The development and expansion of agriculture throughout the world has been a major
driver of biodiversity loss in recent decades. Icelandic agriculture is currently not as
intense and widespread as in many other western countries, and the effects of agriculture
on biodiversity in Iceland and similar farming systems are largely unknown. Iceland
supports big populations of several wader species of international importance and the aim
of this thesis is to explore the links between agriculture and breeding wader populations.
This was done by surveying waders in agricultural landscapes across Iceland and by
carrying out a questionnaire survey among farmers. Surveys of wader density in areas of
varying agricultural management intensity throughout lowland Iceland revealed high
densities of breeding waders in all three management categories. However densities are
generally lower on more intensely managed land, suggesting possible negative effects of
future expansion of agriculture, given that the majority of farmers questioned for the study
reported they were likely to expand cultivated land in the coming years. The volcanic
nature of Iceland and varying temperatures have a strong influence on bird distribution and
abundance, and interact with the effects of cultivated land on birds. In areas further from
volcanic activity, wader density increases when there is more cultivated land around but
the reverse occurs in areas with high levels of historic volcanic ash fall. This suggests that
the location of cultivated land expansion can partly determine future effects on birdlife.
Currently there are few efforts towards protecting these species in Iceland and, when
questioned about their views towards birdlife, farmers reported that they do not currently
take bird conservation into consideration in their land use management, although they do
consider it important to have rich birdlife on their land and were positive towards
participating in proposed conservation management. Cooperation with farmers, who own
most of the lowlands, will therefore be crucial in maintaining these widespread and
internationally important wader breeding populations.
Hnignun líffræðilegrar fjölbreytni í heiminum á síðustu áratugum má að stórum hluta rekja
til aukinnar útbreiðslu og ákefðar í landbúnaði. Íslenskur landbúnaður hefur enn ekki náð
sömu ákefð og útbreiðslu og víða í vestrænum ríkjum og áhrif landbúnaðar á líffræðilega
fjölbreytni eru að mestu óþekkt hérlendis, sem og í öðrum sambærilegum
landbúnaðarkerfum. Ísland er mikilvægt varpsvæði margra ábyrgðartegunda og hér finnast
stórir stofnar vaðfugla. Markmið doktorsverkefnisins er að skýra tengsl landbúnaðar og
vaðfuglastofna á norrænum slóðum með mælingum á Íslandi. Þetta var gert bæði með að
meta þéttleika vaðfugla á landbúnaðarsvæðum sem og að spyrja bændur um fyrirætlanir
þeirra í landnýtingu og viðhorf þeirra til fuglalífs á landi þeirra. Mat á þéttleika vaðfugla á
svæðum undir mismiklum áhrifum landbúnaðar sýnir að almennt er hár þéttleiki á öllum
svæðunum en þéttleikinn er lægri á svæðum undir meiri landbúnaðaráhrifum. Þetta bendir
til að ef flatarmál ræktað lands eykst muni það hafa neikvæð áhrif á þéttleika vaðfugla en
meirihluti þeirra bænda sem rætt var við fyrir verkefnið sögðust stefna á að auka ræktað
land á komandi árum. Eldvirkni og hitastig hafa umtalsverð áhrif á fuglalíf á Íslandi, en að
auki geta áhrif ræktaðs lands á þéttleika vaðfugla ráðist af þessum tveimur þáttum. Á
sumum svæðum minnkar þéttleiki með aukinni útbreiðslu ræktað lands en á öðrum
svæðum eykst þéttleikinn. Áhrif aukningar ræktaðs lands á vaðfuglastofna ráðast því að
hluta til af staðsetningu. Það eru litlar áherslur lagðar á vernd þessara tegunda á Íslandi og
þegar bændur voru spurðir út í viðhorf þeirra til fuglalífs á landi þeirra sögðust þeir
almennt ekki taka mikið tillit þess við landnýtingu þrátt fyrir að telja mikilvægt að hafa
ríkulegt fuglalíf. Aftur á móti voru bændur jákvæðir gagnvart þeim verndraðgerðum sem
lagðar voru til en vitað er að samvinna við landeigendur er lykilatriði ef á að viðhalda þeim
þáttum líffræðilegrar fjölbreytni sem hafa víðtæka útbreiðslu.
