Η παιδαγωγική αναδιαμόρφωση των υπαίθριων περιβαλλόντων του νηπιαγωγείου σε τόπους μάθησης και παιχνιδιού μέσω συμμετοχικών προσεγγίσεων

Abstract

In an international perspective, there is a growing interest in outdoor environments and how they are related to children's learning and development (Moser & Martinsen 2010; Mannion, Fenwick & Lynch 2013; Christie, Higgins & McLaughlin 2014, Waller et al., 2017). All the above researchers agree that the cultural and physical environment plays a vital role in children’s development and learning. At the same time, current research approaches prove that the learning-space relationship is not a simple quantitative relationship where better environments "produce" better learning (Woolner et al., 2012), and propose the transformation of outdoor learning spaces into places that contain dynamic and versatile possibilities and opportunities for the entire school community.The great lack of research data in Greece on: (1) outdoor learning and play environments, (2) children’s participation in decision- making and in the designing process, and (3) the participatory methods as tools for the pedagogy of listening and the interpretation of children; creates an overriding field of research where the necessity of this research lies. The present PhD thesis explores the quality of the Greek kindergarten outdoor environments and describes the rationale of their improvement and the educational opportunities that they can offer as learning and playing spaces. The content of the present thesis stresses the need for a systematic review of the perception of outdoor play in Greek society and then the conduction of an empirical research consisting of three emerging phases. Initially, we intended to study the perspectives, experiences and practices of kindergarten teachers regarding the organization, use and role of outdoor environments in the educational reality. Secondly, we examined how some factors, such as the involvement of the entire school community (children, teachers, parents) in decision-making, designing and implementation of changes, can influence the quality, use and the perception of outdoor school environments as learning and play spaces that are horizontally involved in all aspects of kindergarten’s everyday life.The empirical research is structured in three phases, examining the emerging research questions. Initially through conducting semi-structured interviews with kindergarteners we studied the perspectives, views, experiences and practices of kindergarten teachers regarding outdoor learning and play. Based on the research questions that emerged after the analysis of the interviews, the second research- phase consisted of the kindergarten teachers’ monthly calendars records and interviews, offering both qualitative and quantitative data on the use of outdoor environments. Subsequently, in view of the findings of the first two phases, the third research phase involved the implementation of the Participatory Action Research (PAR) in two school units.The research findings add new data to the international scientific research, that aims at the continuous empowerment of all those involved in the educational process in order to involve them in designing the learning and play environments and their learning experiences. The outcomes of the present research indicate that the participants were enabled to explore and discover challenges that affected their lives, to motivate change within themselves, as well as their surroundings. Our findings revealed that we unlocked changes on (1) the outdoor settings (sense of identity, multiple affordances, flexible structures), and (2) the educational culture (reappraisal of the educational value of outdoor play, construction of a sustainable participatory culture with children

