Τοπική-περιφερειακή ανάπτυξη και η γεωγραφία των χωροθετικών αντιθέσεων: μελέτη δύο περιπτώσεων τουριστικής ανάπτυξης σε Ελλάδα και Ισπανία

Abstract

The thesis deals with the relationship between local-regional development and large-scale golf resort investments, following the strategy of theoretically informed case study research. Key themes in the theoretical investigation are: a) theories of local and regional development, b) socio-spatial divisions and conflicts where development is at stake, c) tourism - and especially its supply side - as a neglected field of research within regional studies and d) golf tourism and residential tourism as special aspects within wider restructuring processes that govern Mediterranean tourism today. Fieldwork in Costa del Sol, an advanced tourism destination, focuses on the articulation of golf courses and tourist-residential complexes by examining causes and consequences of this articulation at both the level of the firm and that of the destination. One important finding is the dependence of the golf tourism market on the residential tourism market and thus the importance of the so-called ‘tourism real estate’ industry. The case of Costa del Sol then works as a framework for understanding the current model of golf resorts investment proposals in Greece, a model that is partly differentiated from the one studied in Spain. At the same time the ‘success’ factors analysed in the Spanish case help explain the unsuccessful implementation of this kind of resorts in Greek tourism landscapes. The case of Cavo Sidero Golf Resort in Eastern Crete is further scrutinised and analysis shows that the positive development impacts of the proposed development are far weaker than it is anticipated by the investors and their supporters, due to the particular economic and organisational features as well as the scale of the project. On the other hand, analysing the socio-spatial conflict that emerged as a consequence of implementing the Cavo Sidero Resort brings to the fore a neglected aspect of the development processes, highlighting the social actors’ diversified interests and systems of values. The conflict reveals the highly questioned reliability of the project as well as the ad hoc and biased stance of central and local state. What is further emphasized is the importance of geographical scale in analysing social protest as a response to development initiatives.

Αντικείμενο της διατριβής αποτελεί η διερεύνηση της σχέσης ανάμεσα στην τοπική - περιφερειακή ανάπτυξη και τις μεγάλες επενδύσεις σε τουριστικά συγκροτήματα γκολφ. Η διερεύνηση βασίζεται στην ερευνητική στρατηγική της θεωρητικά ενημερωμένης εμπειρικής έρευνας πεδίου. Το θεωρητικό σκέλος της έρευνας αφορά: α) στις θεωρίες τοπικής-περιφερειακής ανάπτυξης, β) στις χωροκοινωνικές αντιθέσεις και συγκρούσεις που αναδεικνύουν το διακύβευμα της ανάπτυξης, γ) στον τουρισμό - και ιδιαίτερα στις όψεις της παραγωγής του - ως μία περιθωριοποιημένη θεματική εντός των περιφερειακών σπουδών και δ) στον τουρισμό του γκολφ και στον οικιστικό τουρισμό ως ιδιαίτερες τάσεις εντός της ευρύτερης αναδιάρθρωσης του τουρισμού στη Μεσόγειο. Η έρευνα πεδίου σε έναν πρωτοπόρο τουριστικό προορισμό, την Ισπανική Costa del Sol, εστιάζει στη συνάρθρωση γηπέδων γκολφ με οικιστικά-τουριστικά συγκροτήματα και αναλύει τις προϋποθέσεις και τις επιπτώσεις της συνάρθρωσης αυτής τόσο σε επίπεδο επιχείρησης όσο και σε επίπεδο προορισμού. Αποκαλύπτεται η εξάρτηση της ειδικής τουριστικής αγοράς του γκολφ από την αγορά του οικιστικού τουρισμού και του λεγόμενου ‘τουριστικού real estate’. Δημιουργείται έτσι ένα αναλυτικό πλαίσιο, το οποίο δύναται να εξηγήσει το πρόσφατο - και μερικώς διαφοροποιημένο σε σχέση με την Ισπανία - πρότυπο επενδυτικών προτάσεων σε συγκροτήματα γκολφ στην Ελλάδα αλλά και την αναποτελεσματική μέχρι σήμερα διείσδυσή του προτύπου αυτού στο ελληνικό τουριστικό τοπίο. Από το σύνολο των προτάσεων μελετάται σε βάθος η περίπτωση της σχεδιαζόμενης σύνθετης τουριστικής επένδυσης στο Κάβο Σίδερο (Ανατολικό Λασίθι). Η ανάλυση δείχνει ότι οι θετικές αναπτυξιακές επιπτώσεις αναμένεται να είναι ασθενέστερες από εκείνες που προβλέπουν οι φορείς και οι υποστηρικτές του εγχειρήματος λόγω των οικονομικών-οργανωτικών χαρακτηριστικών και της κλίμακας της επένδυσης. Συγχρόνως η μελέτη των χωροκοινωνικών αντιθέσεων και συγκρούσεων γύρω από την επένδυση, επαναφέροντας στο προσκήνιο μία ‘ξεχασμένη’ παράμετρο στην ανάλυση των αναπτυξιακών διαδικασιών, αποκαλύπτει διαφοροποιημένα κοινωνικά συμφέροντα και συστήματα αξιών από τη μεριά των εμπλεκόμενων δρώντων υποκειμένων. Μέσα από τη σύγκρουση αναδεικνύονται η μειωμένη φερεγγυότητα του επενδυτικού εγχειρήματος καθώς και η αποσπασματική και μεροληπτική παρέμβαση κεντρικού και τοπικού κράτους. Συγχρόνως τονίζεται η σημασία της γεωγραφικής κλίμακας στη μελέτη της κοινωνικής διαμαρτυρίας που αρθρώνεται απέναντι σε αναπτυξιακές παρεμβάσεις.