Χαρακτηριστικά των εδαφών της Θεσσαλονίκης και εκτίμησή τους ως μέσου ανάπτυξης του αστικού πράσινου

Abstract

Urban parks are an important part of urban landscape and they have a vital role in the development and sustainability of towns and cities. The use of trees within towns and the importance of the beneficial effects, which they and other vegetation produce in and around cities has long been recognized. The urban greenery nowadays, under the pressure of urbanization process improves the quality of urban life in many ways with social and economic benefits and environmental services. Today urban parks and plantation were incorporated in the urban extension plans. Soil is a crucial component of rural and urban environments and soil conditions influence the growth and vigor of trees and vegetation. Some soil scientists estimate that 80% of urban vegetation problems can be traced to poor soil. Consequently there is a clear need for collection of information on soil and its capabilities and limitations for landscape design and planting in the urban environment. During urban development, most natural soil would have been damaged and modified. Foreign soil of inferior quality frequently finds its way into city areas, including those designated as green space. Many activities in urban areas change the soil’s physical, chemical, or biological characteristics. Soil conditions in urban areas influence the growth and vigor of trees and vegetation. In the present research soil conditions and characteristics of five urban parks of the city of Thessaloniki was studied through field and laboratory analysis (park of N. Helvetia, park of Y.M.C.A, park of Pasha gardens, park of Pedion Areos and park of Voulgari). Soil profiles show unnatural stratification with sharp layers and property differences between layers that suggest an artificial origin due to filling process. The lack of aggregating agents, particularly organic matter and soil fauna as soil compaction limits the formation of a strong soil structure. Chemically the samples have an atypical alkaline reaction and inadequate organic matter. The heavy metal concentrations are far from the safety limits, but these should be monitored and controlled. Consequently, it is necessary to adopt rigorous preventing management measures to forestall the multiple problems associated with urban soils. Understanding the basic physical, chemical, and biological properties of soil and their interaction helps to identify and correct problems that effect vegetation growth. Much of the information can be used to develop specifications or preliminary criteria for a design application.

Κάτω από τις πιέσεις της έντονης αστικοποίησης, το πράσινο αποκτά σήμερα μια σειρά από περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και οικονομικούς ρόλους και λειτουργίες. Τα εδάφη των αστικών περιοχών λόγω της χρήσης και της διαχείρισης τους αποκτούν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που τα διαφοροποιούν από τα γεωργικά και δασικά εδάφη. Τα χαρακτηριστικά αυτά επιδρούν άμεσα ή έμμεσα στην ανάπτυξη, επέκταση και βελτίωση των δένδρων και της βλάστησης γενικότερα που υπάρχει στις πόλεις. Η εργασία που έγινε στην περιοχή της Θεσσαλονίκης είχε ως σκοπό τη μελέτη των εδαφικών συνθηκών των πάρκων της πόλης και τη διαχείριση του εδάφους ως μέσου ανάπτυξης του αστικού πρασίνου. Για τις ανάγκες της έρευνας επιλέχθηκαν πέντε πάρκα του Δήμου Θεσσαλονίκης. Τα πάρκα αυτά είναι: Το πάρκο της «Χ.Α.Ν.Θ», που βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, το πάρκο του πεδίου του Άρεως έναντι του 3ου Σώματος Στρατού, το πάρκο «κήποι του πασά», στην περιοχή της Άνω πόλης, το άλσος-πάρκο « Νέας Ελβετίας», στην ανατολική Θεσσαλονίκη και τέλος το πάρκο Βούλγαρη, που βρίσκεται στην ανατολική είσοδο της πόλης. Για τις ανάγκες της έρευνας ανοίχτηκαν και περιγράφηκαν δώδεκα εδαφοτομές από τις οποίες ελήφθησαν σαράντα επτά δείγματα από τους εδαφικούς ορίζοντες – στρώσεις που σχηματιζόταν, ενώ με εδαφοτρυπάνη έγιναν δειγματοληψίες σε είκοσι έξη σημεία απ’ όπου ελήφθησαν ενενήντα τρία δείγματα. Από τα αποτελέσματα της μελέτης προέκυψε ότι τα εδάφη μας, που είναι αποτέλεσμα τεχνητών διαδικασιών(εκχωματώσεις, επιχωματώσεις), μπορούν να χαρακτηριστούν ανώριμα αφού καμιά πεδογενετική εξέλιξη δεν παρατηρείται σ’ αυτά. Τα περισσότερα εδάφη της μελέτης μας ανήκουν στην κατηγορία των εδαφών με βαριά προς μέτρια μηχανική σύσταση. Η αντίδραση των εδαφών της περιοχής μελέτης μας είναι αλκαλική, καθώς η αντίδραση των περισσοτέρων από αυτά υπερβαίνει το 7,5. Οι συγκεντρώσεις οργανικής ουσίας που παρατηρούμε στα εδάφη της περιοχής μελέτης μας είναι σε χαμηλά επίπεδα, ενώ η ηλεκτρική αγωγιμότητα θα πρέπει να ελέγχεται στα πάρκα που βρίσκονται κοντά στην παραλιακή ζώνη. Η εδαφική συμπίεση εμφανίζεται να αποτελεί παράγοντα που μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη των δασικών δένδρων και γενικότερα του φυτευτικού υλικού των πάρκων. Οι συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων απέχουν πολύ από τα όρια ασφάλειας, παρόλα αυτά θα πρέπει αυτές να παρακολουθούνται και να ελέγχονται. Συνολικά μπορούμε να πούμε ότι τα προβλήματα που εμφανίζονται στα εδάφη της περιοχής μελέτης εστιάζονται κυρίως στα φυσικά χαρακτηριστικά τους, όπως είναι η υφή και η δομή καθώς και οι παράγοντες που μπορούν να επιδράσουν σε αυτά τα χαρακτηριστικά όπως είναι η οργανική ουσία και η συμπίεση. Συνεπώς για την βελτίωση των εδαφικών συνθηκών των πάρκων θα πρέπει να αναπτυχθούν εκείνες οι διαχειριστικές επεμβάσεις, οι οποίες θα οδηγούν στη δημιουργία πεδογενετικών διεργασιών για την εξέλιξη και την σταδιακή ωρίμανση των εδαφών μας. Η μελέτη των εδαφικών συνθηκών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τον σωστό σχεδιασμό, τη δημιουργία και τη διαχείριση αστικού πρασίνου που θα ανταποκρίνεται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες των σύγχρονων αστικών κέντρων.