Την τελευταία δεκαετία η παγκόσμια έρευνα εκδηλώνει ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον σε θέματα γύρω από τα υπαίθρια περιβάλλοντα σε συνάρτηση με τη μάθηση και την ανάπτυξη των παιδιών (Moser & Martinsen 2010, Mannion, Fenwick & Lynch 2013, Christie, Higgins & McLaughlin 2014, Waller et al., 2017), επισημαίνοντας την εκπαιδευτική σημασία των χώρων αυτών και την εγγενή ανάγκη των παιδιών για άμεσες εμπειρίες με το φυσικό τους περιβάλλον. Παράλληλα, έρευνες έχουν αποδείξει πως τα φυσικά και αρχιτεκτονικά στοιχεία των υπαίθριων χώρων δεν αρκούν αποκλειστικά για την αναβάθμιση αυτών των χώρων σε τόπους μάθησης, καθώς εξίσου σημαντικοί θεωρούνται και οι κοινωνικοί, πολιτισμικοί και προσωπικοί παράγοντες (Γερμανός, 2015).. Οι σύγχρονες ερευνητικές προσεγγίσεις αποδεικνύουν πως σχέση χώρου - μάθησης δεν είναι μια ποσοτική σχέση από την οποία τα καλύτερα περιβάλλοντα μάθησης "παράγουν" καλύτερες διαδικασίες μάθησης (Woolner et al., 2012), και προτείνουν τη δημιουργία υπαίθριων μαθησιακών περιβαλλόντων που θα περιέχουν δυναμικές και ευπροσάρμοστες δυνατότητες για όλη τη σχολική κοινότητα.Η μεγάλη έλλειψη ερευνητικών δεδομένων στην Ελλάδα, σχετικά με: (1) τη μάθηση και το παιχνίδι σε υπαίθρια περιβάλλοντα, (2) το συμμετοχικό σχεδιασμό σε σχολικά περιβάλλοντα και (3) τις συμμετοχικές μεθόδους ως εργαλεία για την παιδαγωγική της ακρόασης και την ερμηνεία των παιδιών δημιουργεί ένα επιτακτικό πεδίο έρευνας στο οποίο έγκειται και η αναγκαιότητα της παρούσας έρευνας,Η παρούσα διατριβή εστιάζει στην παιδαγωγική ποιότητα των υπαίθριων σχολικών χώρων και περιγράφει το σκεπτικό της βελτίωσης τους και των εκπαιδευτικών ευκαιριών που οι χώροι αυτοί προσφέρουν, ως πεδία μάθησης και παιχνιδιού. Διερευνά αρχικά τη προσέγγιση της Μάθησης και του Παιχνιδιού σε Υπαίθρια Περιβάλλοντα (Outdoor Learning and Play), ως νέα έννοια, που απεγκλωβίζει τις διαδικασίες τις μάθησης από τα στενά πλαίσια της σχολικής τάξης και προσαρμόζεται στις ανάγκες της καθημερινής πραγματικότητας της ζωής των παιδιών, αξιοποιώντας τα φυσικά στοιχεία του περιβάλλοντος. Εν συνεχεία, εξετάζει πώς ορισμένοι παράγοντες, όπως είναι η συμμετοχή όλης της σχολικής κοινότητας (παιδιά, εκπαιδευτικοί, γονείς) στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, σχεδιασμού και υλοποίησης αλλαγών, μπορούν να επιδράσουν στην ποιότητα, χρήση, αξιοποίηση και αντίληψη των υπαίθριων περιβαλλόντων του νηπιαγωγείου ως τόπους μάθησης και παιχνιδιού που θα διαπερνούν οριζόντια όλες τις πτυχές της εκπαιδευτικής καθημερινότητας στο νηπιαγωγείο.Η εμπειρική έρευνα διαρθρώνεται σε τρία στάδια εξετάζοντας τα αναδυόμενα ερευνητικά ερωτήματα. Αρχικά μέσω της διεξαγωγής ημι-δομημένων συνεντεύξεων με νηπιαγωγούς μελετήσαμε τις γνώσεις, τις απόψεις, τις εμπειρίες και τις πρακτικές των νηπιαγωγών σχετικά με την οργάνωση, τη χρήση και το ρόλο των υπαίθριων περιβαλλόντων στην εκπαιδευτική καθημερινότητα. Με βάση τα ερευνητικά ερωτήματα που αναδύθηκαν μέσω της ανάλυσης των συνεντεύξεων, προέκυψε η διεξαγωγή του δεύτερου σταδίου της έρευνας που αφορούσε την καταγραφή μηνιαίων ημερολογίων από τους νηπιαγωγούς προσφέροντας τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά δεδομένα σχετικά με τη χρήση των υπαίθριων περιβαλλόντων στην εκπαιδευτική καθημερινότητα. Εν συνεχεία, με γνώμονα τα πορίσματα των δύο πρώτων σταδίων προέκυψε το τρίτο στάδιο της έρευνας που περιλάμβανε τη διεξαγωγή της Συμμετοχικής Έρευνας Δράσης (ΣΕΔ) σε δύο σχολικές μονάδες. Τα πορίσματα της έρευνας έρχονται να προσθέσουν νέα δεδομένα στην διεθνή τάση της επιστημονικής έρευνας που αποσκοπεί στην συνεχή ενδυνάμωση όλων των εμπλεκόμενων στην εκπαιδευτική διαδικασία προκειμένου να συμμετάσχουν ενεργά στην διαμόρφωση των περιβαλλόντων μάθησης και παιχνιδιού και των μαθησιακών εμπειριών . Κατά τη διάρκεια της Συμμετοχικής Έρευνας Δράσης οι συμμετέχοντες (παιδιά, νηπιαγωγούς, γονείς) ενδυναμώθηκαν προκειμένου να διερευνήσουν, να ανακαλύψουν και να διαχειριστούν τις προκλήσεις που επηρεάζουν τη ζωή τους με αποτέλεσμα να ξεκλειδώσουν αλλαγές τόσο στην (1) οργάνωση και σχεδιασμό των υπαίθριων χώρων του νηπιαγωγείου (αίσθηση ταυτότητας, πολλαπλές ευκαιρίες, ευέλικτες δομές), όσο και στην (2) εκπαιδευτική κουλτούρα (επανεκτίμηση της εκπαιδευτικής αξίας του υπαίθριου παιχνιδιού, κατασκευή μιας βιώσιμης συμμετοχικής κουλτούρας με παιδιά).