Przeciw myśleniu modelami w teologii : polemika
Authors:
- Jan Tomasz Słomka
Abstract
Rozumowanie teologiczne oparte na modelu jest obecne w wielu dziedzinach współczesnej teologii. Swoje uzasadnienie czerpie ono m.in. z książki I. Barboura Mity, modele, paradygmaty, w której Autor uprawomocnia stosowanie „modelu” – pojęcia wywodzącego się z nauk nowożytnych – w teologii. Podstawową zasadą tego uprawomocnienia jest analogia. Jacek Kempa w swoim artykule Relacje między modelami w soteriologii. Glossa do dyskusji o komplementarności” przedstawił właśnie takie rozumowanie teologiczne. Jego artykuł stał się inspiracją dla mojej polemiki z samą ideą stosowania modeli w teologii. Mój sprzeciw jest fundamentalny. Otóż wraz z zastosowaniem pojęcia „model” teologia przyjmuje „z dobrodziejstwem inwentarza” cały paradygmat nauki nowożytnej i swoje rozumowania prowadzi wewnątrz zasad logiki matematycznej. Twierdzę, że zastosowana przez Barboura analogia jest nieuprawniona, bo model jako kategoria matematyczna nie tworzy dobrego punktu wyjścia do analogii. Ważnym wątkiem w książce Barboura jest metafora. Udowadnia on, że metafory są po prostu modelami i właśnie jako modele odzyskują w nauce, a zwłaszcza w teologii, pełnoprawne miejsce. Jest to rozumienie metafory charakterystyczne dla filozofii analitycznej. Zupełnie inaczej analizują metaforę dwudziestowieczni filozofowie europejscy. Dla nich metafora jest pełnoprawnym i pierwotnym wyrazem ludzkiego języka. Sądzę, że teologia nie powinna uznawać metafor za modele, ale iść za analizami hermeneutyki europejskiej. Przedstawiony tu mój sprzeciw wobec używania modeli w teologii oraz interpretowania metafor jak modeli jest przyczynkiem do odpowiedzi na zasadnicze pytanie metodologiczne: czy myślenie w paradygmacie nauki nowożytnej, którego najwyższą formą jest matematyka, może stać się myśleniem własnym teologii? Według mnie ‒ nie. Takie myślenie jest czysto przedmiotowe i formalne. Nie ma w sobie żadnego otwarcia na to, co podmiotowe, ani na to, co zmysłowe. Tym bardziej nie jest w stanie posłużyć do wypowiadania „prawdy o Bogu”.
- Record ID
- USL31cae346f9c4414a98cf4debe766d51b
- Author
- Other language title versions
- Against model thinking in theology
- Journal series
- Studia Bobolanum, ISSN 1642-5650
- Issue year
- 2021
- Pages
- 71-82
- Publication size in sheets
- 0.60
- Keywords in Polish
- metoda teologiczna, paradygmat matematyczny, model, metafora, Barbour
- Abstract in Polish
- Rozumowanie teologiczne oparte na modelu jest obecne w wielu dziedzinach współczesnej teologii. Swoje uzasadnienie czerpie ono m.in. z książki I. Barboura Mity, modele, paradygmaty, w której Autor uprawomocnia stosowanie „modelu” – pojęcia wywodzącego się z nauk nowożytnych – w teologii. Podstawową zasadą tego uprawomocnienia jest analogia. Jacek Kempa w swoim artykule Relacje między modelami w soteriologii. Glossa do dyskusji o komplementarności” przedstawił właśnie takie rozumowanie teologiczne. Jego artykuł stał się inspiracją dla mojej polemiki z samą ideą stosowania modeli w teologii. Mój sprzeciw jest fundamentalny. Otóż wraz z zastosowaniem pojęcia „model” teologia przyjmuje „z dobrodziejstwem inwentarza” cały paradygmat nauki nowożytnej i swoje rozumowania prowadzi wewnątrz zasad logiki matematycznej. Twierdzę, że zastosowana przez Barboura analogia jest nieuprawniona, bo model jako kategoria matematyczna nie tworzy dobrego punktu wyjścia do analogii. Ważnym wątkiem w książce Barboura jest metafora. Udowadnia on, że metafory są po prostu modelami i właśnie jako modele odzyskują w nauce, a zwłaszcza w teologii, pełnoprawne miejsce. Jest to rozumienie metafory charakterystyczne dla filozofii analitycznej. Zupełnie inaczej analizują metaforę dwudziestowieczni filozofowie europejscy. Dla nich metafora jest pełnoprawnym i pierwotnym wyrazem ludzkiego języka. Sądzę, że teologia nie powinna uznawać metafor za modele, ale iść za analizami hermeneutyki europejskiej. Przedstawiony tu mój sprzeciw wobec używania modeli w teologii oraz interpretowania metafor jak modeli jest przyczynkiem do odpowiedzi na zasadnicze pytanie metodologiczne: czy myślenie w paradygmacie nauki nowożytnej, którego najwyższą formą jest matematyka, może stać się myśleniem własnym teologii? Według mnie ‒ nie. Takie myślenie jest czysto przedmiotowe i formalne. Nie ma w sobie żadnego otwarcia na to, co podmiotowe, ani na to, co zmysłowe. Tym bardziej nie jest w stanie posłużyć do wypowiadania „prawdy o Bogu”.
- DOI
- DOI:10.30439/2021.1.4 Opening in a new tab
- Handle.net URL
- hdl.handle.net/20.500.12128/20569 Opening in a new tab
- URL
- http://hdl.handle.net/20.500.12128/20569 Opening in a new tab
- Language
- pol (pl) Polish
- License
- File
-
- File: 1
- Przeciw myśleniu modelami w teologii : polemika, File Slomka_Przeciw mysleniu modelami w teologii. Polemika.pdf / 247 KB
- Slomka_Przeciw mysleniu modelami w teologii. Polemika.pdf
- publication date: 10-11-2022
- Przeciw myśleniu modelami w teologii : polemika, File Slomka_Przeciw mysleniu modelami w teologii. Polemika.pdf / 247 KB
-
- File: 2
- Przeciw myśleniu modelami w teologii : polemika, File Slomka_Przeciw_mysleniu_modelami_w_teologii_Polemika.pdf / 492 KB
- Slomka_Przeciw_mysleniu_modelami_w_teologii_Polemika.pdf
- publication date: 06-02-2024
- Przeciw myśleniu modelami w teologii : polemika, File Slomka_Przeciw_mysleniu_modelami_w_teologii_Polemika.pdf / 492 KB
-
- Score (nominal)
- 70
- Score source
- journalList
- Score
- = 70.0, 22-02-2023, ArticleFromJournal
- Uniform Resource Identifier
- https://opus.us.edu.pl/info/article/USL31cae346f9c4414a98cf4debe766d51b/
- URN
urn:uni-kat-prod:USL31cae346f9c4414a98cf4debe766d51b
* presented citation count is obtained through Internet information analysis, and it is close to the number calculated by the Publish or PerishOpening in a new tab system.