Nanos Valaoritis traducteur: un médiateur d’ impacts

Abstract

The object of this thesis is the examination of Nanos Valaoritis’ translations under the light of the Reception Theory. His translations consist of a work that aims at contact and communication of three literatures, English, Greek and French and as such indicates the study of impact on the reader as well as the texts. The thesis, following the abductive process, is separated into three parts which consist of a series of chapters. In the first part, the main ideas of the Reader centered theories are developed, having as a base the relevant bibliography of the theorists Iser and Jauß. In the second part, the translation as an aesthetic phenomenon, is examined. In other words, the translation is studied as process which starts with the adaption of one literary text from the translator, to finally end with the adaption of the mentioned work by the different language reader. To be specific, a literary text does not provide the readers, of different chronical periods, the same aesthetic results. Even which text is considered “translatable” varies in time periods. It instigates the aesthetic preferences and the artistic activity of an era. But even the language does not remain unchangeable with the passing of time. On the other hand, the way that one cultural group receives a foreign text depends many times on the factors which are not strictly textual, as for example on the state of which the foreign literature is found, on the people that take on the transmission of the work from one language to the other, as well as from newspapers, magazines or publishers. In short, the reception of a text is also influenced by non textual factors. In the third part of the thesis, referring to the ideas which were developed in the first two theoretical parts, the translations of Nanos Valaoritis are being studied. The sequence of the chapters begins from the textual analysis to pass into the contextual analysis as many times as this is possible. The total number of translations is separated into four chapters with their subtitles: The first part consist of his translations from Greek to English. The second part from Greek to French, the third from French to English and the fourth part consists of his translations from English and French to Greek. Therefore, from a very young age, Nanos Valaoritis managed to penetrate the literary circles of England, France and the United States and through interventions (interviews, radio shows, lectures, articles in magazines and newspapers) in addition to his translations of Greek poets taking part in familiarizing the different readers and writers with Greek literature.

Αντικείμενο αυτής της διατριβής είναι η εξέταση των μεταφράσεων του Νάνου Βαλαωρίτη υπό το πρίσμα της Θεωρίας της Πρόσληψης. Το μεταφραστικό έργο του Νάνου Βαλαωρίτη αποτελεί μια στοχευμένη εργασία που αποσκοπεί στην επαφή και την επικοινωνία των τριών λογοτεχνιών, της αγγλικής, της ελληνικής και της γαλλικής, και ως εκ τούτου ενδείκνυται για τη μελέτη των επιδράσεων τόσο στους αναγνώστες όσο και στα κείμενα. Η διατριβή ακολουθώντας την απαγωγική διαδικασία χωρίζεται σε τρία μέρη που αποτελούνται από μια σειρά κεφαλαίων. Στο πρώτο μέρος αναπτύσσονται οι κύριες ιδέες των αναγνωστοκεντρικών θεωριών έχοντας ως βάση τη σχετική βιβλιογραφία των θεωρητικών Iser και Jauß. Στο δεύτερο μέρος εξετάζεται η μετάφραση ως αισθητικό φαινόμενο. Μελετάται δηλαδή η μετάφραση ως μια διαδικασία που ξεκινά με την πρόσληψη ενός λογοτεχνικού κειμένου από τον μεταφραστή για να καταλήξει στην πρόσληψη του εν λόγω έργου από τους αλλόφωνους αναγνώστες. Αναλυτικότερα, ένα λογοτεχνικό έργο δεν παρέχει στους αναγνώστες όλων των εποχών το ίδιο αισθητικό αποτέλεσμα. Ακόμη και το ποιο έργο θεωρείται ‘μεταφράσιμο’ ποικίλει ανά τους καιρούς, υπόκειται δηλαδή στις αισθητικές προτιμήσεις και στις καλλιτεχνικές ενασχολήσεις μιας εποχής. Ούτε όμως και η γλώσσα μένει αμετάβλητη στο πέρασμα του χρόνου. Από την άλλη, ο τρόπος που μια πολιτιστική ομάδα δεξιώνεται ένα αλλόφωνο κείμενο εξαρτάται πολλές φορές κι από παράγοντες που δεν είναι αυστηρά κειμενικοί, όπως για παράδειγμα από την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η λογοτεχνία υποδοχής, από τα πρόσωπα που αναλαμβάνουν τη μεταφορά του έργου από τη μια γλώσσα στην άλλη, καθώς και από τις εφημερίδες, τα περιοδικά, τους εκδοτικούς οίκους. Εν ολίγοις, η πρόσληψη ενός έργου επηρεάζεται και από παράγοντες μη κειμενικούς. Στο τρίτο μέρος της διατριβής, ανατρέχοντας στις ιδέες που αναπτύχθηκαν στα δύο πρώτα θεωρητικά μέρη, μελετώνται οι μεταφράσεις του Νάνου Βαλαωρίτη. Η αλληλουχία των κεφαλαίων ξεκινά από την κειμενική ανάλυση για να περάσει στην ανάλυση του περικειμένου, όσες φορές αυτό καθίσταται δυνατό. Το σύνολο των μεταφράσεων χωρίζεται σε τέσσερα κεφάλαια με τα υποκεφάλαιά τους: στο πρώτο περιλαμβάνονται οι μεταφράσεις του από τα ελληνικά στα αγγλικά, στο δεύτερο οι μεταφράσεις του από τα ελληνικά στα γαλλικά, στο τρίτο οι μεταφράσεις του από τα γαλλικά στα αγγλικά και από τα αγγλικά στα γαλλικά, και το τέταρτο μέρος περιέχει τις μεταφράσεις του από τα αγγλικά και τα γαλλικά στα ελληνικά. Προκύπτει συνεπώς ότι ο Νάνος Βαλαωρίτης από πολύ νεαρή ηλικία κατάφερε να εισχωρήσει στους λογοτεχνικούς κύκλους της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Αμερικής και με διάφορες παρεμβάσεις (συνεντεύξεις, ραδιοφωνικές εκπομπές, διαλέξεις, άρθρα σε περιοδικά και εφημερίδες) πέρα από τις μεταφράσεις του των ελλήνων ποιητών να συμβάλει στην εξοικείωση των αλλόφωνων αναγνωστών και συγγραφέων με την ελληνική λογοτεχνία.