Przeobrażenia systemu wodnego w dolinie Liswarty koło Krzepic w okresie ostatnich 700 lst pod wpływem działalności człowieka
Authors:
- Maria Jolanta Fajer
Abstract
The analysis of archival maps and historical sources as well as field stu-dies demonstrate that the Liswarta River water system near Krzepice has undergone significant natural and an-thropogenic transformations in the past 700 years. The broad flat floor of the valley, which only has a slight gra-dient within that reach, is prone to becoming boggy. Within the valley floor, there are two alluvial fans: of the Bieszcza River and of the stream flowing from Kuźniczka. In the past, the Liswarta River channel, which had a small longitudinal gradient, was characterised by considerable sinuousity and a natural tendency to branch out. For military (defence) reasons, a multi-channel river pattern and marshes were maintained there; reservoirs and pol-ders were constructed as well and the current of the Liswarta River was divided in order to optimise flows in mill races. Maps from the first half of the 19th century demonstrate that the construction and operation of water mills in Krzepice had a significant impact on the modification of the river network. Some river channels were artificial canals ranging from 1 to 2.5 km in length. These artificial canals are now subject to naturalisation. The flood plain, where the land is less and less used for agricultural purposes, is modelled by floods. In the study area, there are few large water bodies now: two recreational ponds in the mouth section of the Bieszcza River valley, the over 1,500 m long and 20 m wide channel-type reservoir upstream of the Marcelin mill and a few small landscape ponds and subsistence fish ponds. In the past, there were five channel-type reservoirs used by four mills and a forge, a mill pond and two fish ponds used for commercial purposes in this area. For some time, a large reservoir impounded by dam could also have functioned on the Liswarta River, which occupied a maximum of 3.9 km2 to-gether with the pond in the Bieszcza River valley. This reservoir was supposed to serve primarily defensive pur-poses and it can be considered to have been the model for the Kozłowa Góra-Wesoła hydro-engineering structure within the “Silesia” Fortified Area.
- Record ID
- USL32736134f7c243d6b64c56a3849a2b93
- Author
- Journal series
- Acta Geographica Silesiana, ISSN 1897-5100
- Issue year
- 2018
- Vol
- 12
- No
- 2
- Pages
- 29-51
- Publication size in sheets
- 1.10
- Keywords in Polish
- rzeka wielokorytowa, młyn wodny, przeprawa, dawne mapy, Liwarta
- Abstract in Polish
- Z analizy materiałów kartograficznych, źródeł historycznych i badań terenowych wynika, że system wodny Liswarty koło Krzepic, przez ostatnie 700 lat uległ znacznym przekształceniom naturalnym i antropogenicznym. Szerokie, równinne dno doliny o małym nachyleniu jest tam podatne na zabagnienie. W jego obrębie występują dwa stożki napływowe: Bieszczy i potoku z Kuźniczki. Koryto Liswarty, o małym spadku podłużnym, charakteryzowało się dużą krętością i naturalną skłonnością do rozgałęziania się. Sprzyjały temu liczne powodzie i zatory roślinne. Człowiek, z powodów militarnych (obronnych), utrzymywał tam wielokanałowość rzek i zabagnienie, zbudował zbiorniki wodne i poldery, jak również podzielił wody Liswarty, aby zoptymalizować przepływy w młynówkach. Mapy z pierwszej połowy XIX w. pokazują, że w Krzepicach budowa i funkcjonowanie młynów wodnych w dużym stopniu wpłynęła na modyfikacje sieci rzecznej. Część koryt stanowiły sztuczne kanały o długości od 1 do 2,5 km. Sztuczne koryta ulegają obecnie naturyzacji. Równinę zalewową, zajętą przez coraz rzadziej użytkowane rolniczo grunty, modelują powodzie. Na badanym obszarze jest dziś niewiele dużych zbiorników wodnych: dwa stawy rekreacyjne w ujściowym odcinku doliny Bieszczy, zbiornik korytowy powyżej młyna Marcelin o długości ponad 1,5 km i szerokości około 20 m oraz kilka niewielkich stawów krajobrazowych i nietowarowych stawów rybnych. W przeszłości na tym obszarze funkcjonowało pięć zbiorników korytowych należących do czterech młynów i jednej kuźnicy, staw młyński i dwa stawy hodowlane. Przez pewien czas mógł też istnieć duży zbiornik zaporowy na Liswarcie, zajmujący wraz ze stawem w dolinie Bieszczy maksymalnie obszar o powierzchni 3,9 km2. Miał on służyć przede wszystkim celom obronnym. Można go uznać za pierwowzór dla zespołu hydrotechnicznego Kozłowa Góra - Wesoła w Obszarze Warownym "Śląsk".
- Handle.net URL
- hdl.handle.net/20.500.12128/6845 Opening in a new tab
- Language
- pol (pl) Polish
- License
- File
-
- File: 1
- Przeobrażenia systemu wodnego w dolinie Liswarty koło Krzepic w okresie ostatnich 700 lst pod wpływem działalności człowieka, File Fajer_Przeobrazenia_systemu_wodnego_w_dolinie_Liswarty.pdf / 2 MB
- Fajer_Przeobrazenia_systemu_wodnego_w_dolinie_Liswarty.pdf
- publication date: 06-02-2024
- Przeobrażenia systemu wodnego w dolinie Liswarty koło Krzepic w okresie ostatnich 700 lst pod wpływem działalności człowieka, File Fajer_Przeobrazenia_systemu_wodnego_w_dolinie_Liswarty.pdf / 2 MB
-
- Score (nominal)
- 5
- Score source
- BIBLIOGRAFIA DOROBKU PRACOWNIKÓW UŚ
- Uniform Resource Identifier
- https://opus.us.edu.pl/info/article/USL32736134f7c243d6b64c56a3849a2b93/
- URN
urn:uni-kat-prod:USL32736134f7c243d6b64c56a3849a2b93
* presented citation count is obtained through Internet information analysis, and it is close to the number calculated by the Publish or PerishOpening in a new tab system.