Cities are engines of growth and productivity. In addition, great expectations are set upon these agglomerations to contribute to development that meets the needs of the present without compromising the ability of future generations to meet their own. Indeed, mainstreaming of sustainability in planning and policy making is inevitable when reflected the current and projected pace of urbanization. However, the widely held association between sustainability and density of urban structure is not well-grounded in the existing empirical evidence. This dissertation studies the relationship between urbanization and sustainability from the aspects of environmental and social sustainability. The knowledge about the environmental sustainability is contributed by studying the relationship between urbanity and direct and indirect consumption-based carbon footprints, both together and separately. And the relationships between urbanity and social sustainability are studied using two measures of subjective well-being, namely, happiness and quality of life. The main contribution is to show that just a limited set of measures is sufficient to reveal discrepancies within and between the studied sustainability measures. In addition, a framework of urban sustainability and multiple related factors is constructed to visualize the complexity of the concept. Finally, it is argued that urban sustainability should be understood as a contested concept, inevitably characterized by trade-offs and discrepancies. In other words, there seems to be no unambiguous urbanization gradient in sustainability. The contribution of the dissertation is two-fold. First, it provides empirical evidence about the relationships between urbanity and the specific measures studied, using a high-quality data at disaggregated individual or household level. Second, it criticizes the shallow grounds of many urban sustainability statements by showing the limited power of the degree of urbanity, and even more so, the limited leverage of urban policies in determining sustainability outcomes. Even though transportation and housing choices of the residents can be influenced to some extent, urbanization is a multidimensional and multi-locational process related to deep reaching socioeconomic changes that are harder to influence. The conclusions of the dissertation call for keeping in mind the wide scope of urbanization, setting the power of planning to its proportion, and moving towards more human-centric approach to urban planning. The aim is not to dispute the importance of sustainable urbanization, but to underscore its complex nature and call for more ambitious urban sustainability policies that are more than rhetoric based on overoptimistic assumptions.
Borgir eru afl vaxtar og framleiðni. Miklar væntingar eru gerðar til byggðakjarna um að stuðla að framþróun sem uppfyllir þarfir nútímans án þess að fórna möguleikum framtíðar. Það er því óumflýjanlegt að sjálfbærnimarkmið í skipulagsáætlunum séu almenns eðlis og taki mið af núverandi og áætluðum vaxtarhraða byggðar í framtíðinni. Hins vegar eru víðteknar hugmyndir um tengsl sjálfbærni og þéttingar byggðar ekki byggðar á nægilega vel ígrunduðum rökum í niðurstöðum rannsókna fram að þessu. Þessi doktorsritgerð kannar sambandið á milli byggðaþróunar og sjálfbærni með tilliti til umhverfis- og félagslegra þátta. Umhverfisleg sjálfbærni er könnuð með því að rannsaka tengsl þéttbýliseinkenna við bein og óbein kolefnisspor neyslumynstra, bæði saman og í sitt hvoru lagi. Tengsl þéttbýliseinkenna við félagslega sjálfbærni eru rannsökuð með tveimur mælikvörðum huglægrar vellíðunar, þ.e. hamingju og lífsgæðum. Helsta framlag ritgerðarinnar er að sýna að aðeins þarf fáa mælikvarða til að sýna misræmi innan og milli þegar rannsakaðra mælikvarða um sjálfbærni. Einnig er sett fram myndræn lýsing á venslum sjálfbærni og tengdra þátta til að lýsa því hve hugtakið um sjálfbæra byggð er flókið. Að lokum eru færð rök fyrir því að skilja þarf sjálfbæra byggð sem umdeilt hugtak þar sem sífellt togast á kostir og gallar og ekkert einhlítt svar er til. Framlag ritgerðarinnar skiptist í grunninn í tvennt. Í fyrsta lagi veitir ritgerðin rannsóknarniðurstöður um samband byggðar og sjálfbærnimælikvarðana sem kannaðir eru með ítarlegum og góðum gögnum um einstaklinga og heimili. Í öðru lagi gagnrýnir ritgerðin grunnhyggnar fullyrðingar um sjálfbæra byggð með því að sýna lítil áhrif þátt staðsetningar og sérstaklega lítil áhrif þéttleika byggðar á breytingar í átt að sjálfbærni. Þrátt fyrir að samgöngur og húsnæðisval íbúa verði fyrir einhverjum áhrifum af slíkum stefnum, þá er byggðaþróun margvítt og landfræðilega dreift ferli sem tengist félagshagrænum breytingum sem erfiðara er að hafa áhrif á. Ritgerðin kallar eftir því að tekið sé tillit til hins víða áhrifasviðs byggðaþróunar, að byggðaskipulagi sé beytt í hlutfallselegu samræmi við áhrif þess og að það taki aukið tillit til mannlegra þátta. Ritgerðin dregur ekki úr mikilvægi sjálfbærnihugsunar við byggðarskipulag heldur bendir á hve flókið viðfangsefnið er. Það er þörf á mun metnaðarfyllri sjálfbærniaðgerðum og stefnumörkun sem er ekki bara orðræða byggð á of bjartsýnum forsendum.
