Date

2008-1-1

Author

Batuman, Bülent

Metadata

Show full item record

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Item Usage Stats

134
views

256
downloads

Cite This

Ankara, gerek yeni kurulan Cumhuriyet’in gerekse modern bir ulus inşa etme projesinin önemli bir sembolü olmuştur. Başkent Ankara’nın inşası, yeni bir toplumsal yapının ve ona uygun siyasal rejimin kuruluşuna koşut olarak kavranmış, kentin yeni oluşan yapılı çevresi genç ulus-devletin kendisinin ve bu kurucu süreçteki kazanımlarının ifadelerini bulduğu bir araç olmuştur. Bu çerçevede 1930’lar Ankara’sı yeni kurulmuş bulunan Cumhuriyet’in gerek dış dünya ile gerekse kendi yurttaşlarıyla kuracağı ilişkide kendi varlığını görselleştireceği ideolojik bir temsile dönüşür. İnşa halindeki Ankara ve onun yeni tamamlanmış yapıları fotoğraflanarak çeşitli formatlarda basılıp çoğaltılmış, bu görsel temsil hem Ankara’ya, hem de ulus-devlete dair belli anlamlar üretmiştir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, bu görsel temsilin, özellikle ulus-devlet ile yurttaşözneler arasında belirli bir özdeşleşme ilişkisi kurmuş olduğudur. Bu yazı, Ankara’nın 1930’larda kurulan görsel temsilinin iki farklı tarihsel dönemdeki siyasal işlevini incelemektedir. İlk olarak devlet ve yurttaş arasında ilişki kurucu bir araç olarak Ankara temsilinin fotoğraf aracılığıyla oluşumu incelenmiştir. İkinci olarak ise, aynı görsel temsilin 1990’larda, bu kez bambaşka bir siyasal ortamda bir kez daha siyasal bir araç olarak ortaya çıkışı, nostalji siyaseti çerçevesinde tartışılmıştır. Yeni devlet ve yeni başkentin inşası arasındaki koşutluk çerçevesinde başlıca vurgusu “inşa” ediminde olmak üzere 1930’larda oluşan Ankara imgesi, belli temsil stratejileri ile şekillenmiştir. Özellikle 1930’ların devlet yayınlarında yer bulan Ankara fotoğrafları incelendiğinde söz konusu görsel temsilin kentte süregiden toplumsal yaşantıyı içermediği, yapılı çevrenin yeni tamamlanmış ve henüz kullanıcılarca işgal edilmemiş bir anını yansıttığı görülür. Bu temsil içinde mimarlık ulus-devleti temsil eden bir araç olarak ortaya çıkarken, tekil yapıların görüntüleri gerek egemen devlet imgesini gerekse izleyici özne ile kurulan ilişkiyi tanımlayacak mesafeyi ortaya koyar. Başkent Ankara imgesinin oluşumunda Othmar Pferschy’nin fotoğrafları paradigmatik örnekler olarak ortaya çıkmaktadır. Zira Pferschy’nin Matbuat Umum Müdürlüğü bünyesinde çektiği fotoğraflar yurtiçi ve yurt dışında yayınlanan belli başlı resmi yayınlarda olduğu kadar, pullar, takvimler, banknotlar gibi günlük dolaşımı sık olan görsel dokümanlarda da yer bulmuştur. Ulus-inşasının sembolü olarak Ankara imgesi özellikle tek parti döneminde yaygın biçimde üretilmişse de savaş sonrası dönemde bu imge yerini başka bir Ankara tasavvuruna bırakmıştır. Hareketliliğin ve tüketimin öne çıktığı yeni bir modernlik kavrayışı ile şekillenen bu yeni Ankara imgesinin önemi, 1930’larda üretilmiş olan temsilin ait olduğu dönemin sona ermiş olduğunu göstermesidir. Zira söz konusu temsilin1990’larda yeniden üretimi “erken cumhuriyet Ankara’sı” biçiminde ve nostaljik bir siyasal söylemin unsuru olarak gerçekleşecektir. 90’lı yıllar, özellikle yükselen siyasal İslam karşısında, eğitimli ve kentli orta sınıfların yaşam biçimlerinin tehdit altında olduğu yönündeki kaygılarına yaslanan devletçi bir söylemin yükselişine sahne olmuştur. Erken Cumhuriyet dönemini idealize eden ve bu dönemin radikal modernite anlayışına yönelik bir nostaljiyi odağına alan bu söylem, önemli sembollerinden birini “erken Cumhuriyet Ankara’sı”nda bulmuştur. İlk olarak 90’ların ilk yıllarında, daha sonra 1998 yılında Cumhuriyet’in 75. yıldönümü kutlamaları kapsamında ve son olarak 2007 yılında cumhurbaşkanlığı seçimine ilişkin ortaya çıkan siyasal kriz sürecinde 1930’lar Ankara’sına ait görsel malzemeler tekrar tekrar dolaşıma girmiştir. 1930’larda ulus-inşası projesinin parçası olan Ankara’nın görsel temsili, 1990 sonrasında siyasal İslam karşısında bütünleştirici bir ideoloji kurma projesinin bir aracı olarak bir kez daha siyasal bir araç olmuştur.

Subject Keywords

Photography, Politics of visual representation, Representations of space, Early Republican Ankara, Politics of nostalgia

URI

http://jfa.arch.metu.edu.tr/archive/0258-5316/2008/cilt25/sayi_2/99-117.pdf
https://hdl.handle.net/11511/50890

Collections

Department of Architecture, Article