Μετάφραση νομικών κειμένων από τη γαλλική στην ελληνική γλώσσα: η περίπτωση των δικαστικών αποφάσεων σε υποθέσεις διαζυγίων

Abstract

The main objective of the present thesis is to identify the linguistic and legal issues that the translator of divorce judgments from French into Greek has to address, as well as to study the translation handling of these issues, mainly from the legal equivalence aspect. Τhe first chapter aims at defining the legal language and its relationship with the common language and at highlighting the multiplicity of legal languages, due to the close relation between the legal language and the legal system and culture of each legal order, as well as due to the different characteristics of different types of legal texts. Their classification is proposed based on two criteria: the linguistic and the functional. The second chapter highlights and assesses the characteristics and difficulties of legal translation, briefly presents the methods of legal translation proposed over time and also defines and systematically presents the legal equivalence or equivalence of the legal effect (in reference to the typology of legal texts). Particular issues are also examined such as the translation of legal terms, the relationship of legal translation with the legal interpretation and the documentation sources of legal translator. The third chapter presents the legislative framework regarding the recognition of foreign divorce judgments in Greece, as well as the national legislative framework regarding the role of translation and the persons authorized to carry out translations under such procedures. In the fourth chapter, the intra-lingual analysis of Greek and French (francophone) divorce judgments highlights the main linguistic characteristics of these texts, which are critical to the translator’s work. At the same time the basic legal framework concerning divorce in the relevant legal orders is presented, since linguistic and legal issues are interrelated in such texts. In the fifth chapter, the inter-lingual (and inter-legal) approach aims at identifying and analyzing the basic linguistic and legal correspondences and non-correspondences that the translator of divorce judgments has to take into consideration. Through official translations, the translators’ choices are studied and the complications that inappropriate or incorrect choices can cause are highlighted. The last chapter proposes a systematic ranking, in descending order of importance, of the problematic, in terms of legal equivalence, translation choices in: a) translation choices through which what is stated is legally different from the original, b) translation choices through which something not legal is stated and c) translation choices of minor legal importance. Furthermore, the issue of legal translator’s training is examined, based on an interdisciplinary approach. Finally, specific proposals are made in order to guarantee the improvement of the translations’ quality of divorce judgments and of legal texts in general.

Βασικός στόχος της παρούσας διατριβής είναι ο εντοπισμός των γλωσσικών και νομικών ζητημάτων με τα οποία έρχεται αντιμέτωπος ο μεταφραστής δικαστικών αποφάσεων διαζυγίου από τη γαλλική στην ελληνική γλώσσα και η μελέτη του μεταφραστικού χειρισμού αυτών των ζητημάτων, από τη σκοπιά κυρίως της νομικής ισοδυναμίας. Στο πρώτο κεφάλαιο επιχειρείται να ορισθεί η νομική γλώσσα και να αναδειχθεί η σχέση της με την κοινή γλώσσα, αλλά και η πολλαπλότητα των νομικών γλωσσών, που οφείλεται κυρίως στη στενή σύνδεση της νομικής γλώσσας με το νομικό σύστημα και τον πολιτισμό κάθε έννομης τάξης, καθώς και στα διαφορετικά χαρακτηριστικά των διαφόρων ειδών νομικών κειμένων, η κατάταξη των οποίων προτείνεται με βάση το γλωσσικό και το λειτουργικό κριτήριο. Στο δεύτερο κεφάλαιο επισημαίνονται και αξιολογούνται τα χαρακτηριστικά και οι δυσκολίες της νομικής μετάφρασης, παρουσιάζονται συνοπτικά οι μέθοδοι νομικής μετάφρασης που έχουν προταθεί διαχρονικά, αλλά και ορίζεται και παρουσιάζεται συστηματικά η νομική ισοδυναμία ή ισοδυναμία του έννομου αποτελέσματος (σε αναφορά με την τυπολογία των νομικών κειμένων). Εξετάζονται, επίσης, ειδικότερα ζητήματα, όπως η μετάφραση των νομικών όρων, η σχέση της νομικής μετάφρασης με τη νομική ερμηνεία και οι πηγές τεκμηρίωσης του νομικού μεταφραστή. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζεται το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει αφενός την αναγνώριση στην ελληνική έννομη τάξη αλλοδαπών δικαστικών αποφάσεων διαζυγίου και αφετέρου το εθνικό νομοθετικό πλαίσιο που ρυθμίζει ζητήματα σχετικά με τον ρόλο της μετάφρασης και τα πρόσωπα που νομιμοποιούνται να εκπονούν μεταφράσεις στο πλαίσιο τέτοιου είδους διαδικασιών. Στο τέταρτο κεφάλαιο, μέσα από την ενδογλωσσική ανάλυση κειμένων ελληνικών και γαλλικών (γαλλόφωνων) δικαστικών αποφάσεων σε υποθέσεις διαζυγίων, αναδεικνύονται τα βασικά και κρίσιμα για την εργασία του μεταφραστή γλωσσικά χαρακτηριστικά αυτού του είδους κειμένων. Παράλληλα, παρουσιάζεται και το βασικό νομοθετικό πλαίσιο που αφορά το διαζύγιο στις υπό εξέταση έννομες τάξεις, καθώς τα γλωσσικά και νομικά ζητήματα είναι αλληλένδετα σε τέτοιου είδους κείμενα. Στο πέμπτο κεφάλαιο, στο πλαίσιο μιας διαγλωσσικής (και διαδικαιικής) προσέγγισης, επιχειρείται ο εντοπισμός και η ανάλυση των βασικών γλωσσικών και νομικών αντιστοιχιών και αναντιστοιχιών που είναι σημαντικό να λαμβάνει υπόψη του ο μεταφραστής δικαστικών αποφάσεων διαζυγίου. Μέσα από επίσημες μεταφράσεις, μελετώνται οι επιλογές των μεταφραστών και επισημαίνονται οι επιπλοκές που μπορεί να προκαλούν άστοχες ή εσφαλμένες επιλογές. Στο τελευταίο κεφάλαιο προτείνεται μία συστηματική κατάταξη, κατά φθίνουσα σειρά βαρύτητας, των προβληματικών, από την άποψη της νομικής ισοδυναμίας, μεταφραστικών επιλογών: α) σε μεταφραστικές επιλογές μέσα από τις οποίες δηλώνεται κάτι νομικά διαφορετικό από το πρωτότυπο, β) μεταφραστικές επιλογές μέσα από τις οποίες δηλώνεται κάτι μη νομικό και γ) μεταφραστικές επιλογές ήσσονος νομικής σημασίας. Προσεγγίζεται, ακόμη, διεπιστημονικά το ζήτημα της κατάρτισης του νομικού μεταφραστή και διατυπώνονται προτάσεις προς τον σκοπό παροχής εχεγγύων για τη βελτίωση της ποιότητας της μετάφρασης δικαστικών αποφάσεων διαζυγίου και εν γένει των μεταφράσεων νομικών κειμένων.