Publication: Cumhuriyet Döneminde (1923-1960) Modernite Düşüncesinin Mekansal Kuruluşu: Merkez Periferi Dinamikleri Bağlamında Trabzon Örneği
No Thumbnail Available
Date
2016
Authors
Düzenli, Evrim
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Abstract
Osmanlı Devleti, fetih coğrafyası içinde, zamanla din, dil ve etnik açıdan çeşitli unsurları içinde
barındıran “heterojen” bir yapı kazanmıştır. Bununla birlikte Batı’da ulus devlet anlayışının
yükselişe geçişi ve üniter devletlerin kurulmaya başlaması, o dönemde bir çevre ülkesi olan
Osmanlı Devleti’ndeki etnik çözülmelerin de önünü açmıştır. Ulusçuluk düşüncesi, bir
aydınlanma sorunsalı olarak ele alındığında, Osmanlı Devleti’nin heterojen yapısının o dönem
için “modern olmayan bir devlet sistemi” ne işaret ettiği ifade edilebilir.
Cumhuriyet döneminde ise temel amaç, sosyal, etnik, ekonomik, vb. açılardan farklılıkların
mevcut olduğu Anadolu coğrafyasında, özellikle dil ve eğitim alanında yapılan çalışmalar ile
modern-ulusal bir devlet sisteminin yaratılması olmuştur. Bu, toplumsal alanda yapılan
inkılâplar (harf inkılâbı, kıyafet, ölçü birimleri, vd.), modern eğitim sisteminin kabulü, mimarlık
alanındaki evrensel ve ulusalcı eğilimler, daha birçok faaliyet aracılığıyla periferide de birçok
alanda görünür kılınmıştır.
Modernitenin periferideki algılamaları, erken Cumhuriyet dönemindeki merkezi düşünce
sistematiği içinde yapılan tarih-yazımı çalışmalarında çoğu zaman göz ardı edilen bir nokta
olmuştur. Bu bağlamda çalışma, modernitenin 1923–1960 tarihleri arasında Trabzon şehrinde
yaşanan süreçlerinin, merkez-periferi akışkanlığı / dinamikleri doğrultusunda ele alındığı,
ideolojinin mekansal anlamda kuruluşunu anlama denemesidir. Bu anlamda “modernite bilinci”
nin üretildiği yer olan Ankara, Cumhuriyet’teki modern düşüncenin “merkez” idir. Trabzon ise
Ankara’nın periferisidir. Modern düşüncenin hedefine ulaşabilmesi için modernleştirici iradenin
merkezde olduğu kadar periferide de etkin bir modern yapı kurgulayabilmesi, başka bir deyişle,
modern düşüncenin ülke genelinde yaygınlaştırılması ile yakından ilişkilidir. Çalışmada
periferinin modernliği, şehirde onu temsil eden yerel kurum ve aktörlerin algılamaları ile
şehirdeki inşa faaliyetleri üzerinden değerlendirmeye alınmaktadır.
Description
Keywords
Modernite, Mimarlık, Ulusal Kimlik, Merkez ve Periferi, Trabzon