Kentsel mekân kullanımlarının evrensel tasarım yaklaşımı bağlamında irdelenmesi: Kahramanmaraş kent merkezi örneği

Abstract

Her birey farklı yeteneklerle dünyaya gelmekte ve buna bağlı olarak da yaşam içerisindeki ihtiyaçları farklılık göstermektedir. Bunun yanı sıra toplum içerisinde çocuk, yaşlı, kadın ve engelli bireyler gibi farklı beceri ve yetenek seviyesinde kişiler bulunmaktadır. Tüm bireyler yaşamlarını devam ettirebilmek için kentsel iç ve dış mekânlarda kendi kabiliyet ve yetilerine göre farklı kullanım şekillerine ihtiyaç duyar. Sağlıklı olarak kabul edilen bir bireyin ihtiyaçlarına yönelik hangi olanaklarda hizmetler sunuluyorsa, herhangi bir engeli olan bireylerin ihtiyaçları için de aynı olanaklardaki hizmetlerin sağlanması gerekmektedir. Şehir ve Bölge Planlama disiplininde en önemli unsur insandır. Kent odaklı alınacak her karar insan ve onun ihtiyaçları doğrultusunda şekillenmelidir. Bu doğrultuda alınacak her karar, o kentte yaşayan ve ziyarete gelen her bireyin gereksinimlerine nasıl cevap verileceği ve daha iyi imkânların nasıl sunulacağı düşüncesinde değerlendirilip sağlıklı bir şekilde verilmelidir. Kentte yaşayan insanların çeşitli fiziksel ve zihinsel kabiliyetlerde olduğu düşünülerek şehir planlamasının toplumun sadece belirli bir kesimine yönelik yapılmaması gerekmektedir. Kentsel tasarım noktasında; herhangi bir engeli veya geçici sağlık sorunları bulunan bireyler, yaşlılar, çocuklar, hamileler, bebek arabalı ebeveynler ve yük taşıyanlar gibi özel gereksinime sahip olan kişilerin de dikkate alındığı bir tasarım anlayışı benimsenmelidir. Çalışmanın kuramsal bölümünde "farklı kabiliyet ve ihtiyaçlara sahip olan insanlar toplum içerisinde daha fazla nasıl yer alabilirler?" sorusuna cevap arayan literatürdeki çalışmalar incelenmiştir. Tezin odağında bu süreçte kapsayıcı bir tasarım yaklaşımı olarak ortaya çıkan evrensel tasarım kavramı ve ilkeleri yer almaktadır. Bu bağlamda, tez çalışmasının saha araştırması kapsamında Kahramanmaraş Kent Merkezindeki mekânsal kullanımların evrensel tasarım ilkelerine uygunluğunu tespit edebilmek amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, ulusal ve uluslararası erişilebilirlik standartlarından yararlanılarak Standartlar Tablosu (Dolaşım ve Sirkülasyon Sistemlerinin Kullanımı, Toplu Taşım Durakları ve Otoparklar, Kentsel Mobilyalar) oluşturulmuştur. Kentin bütün sakinlerine hizmet veren kamu kurumlarının, ticaret, eğlence ve dinlenme mekânlarının yer aldığı Kahramanmaraş Kent Merkezinde belirlenmiş olan örneklem alanda bu standartlar irdelenmiştir. Son olarak, alanda bulunan kentsel mekân düzenlemelerinin tüm bireyler açısından ne düzeyde eşit, konforlu ve bütünleştirici bir yapıya sahip olduğu ortaya konularak, evrensel tasarım ilkelerine uygun olmayan kullanımlara ilişkin çözüm önerileri sunulmuştur.

Every individual comes to the world with different abilities and accordingly their needs in life vary. In addition, there are people with different skills and abilities in the community, such as children, the elderly, women and people with disabilities. All individuals need different ways of using, according to their abilities in urban indoor and outdoor spaces in order to survive. The services provided for the needs of an individual who is considered to be healthy must be provided for the needs of individuals with any disability. The most important element in the discipline of City and Regional Planning is human. Every decision to be made with a focus on the city should be shaped according to the people and their needs. Every decision to be taken in this direction should be evaluated and given in a healthy manner in the thought of how to respond to the needs of residents and visitors of that city for providing better opportunities. Considering that the people living in the city have various physical and mental abilities, urban planning should not be done for only a certain part of the society. At the urban design point; a design approach that takes into account those with special needs, such as individuals with disabilities or individuals with temporary health problems, the elderly, children, pregnant women, strollers and load bearings should be adopted. In the theoretical part of the study, the studies in the literature seeking answers to the question of how people with different abilities and needs can be more involved in society are examined. The focus of this thesis is on the concept and principles of universal design that emerged as an inclusive design approach in this process. In this context, it is aimed to determine the conformity of the spatial uses in Kahramanmaraş City Center with the universal design principles within the scope of the field research of the thesis study. For this purpose, a Table of Standards (Use of Circulation and Circulation Systems, Public Transport Stations and Parking Garages, Urban Furniture) was created by utilizing national and international accessibility standards. These standards were examined in the sample area determined in Kahramanmaraş City Center where public institutions serving trade and entertainment and recreation places serving all residents of the city. Finally, the extent to which the urban space arrangements in the area have equal, comfortable and integrative structure for all individuals has been demonstrated