The parasite fauna of the Icelandic rock ptarmigan Lagopus muta had just been described
when engaging in this project in 2010. Purpose was to study the influence that parasites
exhibit on ptarmigan population change over a period of 7 years (2006–2012). The cycles
that the Icelandic ptarmigan population has recently been undergoing peak every 5–6 years.
Host-parasite interactions are known as one possible regulator of cycling host populations.
Measures of the parasite community and pathogenic parasites were analysed. Ptarmigan
population density was particularly associated with the prevalence of a coccidian parasite
named Eimeria muta. Annual aggregation levels of this eimerid fluctuated inversely with
its prevalence, with lows at prevalence peak and vice versa. Both prevalence and
aggregation of E. muta tracked ptarmigan population density with a 1.5 year time lag. The
time lag could be explained by the host specificity of this eimerid, host density dependent
shedding of oocysts, and their persistence in the environment from one year to the next. E.
muta prevalence was also negatively associated with ptarmigan body condition, marginally
negatively with fecundity, and positively with mortality, indicating their pathogenicity.
Further, there were significant associations between fecundity and the chewing louse
Amyrsidea lagopi prevalence (negative), excess juvenile mortality and the nematode
Capillaria caudinflata prevalence (positive), and adult mortality and the skin mite
Metamicrolichus islandicus prevalence (negative). Though this study is correlational, it
provides strong evidence that the microparasite E. muta has the potential to destabilize rock
ptarmigan population dynamics in Iceland.
Sníkjudýrafánu íslensku rjúpunnar Lagopus muta hafði nýlega verið lýst þegar rannsóknir
mínar hófust árið 2010. Markmið mitt var að rannsaka hvaða áhrif sníkjudýr hafa á
stofnbreytingar rjúpunnar og rannsóknatíminn var 7 ár (2006-2012). Stofnsveifla rjúpunnar
hefur breyst á síðustu árum og nú líða um 5-6 ár á milli hámarka. Einn af þeim þáttum sem
vitað er að hafa áhrif á stofnsveiflur eru tengsl hýsils og sníkjudýrs. Við greininguna voru
skoðuð lýsigildi fyrir sníkjudýrasamfélagið í heild sinni og einstakar meinvirkar
sníkjudýrategundir. Þéttleiki rjúpna sýndi sterkt samband við smittíðni hnísilsins Eimeria
muta. Dreifing þessarar hníslategundar innan rjúpnastofnsins breyttist í tengslum við
breytingar á smittíðni, hnappdreifing þeirra var mest þegar smittíðnin var lægst og svo
öfugt. Ferlarnir sem lýsa breytingum á bæði smittíðni og dreifingu E. muta fylgdu ferlinum
sem lýsti stofnbreytingum rjúpunnar en með eins og hálfs árs töf. Töfin endurspeglar
hýsilsérhæfingu þessa sníkjudýrs, þéttleikháðum útskilnaði þolhjúpa hnísilsins, og langtíma
virkni þolhjúpanna, en þeir geta lifað á milli ára í umhverfinu. Meinvirkni E. muta lýsti sér
m.a. í neikvæðu sambandi við holdafar fuglanna, og nær marktæku neikvæðu sambandi við
frjósemi þeirra annars vegar og jákvæðu sambandi við afföll þeirra hins vegar. Enn fremur
voru marktæk neikvæð tengsl á milli frjósemi og smittíðni naglúsarinnar Amyrsidea lagopi,
jákvæð tengsl á milli umframaffalla ungfugla og smittíðni þráðormsins Capillaria
caudinflata, og neikvæð tengsl á milli smittíðni húðmítilsins Metamicrolichus islandicus
og affalla fullorðinna fugla. Þó svo að þessi rannsókn byggi á fylgni þá bendir hún
sterklega til þess að sníkjudýrið E. muta hafi alla burði til að skapa óstöðugleika í
stofnstærðarstjórnun rjúpunnar á Íslandi.
