Αποστασία και νεομαρτύριο

Abstract

The chapter focuses on apostasy from Islam, on the way the authorities dealt with it, and on its ideological use for the strengthening of the Christian faith. While apostasy is the other side of conversion, the particular characteristics of apostasy from Islam necessitates its examination separately from Islamization. The fact that apostasy was punishable by death turned it into a key to religious and social antagonism at multiple levels. Heterodox Muslims were persecuted and “dangerous” –or simply prominent– Christians were eliminated on charges of apostasy from Islam. But, in the same way, new martyrs were created, who were promoted as models for the Christian subjects. Finally, in the late Ottoman period and in a new environment of institutionalized freedom of religion and ideological retreat of Islam, the claim of the right to apostasy on the part of crypto-Christian groups created unprecedented challenges for the Ottoman government.

Αντικείμενο του κεφαλαίου αποτελεί η αποστασία από το ισλάμ, ο τρόπος που την αντιμετώπισαν οι αρχές και η ιδεολογική της φόρτιση για την ενίσχυση της χριστιανικής πίστης. Αν και η αρνησιθρησκία αποτελεί την άλλη όψη του προσηλυτισμού, ο ιδιαίτερος χαρακτήρας της αποστασίας από το ισλάμ επιβάλλει την εξέτασή της ξέχωρα από τον εξισλαμισμό. Το γεγονός ότι η αποστασία τιμωρούνταν με θάνατο την ανέδειξε σε κλειδί του θρησκευτικού και κοινωνικού ανταγωνισμού σε πολλαπλά επίπεδα. Ετερόδοξοι μουσουλμάνοι διώχθηκαν, και «επικίνδυνοι» —ή απλά επιφανείς— χριστιανοί εξοντώθηκαν με την κατηγορία της αποστασίας από το ισλάμ. Ωστόσο με τον ίδιο τρόπο αναδείχθηκαν και οι νέοι μάρτυρες, που υπήρξαν πρότυπο για τους χριστιανούς υπηκόους. Τέλος, την ύστερη οθωμανική περίοδο και σε ένα νέο περιβάλλον θεσμικής ανεξιθρησκίας και ιδεολογικής υποχώρησης του ισλάμ, η διεκδίκηση του δικαιώματος στην αποστασία από ομάδες κρυπτοχριστιανών δημιούργησε πρωτοφανείς προκλήσεις για την οθωμανική κυβέρνηση.