Comitatus Hollandiæ nova descriptio, ex optimis & novißimis delineationibus designata

Abstract

Deze kaart van Holland kent drie staten van de koperplaat. De eerste staat van Johannes Janssonius (1647, zie elders in deze collectie gedigitaliseerde kaarten van Holland en Utrecht) verving destijds die van Henricus Hondius uit 1629 in de Mercator-Hondius-Janssonius-atlas. De kaart van Hondius verving op zijn beurt die van Gerard Mercator uit 1585 (zie voor beide kaarten elders in deze collectie gedigitaliseerde kaarten van Holland en Utrecht). De kaart van Janssonius is dus de derde kaart van Holland in de lange geschiedenis van de Mercator-Hondius-Janssonius-atlas. Hoewel de kaart voor een tamelijk groot deel identiek is aan de Hondius-kaart van 1629, zijn er met name in het noorden en zuiden enkele voorname vernieuwingen aangebracht. Er is bijvoorbeeld geen inzetkaart met de Waddeneilanden meer, waardoor Vlieland en Terschelling niet op de kaart voorkomen. Hondius toont op zijn kaart de Heerhugowaard als onverkavelde droogmakerij, terwijl de Schermer nog als meer staat afgebeeld. Janssonius daarentegen geeft beide arealen als polders met een verkaveling weer. Ook heeft hij de trekvaart tussen Amsterdam en Haarlem toegevoegd. Tussen Texel en Eijerland vindt men de Zanddijk. In het zuiden is sprake van een groter Eiland van Dordrecht, terwijl de Biesbosch een delta is geworden. In het Hollands Diep treft men bij Janssonius drie eilandjes aan en de omgeving van Breda is nu ingevuld. Met al deze wijzigingen bracht Janssonius de overzichtskaart van Holland in overeenstemming met de tweede staat van de diverse detailkaarten van Holland in de Mercator-Hondius-Janssonius-atlas. De overzichtskaart van Hondius was op de eerste staat van deze detailkaarten gebaseerd, die echter al voor 1638 werden bijgewerkt. De overzichtskaart bleef niettemin ongewijzigd, waardoor deze geen gelijke tred hield met de regionale detailkaarten. De kaart van Janssonius maakte aan deze discrepantie een einde. Zoals gezegd kent de kaart in totaal drie staten. Hier afgebeeld is de derde staat, zonder typografische tekst op de keerzijde. Verder kent deze staat het adres van Gerard Valk en Petrus Schenk. Mogelijk werd de kaart uitgegeven in de 'Atlantis sylloge compendiose', een composietatlas uit circa 1702. Het graadnet is te danken aan Johannes Janssonius van Waesbergen, die in de jaren 1680-1683 de tweede staat publiceerde in een Engelse editie van de 'Atlas Major'.