreu yn y parth hwn o'r gymmydogaeth, Be yn barod i waith pan ddaw yr alwad at hyny. Yr oedd gweled yr hen wron, Jlr. Troed-y-rhiw, wedi dyfod yr holl Thomas Evans, i'r cyfarfod, a hyny ar y fath noson, ae ffordd o Gellan i'r cyfarfod, a hyn, ar y fath nogon, ae yn cael ei ganlyn gan nifer o ddynion ieuaingc, ya brawf diymwad o'u set alu hymlyniad parhaol a ài. ildio wrth y faner Ryddfrydig. Clywais fod yr ae!od anrhydeddus yn bwriadu cynnal cyfarfod cyffelyb yn Llan-y-bydder etto yn mhen rhyw chwech wythnos, ae y byddai iddo geisio cael gan naill ai Mr. Lloyd George neu Mr. S. T. Evans, ddyfod iddo gydag ef. CYWIRO GWALL. Galwyd fy sylw, y dydd o'r blaen, at un gwall pwysig a ymddangosodd yn fy adroddiad o arddangos- iad blynyddol Cymdeithas Amaethyddol Llanbedr; a chan ei fod yn un mor amlwg, ae wedi peii gofid i un teulu yn neillduol, yr wyf am ei gywiro y cyfleusdra cyntaf, gan obeithio nad oes neb wedi meddwl am foment fy mod wedi gwneyd yr amryfusedd hwn mewn un modd yn fwriadol. Fel hyn y dylai fod, y mae ya debyg:— Adran C.—Am y gaseg a'r ebol goreu, cymmhwys at farchogaeth, neu mewn cerbyd (naw o entries); laf, Herbert Jones. Coedmore; 2il, David Price, Fronbedr; 3ydd, John Evans, Pontfaen; uchel-ganmohaeth, J. C. Harford; canmoliaeth, William Cotterell. Y mae yn debyg fod cydymgais boeth iawn wedi bed ynghylch hyn-y barnwyr yn methu cydweled Wu gilydd am amser maith ond mai y diwedd oedd, mai i gaseg Mr. Herbert Jonts, Coedmore, y rhoddwyd y wobr flaenaf, yr hyn oedd yn profi mai hi oedd yr oren o honynt oil. Pan feddylier am hyn, nid ydyw yn un syndod yn y byd i Mr. Herbert Jones lwyddo i gipio y wobr flaenaf, gan ei fod ef a'i feibion yn arfer magu y ceffylau goreu yn y wlad hon, a pha rai sydd yn dwyn iddynt y prisiau uchaf bob amser. Os am anifail da a defnyddiol at bob math o waith, nis gellir myned i un man gwell ac amgenach nag i Coedmore at Mr. Her. hart Iones. Gobeithio na ddigwydd hyn etto. nn GOHEBYDD (Llanbedr).

LLANUWCHLLYN. Canmlwijddiant yr aclios.-Hydref 7fed, cyn; naliwyd cyfarfod yu Llanaber, yn y lie hwn, i ddathlu canmlwyddiant yr achos Methodistaidd yn Yr ardal, yr hwn, yn ol Methochdiaeth Cym. ru,' a sefydlwyd yn 1791. Er mwyn ceisio sym- byln yr ieuerigetyd i fwy o fl'yddlondeb gyda r achos, drwy ddwyn i'w sylw lafur a fel y tadau, yn gystal ag er mwyn caaglu hanes yr achos, a l osod ar gOf a chadw, tybiwyf mai dymunol fuasai cael cyfarfod i son am waith y can mlynedd. Yn unol a chais yr eglwys, casglodd Mr. Owen M. Edwards yr hanes, a chafwyd ganddo yn y cyi. arfod adroddiad manwl, yn ei d-bill hapusaf ei hun, am waith y can mlynedd. Khanai yr banes i bedwar cyfnod. Cyfnod y parotoi, 1739-1791. Yn y cyfnod yma gwnaed gwaith mawr yn yr ardal gan ein brodyr yr Annibynwyr a'r Cryn. wyr, ac yn ystod y cyfnod hwn y bu Howel Harries a Daniel Rowlands yn deffro yr arda. â'u gweinidogaeth danllyd, Y cyfnod envy droi, 1791-1804. Yn ystod y cyfnod yma symmudid yr achos o'r naill annedd i'r llall, nes caed car- trefle arosol iddo yn nghapel y Pandy. Cyfnod yr hen gapel, 1804-1872; a ehyfnod y capel newydd, o 1S72 hyd yn awr. Brithid yr adrodd- iad i darluniadau byw o amryw o'r hen bregeth- wyr, yr hen flaenoriaid, a hen gymmeriadan hynod fuont yn ffyddlawn gyda'r achos. Go- beithiwn y caiff I Cymru,' a hyny yn fuan, gyi- ranogi o'r wledd a gafwyd yn Llanbedr. Yn ystod y cyfarfod, caed anerchiadau byrion gan > Mri. Edward Edwards, R. E. Roberts, AN'atkiii Jones, a'r Parch. H. 0. Hughes, a llywyddwyd yn fedrus a doeth gan Mr. Thomas Jones.

