Ανάπτυξη και αξιολόγηση προγράμματος αγωγής υγείας κατά του καπνίσματος με την χρήση αλληλεπιδραστικής ιστοσελίδας σε μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης

Abstract

The aim of this study was the implementation and evaluation of a Health Education Programme for the prevention of smoking in secondary education students through the development and use of an interactive web page. On the one hand, evaluation was estimated in the intervention group in three phases; prior to the implementation, immediately afterwards and six months later. On the other hand, the effect of the Health Education Programme in the intervention group was compared with a control group in which students did not receive any smoking prevention activities. The variables that were measured through a self completed questionnaire were: knowledge - concerning the physical consequences of smoking, normative social influence and informative social influence -, anti-smoking attitude, intent to smoke, smoking behaviour (trial, occasional use, number of cigarettes per day) and self-esteem. Besides, the experience of students in PC use was evaluated with an appropriate questionnaire (word-processing and internet navigation), as well as the usability of application. The intervention group was constituted by 88 students of three Vocational Schools in the region of Athens, while the control group included 118 students of two Vocational Schools and one Lyceum in Athens. Data analysis revealed an increase in total knowledge but also in three subscores measuring the physical consequences of smoking, normative social influence and informative social influence, reduction of number of cigarettes per day and increase in self-esteem, while no changes were observed in the intent to smoke and anti-smoking attitude immediately afterwards the intervention. Moreover, compared to the control group, the intervention one presented higher knowledge, while no changes were observed in the attitude, intent to smoke, smoking behaviour and self-esteem. Not only in the intervention group following the intervention, but also in the control group the highest score was observed in the normative social influence knowledge items compared with informative social influence and physical consequences of smoking. The evaluation of the application on the internet showed a moderate use of word-processing and internet navigation capability, while the usability was sufficient but there is enough space for improvement. In conclusion, the health education intervention achieved its short-term aim that was the increase of knowledge but no its long-term aim that was the reduction of daily smoking. Future research in younger students, where smoking prevalence is still low, shorter duration of the intervention form that implemented in the present programme, as well as long-term evaluation of the programme, one and two years later, would allow safer extraction of conclusions on the usefulness of this programme.

Ο σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η εφαρμογή και αξιολόγηση ενός προγράμματος Αγωγής Υγείας για την πρόληψη του καπνίσματος σε μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μέσω της ανάπτυξης και χρήσης αλληλεπιδραστικής ιστοσελίδας. Η αξιολόγηση πραγματοποιήθηκε από τη μια μεριά στην ομάδα παρέμβασης σε τρεις φάσεις πριν την εφαρμογή του προγράμματος, αμέσως μετά και μετά από 6 μήνες. Από την άλλη μεριά πραγματοποιήθηκε σύγκριση με ομάδα ελέγχου στην οποία δεν είχε υλοποιηθεί μάθημα Αγωγής Υγείας για το κάπνισμα. Οι μεταβλητές που μετρήθηκαν με τη χρήση ερωτηματολογίων ήταν γνώση για τους κινδύνους του καπνίσματος, γνώση για την κανονιστική κοινωνική επιρροή, γνώση για την ενημερωτική κοινωνική επιρροή, αντικαπνιστική στάση, πρόθεση για κάπνισμα, συμπεριφορά καπνίσματος (δοκιμή, περιστασιακή χρήση, αριθμός τσιγάρων/μέρα) και αυτοεκτίμηση. Ακόμα αξιολογήθηκε με κατάλληλο ερωτηματολόγιο η εμπειρία των μαθητών στην χρήση Η/Υ (επεξεργασία κειμένου και πλοήγηση στο διαδίκτυο) καθώς και η ευχρηστία της εφαρμογής. Η ομάδα παρέμβασης αποτελούνταν από 88 μαθητές τριών Τεχνικών Επαγγελματικών Εκπαιδευτηρίων της περιοχής της Αθήνας ενώ η ομάδα ελέγχου από 118 μαθητές δύο Τεχνικών Επαγγελματικών Εκπαιδευτηρίων και ενός Ενιαίου Λυκείου της Αθήνας. Η ανάλυση των δεδομένων έδειξε αύξηση της γνώσης συνολικά αλλά και στα επιμέρους σκορ, μείωση του αριθμού των τσιγάρων και αύξηση της αυτοεκτίμησης ενώ δε παρατηρήθηκε μεταβολή στην πρόθεση για κάπνισμα και την αντικαπνιστική στάση αμέσως μετά την παρέμβαση στην πειραματική ομάδα. Σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου η ομάδα παρέμβασης παρουσίασε μεγαλύτερο συνολικό σκορ γνώσης και στα επιμέρους σκορ ενώ δεν παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στη στάση, στην πρόθεση για κάπνισμα, στη συμπεριφορά καπνίσματος και στην αυτοεκτίμηση. Στα επιμέρους σκορ γνώσης στην πειραματική ομάδα αμέσως μετά την παρέμβαση και σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου υπήρξε μεγαλύτερη αύξηση στην κανονιστική κοινωνική επιρροή σε σχέση με την ενημερωτική κοινωνική επιρροή και τις συνέπειες του καπνίσματος. Η αξιολόγηση της εφαρμογής στο διαδίκτυο έδειξε μέτρια γνώση των μαθητών στην επεξεργασία κειμένου και στην πλοήγηση στο διαδίκτυο ενώ η ευχρηστία της εφαρμογής ήταν ικανοποιητική αλλά με αρκετά περιθώρια βελτίωσης. Συμπερασματικά η εφαρμογή του προγράμματος πέτυχε το βραχυπρόθεσμο στόχο του που ήταν η αύξηση της γνώσης αλλά όχι και τον μακροπρόθεσμο στόχο του που ήταν η μείωση του καθημερινού καπνίσματος. Μελλοντικές έρευνες σε μαθητές μικρότερης ηλικίας που ο επιπολασμός του καπνίσματος είναι μικρότερος, καλύτερες προϋποθέσεις εφαρμογής του προγράμματος, μικρότερης σε χρονική διάρκεια παρέμβαση από την παρούσα καθώς και μακροπρόθεσμη αξιολόγηση του προγράμματος ένα και δύο χρόνια μετά την εφαρμογή του θα επέτρεπαν την ασφαλέστερη εξαγωγή συμπερασμάτων για τη χρησιμότητα του στη μείωση του καθημερινού καπνίσματος.