Εκτελεστικός έλεγχος, γλώσσα, λογική σκέψη και ενημερότητα: σχέσεις κατά την σχολική και εφηβική ηλικία

Abstract

The following thesis examines basic factors of human intelligence, their relations and role in the cognitive development of pupils and students in primary and secondary education (from 3rd up to 10th Grade). The theoretical framework of this research derives from Demetriou's theory of the architecture of the mind, which describes the cognitive development in four cycles with two phases in each. We explored relations between inhibition, shifting, working memory, reasoning in different domains, cognizance (i.e. awareness about reasoning) and language in 198 boys and girls from 9 to 15 years of age, which corresponds in the 3rd and 4th developmental cycle. Participants were examined with tasks addressed to all processes. Analysis of variances showed that all processes developed systematically throughout the period studied. Structural equation modelling revealed a powerful common construct (g) underlying reasoning and language processes. All domain - specific cognitive, language and cognizance processes represented this common factor equally well. This factor was related to inhibition, shifting ama working memory, but this relation varied with development, being dominated by attention control at 9 - 11, inferential - representational processes at 11 - 13 and awareness - symbolic processes at 13 - 15 years old. Piecewise linear modelling showed that transition points between phases are marked by phase - dominating. Modeling ability and age differentiation with increasing g suggested some ability differentiation at the end of developmental cycles suggesting that g-ability relations are re-worked a new in successive developmental cycles. These findings may serve as a starting point for discussing the mechanisms of childs cognitive development. Implications for developmental, cognitive, and educational science are discussed.

Η παρούσα έρευνα εξετάζει τις σχέσεις μεταξύ αναστολής, μετατόπισης, εργαζόμενης μνήμης, συλλογιστικής σε διαφορετικά γνωστικά πεδία (λεκτικό, πειραματικό, ποσοτικό, χωροταξικό), επίγνωσης των συλλλογιστικών διεργασιών, και γλώσσας από τα 9 έως τα 15 χρόνια. Στην έρευνα συμμετείχαν 198 μαθητές και μαθήτριες, ηλικίας από 8 έως και 15 ετών. Οι συμμετέχοντες εξετάστηκαν ατομικά με τρεις συστοιχίες έργων. Η πρώτη περιλάμβανε έργα σχετικά με την αναστολή, την μετατόπιση και την εργαζόμενη μνήμη μέσω τριών συμβολικών συστημάτων(λεκτικό, αριθμητικό, χωροταξικό). . Η δεύτερη αποτελείτο από έργα που διερευνούν την συλλογιστική ικανότητα των συμμετεχόντων σε τέσσερα πεδία γνώσης (λεκτική, αριθμητική, χωροταξική και αιτιώδης συλλογιστική ικανότητα). Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να επεξεργαστούν τα έργα αυτά και να εκφράσουν τις μεταγνωστικές τους εκτιμήσεις σχετικά με την ευκολία των έργων αλλά και την ορθότητα της λύσης που έδωσαν. Η τρίτη συστοιχία περιλάμβανε έργα που εξετάζουν τις δύο διαστάσεις της γλώσσας (προφορικός και γραπτός λόγος) σε όλα τα επίπεδά της (φωνολογικό-λεξιλογικό, μορφοσυντακτικό και εννοιολογικό-πραγματολογικό επίπεδο). Οι αναλύσεις ανάλυσεις διακύμανσης (ΑΝΟVAs) που εφαρμόστηκαν στα δεδομένα έδειξαν ότι η επίδοση των συμμετεχόντων στα παραπάνω έργα βελτιώνεται με την πάροδο της ηλικίας. Τα μοντέλα δομικών εξισώσεων ανέδειξαν έναν ισχυρό γενικό γνωστικό παράγοντα (g) ο οποίος αποτελεί τη βάση των γιεργασιών συλλογιστικής αλλά και των διεργασιών της γλώσσας. Όλες οι εξειδικευμένες, ανά πεδίο, γνωστικες, γλωσιικές διεργασίες και διεργασίες επίγνωσης αντιπροσωπεύουν εξίσου σημαντικά τον κοινό αυτόν παράγοντα. Ο παράγοντας αυτός σχετίζεται με την αναστολή, την μετατόπιση και την εργαζόμενη μνήμη αλλά η σχέση αυτή διαφοροποιείται κατά τη διαρκεια της ανάπτυξης, καθώς ο παράγοντας αυτός ερμηνεύεται από την αναστολή στις ηλικίες 9-11 χρόνων, από τις συμπερασματικές -αναπαραστασιεκές διεργασίες στις ηλικίες των 11-13 ετών, και από τις συμβολικές διεργασίες επίγνωσεις στις ηλικίες των 13-15 χρόνων. Τα τμηματικά μοντέλα παλινδόμησης έδειξαν ότι τα σημεία μετάβασης μεταξύ των αναπτυξιακών φάσεων σηματοδοτούνται από τις διεργασίες που κυριαρχούν στην εκάστοτε φάση. Τα ευρήματα συζητούνται με βάση το θεωρητικό ερώτημα περί του μηχανισμού της γνωστικής ανάπτυξης αλλά και τις προεκτάσεις τους στο πεδίο της εκπαίδευσης.