BEYNIAU LLANNEFYDD A HENLLAN. FONIDDIAION. I Fe allui Dad annyddorol a fyddai gair brich or paith- au hyn yn awr ac eilwarth. Fel yr oeddwn un diwrnod yn eyflyma fy ngherddediad o gyfeiriad Llannefydd tnag ardal gwelais nifer o geffylau 1 golwg lied reaynua arnynt yn trea- pain If hyd y brif-ffordd, neu o'r; hyn leiaf, gangen o hen. Pan ymholaia pwy oadd en pcrohenog, cefais ar ddeall yn faan, ac mai dyma ydoedd tynged y gweddill o'r anifeiliaid. Fel yr oeddwn yn dyneau at yr am. aethdy, canfyddais ddwy dis o wair^wedi eu cario ar dywydd tesog; ond byth heb eu gorpben, eitht yn yfed y gwlaw fel yr oedd yn disgyn arnynt. Oni ddy- lem ddefnyddio trngartddac rhagluniaeth Duw i atteb dyben i'r hyn y darparwyd hwynt? Y peth cyntaf a welais wedi pasio yr amaethdy yd- oedd nifer o foob yn hejpu eu hunain yn y cae cloron, tra yr oedd rhy-wogaeth aiall o'r anifeiliaid mewn cae cymmydog iddo. Yn hawdd y gallaswn gynghori y perchenog i gymmeryd ei Feibl, gan ei fod yn ddar- Itenwt campus, a datllen Diar xii. 10, a'r rhai sydd yn dilyn. Fe allai y gwna les iddo. Fel y orybwyllais yn ftaenorol am gyfarfod llanydd- ol, da genyf ddeall fod y Groea wedi penderfynu cael un tua'r Nadolig. Y mae yno adeilad hardd a thra mauteitiol i gynnal cy fat fod o'r fatb, os priodol ei gyn- nal mewn addoldy o gwbl. Ond oyn myned gam pellach, mn rbai iddo fod yn un lIeel. Nid oea genyf ddim yn erbyn y fath syniad mewn lleoedd byohain, am nad ydyw yn eu gallu l gynnal un agored i'r byd ond rm y lie dan sylw, onid yw yn un manteiaiol i gynnal cyfarfod llenyddol o'r radd eangaf ? Paham, mewn gwirionedd, y aonir am ei gynual yu un lIeol! Ai ofu i got Bro Aled, ran rhyw fro arall, fyned â'r gamp sydd ganddynt ? Ond pa glod fyda,i gur y Groea ennill, 01 mai eyfarfod lIcol a fydd ? Ai ynteu rhai o'r llenorion sydd wedi medd- wl am wneyd traethawd buddugol ? Wei, hawdd ydyw ennill, on na fydd end un wedi dyfod i faea y gystadleu- aeth. A fydd yn ormod gan bwyllgor cyfarfod y Groes ddilyn yr un rlieol as a gychwynwyd ganddynt, gan fod yno gyfavfodydd lied lwyddianous wedi bod? Os yw y llenorion am y wobr y tro hwn, wel, bydded iddynt wneyd hynv yn Dgwyneb haul, llygad golonm. Gan nad ydyw rhestr o'r teatynau etto wedi ei chy- hoeddi, a fyddai yn ormod genych gymmeryd yr aw- irym uchod i sylw ? Yr eiddoch, &c., MVFYKIWK BKO ALED.

y mae Mr. Stanley wedi myned tnag Awstra- lin, lie y bwrioda efe draddodi lliaws o ddarlith- iau. Y mae ei wraig a'i fam-yn-cghyfraith gydag ef.

LLANRHYDDLAD, MON. Corph wedi ei olchi ir iau. Dydd Sadwrn, fel yr oedd Mr. Robert Richards, Clegir Mawr, yn cerdded glan y m6r, yu y plwyf hwn, canfyddodd gorph mewn ogof feohan. GaLwodd am gynnorthwy, ao aethpwyd lig ef i'r marwoldy, Ue yr archwiliwyd ef, ac y cafwyd yr enw Wickens ar un o'i ddillad isaf. Ymddengys mai corph morwr ydyw, a bernir iddo fod yn y mor am o ddeutu tri diwrnod. Dydd Mawrtb, cynnaliodd Dr R. P. Williams, y dirprwy-drengholydd, reith-ym- chwiJiad ar y corph. Bu raid i'r trengholydd ar rheithwyr aros alian yn yr ystorm erchyll am amser maith, am na chaniateid i'r trengholiad gael ei gynnal yn yr sglwyi. O'r diwedd, aethant i dJ y warden Eg. lwysig, Mr. R. Evans, Psnciaig ac yno y cynnaliwyd y rheith-chwiliad. Dyfarniad y rheithwyr ydoedd, 'Cafwyd wedi boddi yn yr ogof felen.' Byddai yn fuddiol cael gwybod a oedd gan y parson bawl i'w rhwystro i gynnal y trengholiad yn yr eglwys.-— Gwernydd.

Dywed boneddwr sydd wedi bod yn 'tapio' ffynnonau yn Rickniansworth, ei fod wedi dar- ganfod cyflenwad allai droi o ddeg i ugain miliwø a alwyni o ddwfr bob dydd i Lundain. Cospwyd dyn yn Woodford, am ddinystrio haid o wenyn a ddisgynasant yn ei ardd ef. Y mae'r gyfraith ar y pwngc hwn yn caniatau ban- ner awr i'r gwenyn ddisgyn, ac yn estyn hawl i'w perchenog i ddyfod yno i'w cyrchu, pa le bynag y disgynont. Yn ystod rhyw weithrediadau a wneid yn<y ddaear yn Southover, Sussex, deuwyd o hyd i wyth ar hugain o ysgerbydau vnghyd, gydag arfau at adduruiadau. Gau fod yr ysgerbydau yn eiddo dynion a merehed, tybir nad cadfaes yw y lles ond ya hytrach mai claddfa. Sacsoaaidd ydyw.